ازوفاژیت یا التهاب مری

ازوفاژیت، التهابی است که بافت های مری _ لوله عضلانی هدایت کننده ی غذا از دهان به معده _ را تحت تاثیر قرار می دهد.

ازوفاژیت باعث دردناکی و سختی بلع و درد قفسه سینه است. علل التهاب مری عبارتند از برگشت اسید معده به مری، عفونت، داروهای خوراکی و آلرژی.

درمان ازوفاژیت به علت زمینه ای و شدت آسیب بافت بستگی دارد. در صورت درمان نشدن، به بافت پوشش دهنده آسیب رسانده، عملکرد طبیعی را مختل کرده و منجر به عوارضی مانند زخم، تنگی و بلع مشکل می شود.

• بلع مشکل
• بلع دردناک
• درد قفسه سینه، به خصوص پشت جناغ، که در هنگام غذا خوردن رخ می دهد
• گیر کردن غذا بلعیده شده در مری ( در گلو ماندن غذا ) 
• سوزش معده
• ترشح و برگشت اسید

 

در کودکان، به ویژه کودکان بسیار کوچکی که قادر به توضیح احساس ناراحتی یا درد خود نیستند، نشانه های ازوفاژیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات تغذیه ایی 
• اختلال رشد

شرایط مختلف موثر بر دستگاه گوارش می تواند ایجاد کننده ی اکثر علایم التهاب مری باشد. با دیدن علایم زیر به پزشک مراجعه کنید:

• ادامه داشتن علایم بیش از چند روز
• بهبود نیافتن و یا از بین نرفتن پس از استفاده از آنتی اسیدهای بدون نسخه
• شدید بودن علایم، به حدی که باعث دشواری و سختی غذا خوردن می شود
• همراه داشتن علایم آنفولانزا، علایمی مانند سردرد، تب و درد عضلانی
• همراه داشتن تنگی نفس یا درد قفسه سینه، که در مدت کوتاهی بعد از خوردن غذا رخ می دهند 

 

موارد زیر نیاز به مراقبت های اورژانسی پزشکی دارند:

• درد قفسه سینه که بیش از چند دقیقه طول بکشد
• شک به گیر کردن یا ماندن غذا در مری
• سابقه بیماری قلبی و تجربه ی درد قفسه سینه 

به طور کلی، ازوفاژیت را براساس شرایط ایجاد کننده ی زمینه ای آن طبقه بندی می کنند. در برخی موارد، بیش از یک عامل ممکن است باعث التهاب مری شود.

 

1) ازوفاژیت ناشی از ریفلاکس معده

ساختار دریچه مانند اسفنگتر پایینی مری معمولاً مانع برگشت محتویات اسیدی معده به مری است. اگر این دریچه در زمانی که نباید باز باشد، باز شود و یا به درستی بسته نشود، محتویات معده ممکن است به مری بازگردد (ریفلاکس معده به مری). بیماری ریفلاکس معده به مری ( GERD) شرایطی است که این بازگشت اسید به طور مکرر اتفاق می افتد که منجر به عوارضی همچون التهاب مزمن و آسیب بافتی مری می شود.

 

2) ازوفاژیت ائوزینوفیلیک 

ائوزینوفیل ها، سلول های سفید خونی هستند که نقش کلیدی در واکنش های آلرژیک دارند. در ازوفاژیت ائوزینوفیلیک، حجم زیادی از این سلول های سفید خون در مری تجمع پیدا می کنند که بیشتر در پاسخ به یک ماده ی حساسیت زا، یا برگشت اسید، و یا هر دو این اتفاق می افتد. در بیشتر موارد، کسانی که مبتلا به این نوع التهاب مری هستند به یک یا چند نوع غذا حساسیت دارند، همچون شیر، تخم مرغ، گندم، سویا، بادام زمینی، انواع  لوبیا، چاودار و گوشت گوساله. اگرچه، تست های معمول آلرژی برای تشخیص این غذاهای آلرژی زا قابل اعتماد نیستند. افراد مبتلا به این نوع التهاب مری ممکن است حساسیت های غیر غذایی دیگری نیز داشته باشند؛ مثلاً مواد حساسیت زای استنشاقی، مانند گرده، ممکن است در برخی موارد تاثیر گذار باشند.

 

3) ازوفاژیت ناشی از مصرف دارو

بسیاری از داروهای خوراکی، اگر برای طولانی مدت در تماس با پوشش احاطه کننده ی مری بمانند، می توانند آسیب بافتی ایجاد کنند. برای مثال، اگر قرص با مقدار کمی آب و یا بدون آب خورده شود، خود قرص یا بخش هایی از آن ممکن است در مری باقی بمانند. این داروها عبارتند از :

• مسکن ها، مانند آسپیرین، ابوپروفن (Advil, Motrin و غیره ) و سدیم ناپروکسن (Aleve و غیره).
• آنتی بیوتیک ها، مانند تتراسایکلین و دوکسی سایکلین.
• پتاسیم کلراید، جهت درمان کمبود پتاسیم.
• بیسفوسفونات ها، مانند آلندرونیت (Fosamax)، جهت درمان ضعف و شکستگی استخوان ها (استئوپروز).
• کوئینیدین ها، جهت درمان مشکلات قلبی.

 

4) ازوفاژیت عفونی 

عفونت قارچی، ویروسی یا باکتریایی بافت مری می تواند منجر به التهاب مری شود. التهاب عفونی مری نادر بوده و بیشتر در افرادی دارای سیستم ایمنی ضعیف، مانند مبتلایان به ایدز یا سرطان، رخ می دهد. کاندیدا آلبیکانس، قارچی که به طور معمول در دهان وجود دارد، شایع ترین علت التهاب عفونی مری است. این عفونت ها اغلب با عملکرد ضعیف سیستم ایمنی، دیابت، سرطان و آنتی بیوتیک درمانی همراه هستند.

1) ازوفاژیت ناشی از ریفلاکس معده

• بلافاصله خوابیدن بعد از خوردن غذا 
• عوامل تغذیه ای مانند نوشیدن بیش از حد الکل، کافئین، شکلات و غذاهای نعنایی
• خوردن وعده های حجیم و چرب

برخی از مواد غذایی وخیم کننده ی علایم ریفلاکس معده به مری یا التهاب مری ناشی از ریفلاکس عبارتند از:

• غذاهای حاوی گوجه فرنگی
• مرکبات
•  کافئین
• الکل
• غذاهای ادویه دار
• سیر و پیاز
• شکلات
• غذاهای نعنایی

 

2) ازوفاژیت ائوزینوفیلیک 

• داشتن سابقه آلرژیک مانند التهاب مخاط بینی، آسم و آنوپیک درماتیت
• داشتن سابقه خانوادگی ازوفاژیت ائوزینوفیلیک

 

3) ازوفاژیت ناشی از مصرف دارو

• خوردن قرص با آب کم یا بدون آب
• خوردن قرص در حالت خوابیده
• خوردن قرص بلافاصله قبل از خوابیدن، زیرا تولید بزاق و بلعیدن کمتری طی خواب اتفاق می افتد
• بالا رفتن سن، به دلیل تغییرات ناشی از افزایش سن بافت های مری تغییر کرده و یا تولید بزاق کاهش می یابد
• قرص های بزرگ یا قرص هایی با شکل غیر معمول

 

4) ازوفاژیت عفونی 
عوامل خطر التهاب عفونی مری به داروهایی مانند استروئید ها و آنتی بوتیک ها مربوط می شود. به خصوص افراد دیابتی در معرض خطر ابتلا به التهاب مری کاندیدا می باشند.

سایر دلایل التهاب عفونی مری ممکن است ناشی از ضعف عملکرد سیستم ایمنی باشد. این حالت به دنبال بیماریهایی مانند ایدز یا برخی سرطان ها رخ می دهد. همچنین، درمان بعضی از سرطان ها و داروهای مهارکننده ی واکنش سیستم ایمنی نسبت به بافت پیوند شده می تواند خطر التهاب عفونی مری را بیفزاید.

• عدم درمان التهاب مری منجر به تغییر بافت مری می شود. عوارض احتمالی عبارتند از:
• تنگ و باریک شدن مری ( ساختار مری ) 
•  "بارت" مری، به معنی تغییر سلول های احاطه کننده ی مری و افزایش خطر ابتلا به سرطان مری

اگر در قفسه سینه درد شدیدی بیش از چند دقیقه حس می کنید یا گمان می کنید که غذا در مری گیر کرده است یا قادر به بلع آن نمی باشید، سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.

اگر سایر علایم التهاب مری را دارید، بهتر است ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. به منظور انجام برخی تست های تشخیصی به متخصص گوارش یا آلرژی ارجاع  داده می شود. 

 

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

•  علایمی که مشاهده کرده ایید، حتی آن هایی که به نظر بی ربط با درد، اختلال بلع یا ریفلاکس می باشند
•  اطلاعات فردی کلیدی، از جمله شرایط استرس زا و تغییرات اخیر زندگی
• هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی
• سابقه خانوادگی آلرژی یا بیماری های مری یا معده
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. سوالاتی مانند:

• چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟ 
• آیا این آزمایشات نیاز به آمادگی خاصی دارند؟
• چه مدت طول می کشد تا نتایج آزمایش مشخص شود؟
• گزینه های درمانی موجود چه هستند؟ گزینه پیشنهاد کدام است؟
• چگونه می توان از موثر بودن درمان اطمینان پیدا کرد؟
• آیا به آزمایشات پیگیری نیاز دارم؟
• چه اقداماتی جهت پیشگیری از عود کردن علایم می توانم انجام دهم؟
• با داشتن مشکل جسمانی دیگر، چگونه می توان هر دو را مدیریت و کنترل کرد؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما 

• شدت علایم، درد یا ناراحتی چقدر است؟
• آیا اختلال بلع دارید؟
• چه مواقعی درد دارید؟
• چه شرایطی باعث بهبود علایم می شود؟ مانند مصرف آنتی اسیدهای بدون نسخه یا پرهیز از مواد غذایی خاص؟
• چه شرایطی باعث تحریک یا بدتر شدن علایم می شود؟ مانند خوردن مواد غذایی خاص؟
•  آیا علایم در زمان خاصی از روز بدتر می شوند؟
• آیا علایم به سرعت پس از مصرف دارو شروع می شود؟ در این صورت، چه دارویی؟
• آیا آلرژی دارید؟ دارویی برای آن مصرف می کنید؟
• آیا تا به حال پس از بلع، غذا در گلویتان گیر کرده است؟
• آیا تا به حال پس از بلع، غذا به مری برگشته است؟
• آیا سابقه خانوادگی بیماری های گوارشی دارید؟

 

در خلال آمادگی برای ویزیت

اگر غذاهای خاصی منجر به شروع یا وخامت علایم می شود، از خوردن آن ها پرهیز کنید. برخی از این مواد غذایی عبارتند از نوشیدنی های حاوی کافئین، الکل یا غذاهای ادویه دار. استفاده از آنتی اسید ها به طور موقت علایم را تسکین می دهد.

اگر حس می کنید که علایم ناشی از داروهای تجویزی است، بدون مشورت پزشک استفاده از آن ها را قطع نکنید. همراه با خورن قرص ها یک لیوان آب بنوشید و بلافاصله بعد از آن نخوابید.

پزشک بر طبق پاسخ سوالات، معاینه بالینی و انجام چندین آزمایش تشخیص قطعی را می دهد. این آزمایشات شامل موارد زیر می شود:

 

1) تصویربرداری با اشعه ایکس باریوم
برای این آزمایش، محلول یا قرصی حاوی باریم خورده می شود. باریوم جدار مری و معده را می پوشاند و ارگان ها را قابل مشاهده می سازد. این تصاویر تنگ شدن مری، سایر تغییرات بافتی، فتق، تومور یا سایر موارد غیر عادی را نشان می دهد.

 

2) اندوسکوپی
پزشک لوله باریک و بلند مجهز به یک دوربین کوچک (اندوسکوپ) را از طریق دهان به مری هدایت می کند. با کمک این ابزار پزشک هرگونه ظاهر غیر طبیعی مری را مشاهده کرده و نمونه کوچکی از بافت مری را برای آزمایش بر می دارد. بافت مری ممکن است بدلیل التهاب، استفاده از دارو یا ریفلاکس تغییر کرده باشد. این روش با بی حسی یا بیهوشی انجام می شود.

 

3) تست های آزمایشگاهی
نمونه کوچک برداشته شده (بیوپسی) طی اندوسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می شود. بر اساس دلیل بیماری، آزمایش انجام می شود:

• جهت تشخیص عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی
• جهت اندازه گیری گلبول های سفید مرتبط با مواد حساسیت زا (ائوزینوفیل)
• شناسایی سلول های غیر طبیعی نشانگر سرطان، سرطان مری یا تغییرات پیش سرطانی

درمان التهاب مری به قصد تسکین علائم، مدیریت عوارض و درمان دلایل زمینه ای این بیماری انجام می شود. استراتژی درمان بنا به علت بیماری متفاوت است.

 

1) ازوفاژیت ناشی از ریفلاکس معده

• داروهای بدون نسخه. آنتی اسیدها (Maalox, Mylanta و غیره). داروهایی که تولید اسید را می کاهند با نام مهار کننده های گیرنده هیدروژن، مانند سیمتیدین (Tagamet HB) و رانیتیدین (Zantac). و داروهایی که تولید اسید را متوقف کرده و مری را التیام می بخشند با نام مهارکننده های پمپ پروتون مثل لانزوپرازول (Prevacid) و امپرازول (Prilosec).
• داروهای تجویزی. اعم از مهار کننده های گیرنده هیدروژن، مثل فاموتیدین (Pepcid)، نیزاتیدین (Axid) و رانیتیدین (Zantac). از این گروه مهارکننده های پمپ پروتون را نیز می توان نام برد مثل اسموپرازول (Nexium)، لانسوپرازول (Prevacid)، امپرازول (Prilosec, Zegerid)، رابپرازول (Aciphex)، پنتاپرازول (Protonix) و دگزلانزوپرازول (Dexilant). باکلوفن دارویی است که حالت استراحت اسفنگتر پایینی مری را می کاهد و در نتیجه ریفلاکس را کم می کند.
• عمل جراحی. در صورتی که سایر درمان ها تاثیری نداشته باشند از این روش برای بهبود شرایط کمک می گیرند. بخشی از معده به دور دریچه جدا کننده مری و معده (اسفنگتر پایینی مری) پیچانده می شود. این کار منجر به محکم شدن اسفنگتر و پیشگیری از برگشت اسید به مری می شود. لینکس، ابزاری مورد تایید بین المللی، حلقه تیتانیومی کوچکی می باشد که دور محل اتصال معده و مری گذاشته شده و باعث سفت شدن اسفنگتر پایینی مری می شود. لینکس از طریق عمل جراحی قابل جایگذاری است.

2) ازوفاژیت ائوزینوفیلیک 
درمان ابتدایی، پرهیز از آلرژن ها و کاهش واکنش های آلرژیک به داروها است:

• مهارکننده های پمپ پروتون. پزشک در ابتدا مهارکننده های پمپ پروتون مانند اسموپرازول (Nexium)، لانسوپرازول (Prevacid)، امپرازول (Prilosec, Zegerid)، رابپرازول (Aciphex)، پنتاپرازول (Protonix) و دگزلانزوپرازول (Dexilant) تجویز می کند.
• استروئیدهای خوراکی. استروئیدهای استنشاقی بر مجاری تنفسی تاثیر می گذارند و برای مدیریت آسم کاربرد دارند. برخی مطالعات نشان داده اند که استروئیدهای خوراکی بهتر در مری عمل کرده و به درمان ازوفاژیت ائوزینوفیلیک کمک می کنند. پزشک نحوه استفاده از آن را آموزش خواهد داد. این روش عوارض جانبی کمتری نسبت به قرص های استروئید ی خوراکی دارد.
• رژیم حذف 6- غذایی. معمولا، آلرژی غذایی منجر به ازوفاژیت ائوزینوفیلیک می شود. بنابراین محدود کردن غذاهای آلرژی زا می تواند به درمان کمک کند. اگرچه، هنوز هیچ تستی به طور دقیق غذاهای آلرژن را شناسایی نمی کند، پزشک حذف غذاهای مشکوک را توصیه می نماید. طبق نظر پزشک، شما به تدریج غذاها را به رژیم تان اضافه و علائم را در صورت بازگشت یادداشت می کنید.

 

3) ازوفاژیت ناشی از مصرف دارو
برای کاهش این نوع از التهاب در صورت امکان بهتر است از خوردن دارو های مشکل ساز پرهیز شود:

• استفاده از داروی جایگزینی که احتمال التهاب کمتری دارد
• در صورت امکان استفاده از نوع مایع دارو
• خوردن آب کافی با قرص، مگر در شرایطی که محدودیت نوشیدن مایعات دارید_ مثل بیماری کلیوی
• نشستن یا ایستادن حداقل 30 دقیقه بعد از خوردن قرص 

 

4) ازوفاژیت عفونی 
پزشک برای درمان عفونت باکتریایی، ویروسی، قارچی یا انگلی بوجود آورنده التهاب مری دارو تجویز می نماید.

 

5) درمان عوارض شایع
متخصص گوارش ممکن است برای گشاد کردن مری از عمل جراحی کمک بگیرد. این راه فقط زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که مری به شدت تنگ شده یا غذا در مری گیر کرده باشد.

در شرایط گشاد شدن مری، پزشک از یک یا چند ابزار اندوسکوپی استفاده می کند_ لوله های کوچک باریکی که وارد مری می شود. این ابزارها ممکن است با موارد زیر مجهز شود:

• لوله مخروطی شکلی که با یک نوک گرد شروع شده و به تدریج پهن تر می شود
•  بالونی که پس از گذاشتن در مری باز می شود

• پرهیز از غذاهای افزایش دهنده ریفلاکس معده. مانند الکل، کافئین، شکلات یا غذاهای نعنایی.
• آشامیدن همیشگی آب فراوان همراه با قرص. حداقل 30 دقیقه بعد از خوردن قرص نخوابید.
• کم کردن وزن. برای داشتن یک برنامه غذایی مناسب، ورزش جهت کاهش وزن و نگه داشتن وزن ایده آل تان با پزشک مشورت کنید.
• ترک کردن سیگار.
• پرهیز از مصرف داروهای خاصی. از خوردن برخی از داروها، مانند مسکن ها، اجتناب کنید.
•  پرهیز از خم شدن،  به خصوص بعد از خوردن غذا
• نخوابید بعد از خوردن غذا. حداقل 3 ساعت بعد از خوردن غذا به رختخواب نروید.
• بلند کردن سر تخت. از آجر یا چوب برای بالا بردن پایه تخت استفاده کنید. 15 تا 20 سانتی متر پایه تخت را بالا ببرید. بالا بردن سر تنها به کمک بالش کافی نیست.

درمان جایگزینی برای التهاب مری وجود ندارد. با این حال، برخی از درمان های مکمل یا جایگزین می تواند علائم سوزش سر دل یا ریفلاکس را کاهش دهند. دقبل از انتخاب آنها با پزشک مشورت کنید.

 

 درمان گیاهی
گاهی اوقات، از داروهای گیاهی، مثل شیرین بیان، بابونه و گل ختمی، برای درمان علائم سوزش سر دل یا ریفلاکس استفاده می شود. این داروها می توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند و با سایر داروها ی تجویزی تداخل ایجاد کنند. به این دلیل، قبل از شروع مصرف در خصوص این گزینه درمانی و جوانب آن با پزشک مشورت کنید.

 

ریلکسیشن
 تکنیک های کاهش دهنده ی استرس و اضطراب ممکن است علایم سوزش سر دل یا ریفلاکس را کاهش دهند. در مورد استفاده از تکنیک های تمدد اعصاب، مانند آرام سازی عضلات، با پزشک مشورت کنید.

 

طب سوزنی
در طب سوزنی، سوزن های نازک به نقاط خاص بدن وارد می شود. شواهد محدودی نشان می دهند که استفراغ و سوزش سر دل را کاهش می دهند، اما اکثر مطالعات فایده آن را تایید نمی کنند. در مورد بی ضرر بودن طب سوزنی با پزشک مشورت کنید.