اختلال خلقی فصلی یا SAD نوعی افسردگی است که هر سال در یک زمان خاص و در همان فصل بروز می کند. ممکن است در زمستان دچار افسردگی شوید، اما در تابستان و بهار خیلی حس بهتری داشته باشید. برخی دیگر نیز در ماه های تابستان دچار افسردگی و اندوه می شوند.
هرکسی ممکن است به اختلال خلقی فصلی مبتلا شود، اما این عارضه بیشتر در بین افراد زیر رایج است:
- خانم ها
- افرادی که از خط استوا خیلی دور هستند و ساعت های روشنایی روز در زمستان خیلی کوتاه است.
- افراد در سنین بین 15 تا 55 سال. با بالا رفتن سن خطر ابتلا به اختلال خلقی فصلی کاهش می یابد.
- افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به SAD هستند.
اختلال خلقی فصلی گاهی افسردگی زمستانی یا افسردگی فصلی نیز نامیده می شود.
چه عاملی باعث بروز اختلال خلقی فصلی می شود؟
متخصصان در مورد علت بروز این اختلال مطمئن نیستند. اما فکر می کنند یکی از علل آن کم شدن تابش نور خورشید است. کاهش نور باعث بروز مشکلات زیر می شود:
- نظم ساعت بیولوژیک یا ساعت بدن را مختل می کند. این ساعت الگوی خاب و بیداری و دیگر ریتم های شبانه روزی را کنترل می کند.
- باعث بروز مشکلاتی در سروتونین می شود. سروتونین ماده شیمیایی موجود در مغز است که بر روی خلق و خو تاثیر می گذارد.
نشانه های اختلال خلقی فصلی چیست؟
اگر به SAD مبتلا هستید، ممکن است نشانه های زیر را تجربه کنید:
- احساس ناراحتی، بدخلقی و ترشرویی داشته باشند.
- علاقه خود به فعالیت های معمول را از دست بدهند.
- غذای بیشتری بخورند، به ویژه کربوهیدرات، مانند نان و پاستا
- دچار افزایش وزن شوند.
- بیشتر بخوابند ولی همچنان احساس خستگی کنند.
- در تمرکز دچار مشکل شوند.
علائم هر ساله در یک زمان خاص بروز کرده و پس از مدتی برطرف می شوند.
اختلال خلقی فصلی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص تفاوت های بین اختلال خلقی فصلی و دیگر انواع افسردگی کار سختی است، زیرا معمولا دارای علائم یکسانی هستند. برای تشخیص پزشک سوالات زیر را خواهد پرسید:
- طی دو سال اخیر، پشت سر هم در همین موقع از سال دچار افسردگی شدهاید و پس از اتمام سال افسردگی شما بهبود یافته است؟
- علائمی را در خود مشاهده کرده اید که معمولا با SAD بروز کرده، به عنوان مثال گرسنگی شدید، افزایش وزن و خواب زیاد؟
- در بین نزدیکان شما، مثلا خواهر، برادر و غیره، کسی به این اختلال دچار است؟
برای رد کردن دیگر علل بروز این علائم آزمایش خون انجام می شود. به عنوان کم کاری تیروئید عامل دیگری است که دارای علائمی مشابه افسردگی است.
به علاوه پزشک نیز ممکن است سلامت ذهنی فرد را مورد ارزیابی قرار دهد تا دیدگاه بهتری نسبت به افکار، منطق و حافظه فرد داشته باشد.
درمان اختلال خلقی فصلی
نور درمانی مهم ترین روش درمان این اختلال است. مصرف دارو و مشاوره نیز بسیار موثر خواهند بود.
متخصصان معتقدند که نوردرمانی ساعت بدن را مجددا تنظیم می کند. این روش به بسیاری از مبتلایان به اختلال SAD کمک کرده و استفاده از آن نیز بسیار آسان است.
دو نوع نور درمانی وجود دارد:
- نور درمانی روشن. در این روش منبع نور در یک فاصله مشخص از بیمار و روی یک میز قرار می گیرد. سپس بیمار روبه روی ان نشسته و کارهای خود را انجام می دهد، از جمله کتاب خواندن، خوردن صبحانه، کار با کامپیوتر و غیره.
- شبیه سازی سپیده دم. در این روش یک نور کم در هنگام صبح، زمانی که فرد خواب است، تابیده می شود و به مرور زمان روشن و روشن تر می شود، درست مانند طلوع خورشید.
اگر به این اختلال مبتلا هستید، در مورد نور درمانی با پزشک خود مشورت کنید و به توصیه های وی عمل کنید.
نور درمانی معمولا به مدت 30 دقیقه تا 2 ساعت در طول روز انجام می شود. این زمان بستگی به شدت نور و میزان اثر بخشی ان دارد.
فرد ممکن است طی یک هفته احساس بهتری داشته باشد. اما لازم است به درمان ادامه دهد و هر روز از آن استفاده کند تا فصل مورد نظر به اتمام برسد.
ضدافسردگی ها
داروهای ضد افسردگی به افراد مبتلا به اختلال خلقی فصلی کمک می کند. این دارو به تنهایی و یا همراه با دارو استفاده می شوند. رایج ترین داروهای ضد افسردگی که برای SAD تجویز می شوند، عبارتند از:
- مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI). مانند پاروکستین و سرترالین. این داروها معمولا اول امتحان می شوند.
- دیگر داروهای ضد افسردگی، مانند بوپروپیون (ولبوترین) و ونلافاکسین
اگر داروی ضد افسردگی برای شما تجویز شده است، درست طبق دستورات پزشک آن را مصرف کنید. مصرف آن را به طور ناگهانی متوقف نکنید، زیرا باعث تشدید بیماری می شود. زمانی که آماده توقف مصرف دارو هستید، پزشک به شما کمک می کند تا به تدریج مصرف دارو را کم کنید تا از بروز هر مشکلی پیشگیری شود.
مشاوره
مشاوره مانند درمانی شناختی رفتار و درمان بین فردی به فرد کمک می کند تا اطلاعات خود را در مورد این اختلال بالا ببرد، علائم را مدیریت کند و از بروز مجدد آن در آینده پیشگیری کند.
اقداماتی برای برطرف کردن علائم بیماری در خانه
ورزش منظم یکی از بهترین روش های کمکی است که می توانید برای خود انجام دهید. قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید نیز موثر است. بنابراین سعی کنید در محیط بیرون ورزش کنید و وزمانی ورزش را انجام دهید که خورشید در حال تابیدن است. فعالیت در طول روز، به ویژه در ابتدای روز، به بالا رفتن سطح انرژی و کاهش احساس اندوه کمک می کند.
- ورزش های ملایم مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا به بهبود خلق و خو بسیار کمک می کنند. حتی برخی فعالیت های روزانه که ضربان قلب شما را افزایش می دهند نیز موثر هستند.
- ورزش های عضله سازی را حداقل دو بار در هفته امتحان کنید، مانند بالا رفتن از پله ها
- ورزش متوسط برای اکثر مردم بی خطر است. اما قبل از شروع هر ورزش لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
برخی دیگر از روش های درمانی استفاده از هورمون ملاتونین است. این هورمون به تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن کمک می کند.
