سرطان آندومتر ( سرطان مخاط رحم ، سرطان پوشش داخلی رحم، سرطان رحم )

سرطان اندومتر (سرطان مخاط رحم) نوعی سرطان است که از درون رحم آغاز می شود. رحم یک اندام توخالی و گلابی شکل در لگن زنان است، جایی که تکامل جنین در آن رخ می دهد.

سرطان اندومتر از لایه سلول هایی آغاز می شود که سلول های پوششی رحم (اندومتریوم یا مخاط رحم) را تشکیل می دهند. گاهی سرطان اندومتر، سرطان رحم نیز نامیده می شود. دیگر انواع سرطان، مانند سارکومای رحم، می تواند در داخل رحم ایجاد شود اما شیوع آنها بسیار کمتر از سرطان اندومتر است.

به دلیل خونریزی های مکرر و غیر طبیعی واژینال، خانم ها سریع به پزشک مراجعه می کنند که این امر در اغلب موارد موجب تشخیص سرطان اندومتر در مراحل اولیه می شود. اگر سرطان اندومتر سریع تشخیص داده شود، برداشت رحم با روش جراحی سبب بهبود و درمان سرطان می شود.

• خون ریزی واژینال پس از یائسگی
•  خون ریزی بین دوره های قاعدگی
•  خروج غیرطبیعی ترشحات آبکی یا خونابه
• دردهای لگنی
•  احساس درد هنگام مقاربت جنسی

چنانچه خون ریزی واژینال یا ترشحات بدون ارتباط با قاعدگی، دردهای لگنی یا درد هنگام مقاربت جنسی داشتید، به پزشک مراجعه کنید.

علل ایجاد سرطان اندومتر شناخته شده نیستند. آنچه مشخص شده اینست که گاهی جهش های ژنتیکی در سلولهای اندومتریوم (سلول های پوششی رحم) رخ می دهد.

جهش های ژنتیکی باعث تبدیل سلول سالم و نرمال به نوع غیرطبیعی می شود. سلول های سالم با سرعت تنظیم شده ای رشد یافته و تکثیر می شوند و نهایتا در زمان مشخصی نیز از بین می روند. رشد و تکثیر سلول های غیرطبیعی خارج از کنترل بوده و در زمان تعیین شده، نابود نمی شوند. تجمع سلول های غیرطبیعی، توده (تومور) را تشکیل می دهد. سلول های سرطانی به بافت های اطراف حمله می کنند و می توانند از تومور اولیه جدا شده و در جاهای دیگر بدن گسترش یابند (متاستاز).

• تغییر تعادل هورمون های زنانه

تخمدان ها دو نوع هورمون زنانه اصلی تولید می کنند_ استروژن و پروژسترون. نوسانات در تعادل این هورمون ها سبب ایجاد تغییر در آندومتریوم می شود.

هر بیماری یا شرایطی که مقدار استروژن را بالا ببرد، اما در پروژسترون تغییری ایجاد نکند، می تواند خطر سرطان اندومتر را افزایش دهد. این موارد شامل الگوی نامنظم تخمک گذاری، که میتواند در زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک رخ دهد، چاقی و دیابت است. هورمون درمانی پس از یائسگی، که حاوی استروژن است اما پروژسترون ندارد، خطر سرطان آندومتر را افزایش می دهد.

نوع نادری از تومورهای تخمدان که استروژن ترشح می کنند نیز می تواند خطر سرطان آندومتر را افزایش دهد.

 

 

• قاعدگی زودهنگام

شروع قاعدگی در سنین پایین _ قبل از 12 سالگی _ یا یائسگی دیرهنگام خطر سرطان آندومتر را افزایش می دهد. هر چه تعداد دوره های قاعدگی بیشتر باشد، مواجهه رحم با استروژن بیشتر می شود.

 

 

• عدم باروری

زنانی که هیچ گاه باردار نشده اند نسبت به زنانی که حداقل یکبار تجربه بارداری داشته اند در معرض خطر بیشتری برای سرطان اندومتر هستند.

 

 

• بالا رفتن سن

هر چه سن بالاتر می رود، خطر سرطان آندومتر بیشتر می شود. اکثر سرطان های آندومتر در زنان مسن یائسه رخ می دهد.

 

• چاقی

چاقی خطر سرطان آندومتر را افزایش می دهد زیرا چربی اضافی تعادل هورمونهای بدن را تغییر می دهد.

 

• هورمون درمانی برای سرطان سینه

زنانی مبتلا به سرطان سینه ایی که داروی تاموکسیفن مصرف می کنند خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان آندومتر دارند. در صورت درمان با تاموکسیفن، در خصوص ریسک استفاده از این دارو با پزشک مشورت کنید. در بیشتر زنان، فواید مصرف تاموکسیفن بسیار بیشتر از خطر آن در ایجاد سرطان آندومتر است.

 

• سندروم سرطان کولون موروثی

سرطان کولون غیرپولیپی موروثی (HNPCC) نوعی سندروم است که خطر سرطان کولون و سایر سرطان ها، از جمله سرطان آندومتر، را افزایش می دهد. سرطان کولون غیرپولیپی موروثی بخاطر جهش ژنی رخ داده و از والدین به کودکان منتقل می شود. اگر HNPCC در عضوی از خانواده تشخیص داده شود، بایستی در خصوص خطر سندروم ژنتیکی با پزشک مشورت کنید. اگر هم به HNPCC مبتلا هستید، از پزشک درباره تست های غربالگری سرطان سوال کنید.

سرطان آندومتر می تواند در بدن گسترش پیدا کند که این امر درمان موفق بیماری را مشکل تر می سازد. سرطان آندومتری که گسترش می یابد (متاستاز می دهد) معمولا ریه ها را درگیر می کند.

در صورت مشاهده ی علایم نگران کننده  به پزشک عمومی یا پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. در صورت تشخیص سرطان آندومتر به متخصص سرطان های سیستم تولید مثلی زنان (آنکولوژیست زنان) ارجاع داده می شوید.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• علایمی که مشاهده کرده ایید، حتی علایمی که مربوط به سرطان آندومتر نیستند
• هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی. سابقه ی داشتن هورمون درمانی شامل قرص های ضد بارداری، تاموکسیفن و یا سایر درمان های هورمونی.
• اسم خویشاوند یا دوستی که شما را در زمان معاینه همراهی کند تا تمام موارد توضیح داده شده توسط پزشک را برای شما ثبت و ضبط کند. 
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

 

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. سوالاتی مانند:

• علت اصلی و ایجاد کننده ی این علائم چیست؟
• چه عامل دیگری ممکن است ایجاد کننده این علایم و شرایط باشد؟
• چه آزمایشاتی برای تشخیص مرحله ی سرطان باید انجام دهم؟
• به تست های دیگری برای تشخیص سرطان نیاز دارم؟
• چه گزینه های درمانی دارم؟ عوارض جانبی هر درمان چیست؟ چه تاثیری بر میل جنسی می گذارند؟
• مناسب ترین گزینه درمانی کدام است؟
• آیا جایگزینی برای گزینه ی درمانی انتخابی وجود دارد؟
• با داشتن مشکل جسمانی دیگر، چگونه می توان هر دو را مدیریت و کنترل کرد؟
• از چه چیز هایی باید دوری کنم؟ محدودیتها چه هستند؟
• آیا سرطان من گسترش یافته است؟ در چه مرحله ایی است؟
• تشخیص شما در خصوص بیماری من چیست؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه ی این مراجعه چقدر است؟ آیا بیمه ی درمانی این هزینه را در بر می گیرد؟
• آیا بروشور یا هر نوع اطلاعات نوشتاری دراختیارم قرار می گیرد تا اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم؟ 
• سایت و یا وب سایت خاصی را توصیه می کنید؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما

• تا به حال خونریزی واژینال و یا ترشحات دیگری داشته اید؟ هر چند وقت یکبار اتفاق می افتد؟
•  آیا دردهای لگنی دارید؟
• آیا علایم دیگری دیده ایید؟
• آیا علایم گاه به گاه و یا دایمی هستند؟
• چه شرایطی باعث بهبود علایم می شود؟ 
• چه شرایطی باعث بدتر شدن علایم می شود؟ 
• آیا در هورمون درمانی برای علایم یائسگی تنها از هورمون استروژن استفاده می کنید؟
• سابقه ابتلاء به سرطان داشته اید؟
• آیا عضوی از خانواده سابقه ابتلا به سرطان دارد؟ در چه سنی سرطان تشخیص داده شد؟ نوع سرطان چه بود؟

تشخیص سرطان آندومتر

1) معاینه لگن
در طی معاینه لگن، پزشک با دقت بخش خارجی اندام تناسلی را معاینه کرده و سپس دو انگشت دست خود را وارد واژن نموده و همزمان با دست دیگر شکم را فشار می دهد تا رحم و تخمدان ها را احساس کند. وی همچنین ابزاری بنام فراخگر (ابزاری برای باز نگهداشتن به منظور معاینه بهتر) را وارد واژن می کند تا واژن و سرویکس را از نظر وجود ناهنجاری ها بررسی کند.

2) استفاده از امواج صوتی برای تصویر برداری از رحم
پزشک ممکن است سونوگرافی ترانس واژینال را برای بررسی ضخامت و بافت آندومتریوم و نیز به منظور رد سایر مشکلات تجویز کند. در این روش، یک ابزار عصا شکل (بنام مبدل) وارد واژن می شود. این مبدل از امواج صوتی برای ایجاد تصویر ویدئویی رحم استفاده می کند. این روش به پزشک برای مشاهده ناهنجاری های لایه پوششی داخل رحم کمک می کند.

3) استفاده از اسکوپ برای معاینه آندومتریوم
پزشک برای بررسی داخل رحم (هیستروسکوپی) یک لولۀ باریک، منعطف و منور (بنام هیستروسکوپ) را از واژن و سرویکس عبور داده و وارد رحم می کند. لنز تعبیه شده روی هیستروسکوپ به پزشک اجازه می دهد تا داخل رحم و نیز آندومتریوم را معاینه کند.

4) نمونه برداری از بافت 
برای نمونه برداری از سلول های داخل رحمی، باید بیوپسی آندومتر انجام دهید. این امر مستلزم برداشت بافت از لایه پوششی داخل رحم برای بررسی های آزمایشگاهی است. بیوپسی آندومتر می تواند در مطب پزشک انجام شود و معمولا نیازی به بیهوشی ندارد.

5) انجام جراحی برای برداشت بافت 
درصورتی که طی بیوپسی بافت کافی برداشته نشود و یا نتایج بیوپسی نامشخص باشد، احتمالا انجام روشی بنام کورتاژ تشخیصی لازم است. در این روش، بافت از لایه پوششی رحم تراشیده شده و برای مشاهده سلول های سرطانی در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد.

 

در صورت تشخیص سرطان آندومتر به متخصص در زمینه درمان سرطان های سیستم تولید مثلی زنان (آنکولوژیست زنان) ارجاع داده می شوید.

 

 

مرحله بندی سرطان آندومتر 
در صورت تشخیص سرطان، پزشک گستردگی (مرحله) سرطان را بررسی می کند. تست هایی که برای تشخیص مرحله سرطان استفاده می شوند عبارتند از: عکس برداری از قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن (CT scan)، اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PFT scan) و آزمایش خون. تا پیش از انجام عمل جراحی برای درمان، تعیین نهایی مرحله سرطان انجام نمی شود.

 

مراحل سرطان اندومتر عبارتست از:

• مرحله 1: سرطان تنها در رحم دیده می شود.
• مرحله 2: سرطان هم در رحم و هم در سرویکس دیده می شود.
• مرحله 3: سرطان فراتر از رحم رفته، اما به مثانه و رکتوم نرسیده است. ممکن است غدد لنفاوی ناحیه لگن درگیر شده باشند.
• مرحله 4: سرطان از ناحیه لگن هم فراتر رفته است و می تواند بر مثانه، رکتوم و بخش های دورتر بدن تاثیر بگذارد.

گزینه ی درمانی سرطان آندومتر به ویژگی های سرطان رحم از جمله مرحله آن، وضعیت عمومی سلامت و نیز ترجیحات بیمار بستگی دارد.

1) جراحی
در اکثر موارد، جراحی برداشتن رحم به مبتلا سرطان آندومتر پیشنهاد می شود. بیشتر زنان مبتلا، عمل جراحی برداشت رحم (هیسترکتومی) و همچنین برداشت لوله های فالوپ و تخمدان ها را انجام می دهند. هیسترکتومی، بارداری زنان را در آینده غیر ممکن می سازد. همچنین اگر یائسه نیستید، با برداشت تخمدان ها، یائسگی را تجربه خواهید کرد.

جراح در حین عمل جراحی، نواحی اطراف رحم را از نظر نشانه های گستردگی سرطان بررسی می کند. همچنین جراح گره های لنفاوی را برای انجام آزمایشات برمی دارد. این امر به تعیین مرحله سرطان کمک می کند.

 

2) پرتودرمانی
در پرتودرمانی، از پرتوهای پرانرژی، از جمله اشعه ایکس، برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است پس از جراحی، پرتودرمانی را برای کاهش خطر برگشت  سرطان توصیه کند. در موارد خاص، پرتودرمانی پیش از عمل جراحی توصیه می شود تا تومور را کوچک و برداشت آن را آسان کند.

اگر وضعیت سلامتی برای عمل جراحی خیلی مناسب نباشد، ممکن است تنها درمان، پرتودرمانی باشد. در زنان مبتلا به سرطان پیشرفته آندومتر، پرتودرمانی به کنترل دردهای مرتبط با سرطان کمک می کند.

پرتودرمانی می تواند شامل این موارد باشد:

• پرتودرمانی توسط دستگاه از خارج از بدن. این روش پرتودرمانی خارجی نامیده می شود، در طی این روش شما بر روی یک میز دراز کشیده و دستگاه، پرتوها را به بخش خاصی از بدن می تابد.
• پرتودرمانی از درون بدن. پرتودرمانی درونی به این صورت است که یک وسیله مملو از اشعه_ مثل دانه، سیم یا سیلندرهای کوچک_ در واژن برای مدت زمان کوتاهی قرار داده می شود.

 

3) هورمون درمانی
هورمون درمانی شامل مصرف داروهایی است که بر سطح هورمون های بدن اثر می گذارد. در صورت ابتلا به سرطان آندومتر پیشرفته گسترش یافته در بدن، هورمون درمانی می تواند یک گزینه مناسب باشد. گزینه ها شامل این موارد هستند:

• داروهای افزایش دهنده ی میزان پروژسترون در بدن. پروژستین سنتتیک ( پروژسترون مصنوعی )، نوعی هورمون پروژسترون است که می تواند رشد سلول های سرطانی آندومتر را متوقف کند.
• داروهایی کاهش دهنده ی میزان استروژن در بدن. داروهای هورمونی می توانند سطح استروژن بدن را کاهش دهند یا استفاده از استروژنِ در دسترس بدن را مشکل کنند. سلول های سرطانی آندومتر برای رشد خود وابسته به استروژن هستنند و در پاسخ به این داروها از بین میروند.

 

4) شیمی درمانی
در شیمی درمانی از مواد شیمیایی برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود. یک، دو یا چند داروی شیمیایی را به صورت ترکیبی می توان دریافت کرد. ممکن است داروهای شیمی درمانی را به صورت قرص (خوراکی) و یا از طریق وریدها (داخل وریدی) مصرف کرد. شیمی درمانی ممکن است به زنانی پیشنهاد شود که سرطان آندومتر پیشرفته و یا عود کننده دارند که در بدن آنها گسترش یافته است. این داروها وارد عروق خونی شده و سپس در بدن پخش شده و سلولهای سرطانی را نابود می کنند.

• درباره خطرات هورمون درمانی پس از یائسگی از پزشک اطلاعات بگیرید. اگر جهت کمک به کنترل علایم یائسگی هورمون درمانی تجویز شده است، با پزشک درباره خطرات و فواید آن صحبت کنید. جایگزینی استروژن پس از یائسگی می تواند خطر سرطان آندومتر را افزایش دهد، مگر اینکه پیش از آن عمل هیسترکتومی انجام گیرد. مصرف استروژن و پروژسترون به صورت ترکیبی، می تواند این خطر را کاهش دهد. هورمون درمانی خطرات دیگری هم دارد، برای مثال امکان افزایش خطر سرطان سینه وجود دارد. بنابراین فواید و خطرات این روش را به کمک پزشک بسنجید.
• به کمک کننده بودن مصرف قرص های پیشگیری از بارداری توجه کنید. مصرف قرص های پیشگیری از بارداری برای حداقل یکسال می تواند خطر سرطان آندومتر را کاهش دهد. به نظر می رسد این اثر تا چند سال پس از توقف مصرف قرص ها، ادامه یابد. البته قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری عوارضی هم دارند، لذا فواید و خطرات آن را با پزشک مطرح کنید.
• وزن مناسبی داشته باشید. چاقی خطر سرطان آندومتر رحم را افزایش می دهد بنابراین برای بدست آوردن و حفظ وزن مناسب تلاش کنید. اگر به کاهش وزن نیاز دارید، فعالیت بدنی خود را افزایش و کالری دریافتی خود را کاهش دهید.
• در بیشتر روزهای هفته فعالیت داشته باشید. فعالیت بدنی می تواند خطر سرطان آندومتر را کاهش دهد. ورزش را به برنامه روزانه خود بیافزایید. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت کنید. حتی اگر می توانید بیشتر ورزش کنید.

پس از تشخیص سرطان آندومتر ممکن است ترس، نگرانی و سؤالات بسیاری به وجود بیاید. هر خانم راه جداگانه ای برای مقابله با سرطان پیدا می کند. در این زمان، این زنان چیزی را پیدا خواهند کرد که برایشان اثربخش باشد. تا آن زمان، گزینه های زیر ممکن است مفید باشند:

• اطلاعات کافی در خصوص سرطان آندومتر بدست آورید تا مناسب ترین گزینه درمانی را انتخاب کنید. بدست آوردن اطلاعات کافی موجب احساس راحتی در خصوص انتخاب نحوه درمان می شود. از پزشک درباره مرحله سرطان، گزینه های درمانی و نیز عوارض جانبی هریک سوال کنید.
• سیستم حمایتی قوی برای خود ایجاد کنید. روابط محکم می تواند کنار آمدن با درمان را راحت تر کند. با دوستان صمیمی و اعضا خانواده درباره احساسات خود صحبت کنید. از طریق گروه های حمایتی در منطقه و یا به صورت آنلاین با سایر بیماران مبتلا به سرطان ارتباط برقرار کنید. از پزشک بخواهید تا در خصوص گروه های حمایتی موجود در منطقه اطلاعات کافی بدهد.
• تا زمانی که می توانید به فعالیت های معمول خود ادامه دهید. تا زمانی که احساس می کنید قادر به انجام کارهای معمول خود هستید، آنها را ادامه دهید.