آزمون هورمون آدرنوکورتیکوتروپین

آزمون هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)، سطح این هورمون را در خون اندازه گیری می کند تا از طریق آن اختلالات غده هیپوفیز و غدد آدرنال را بررسی شود.

هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) توسط غده هیپوفیز در پاسخ به آزاد شدن هورمون دیگری در هیپوتالاموس به نام " هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) ساخته می شود. در همین اثنا، غدد آدرنال نیز هورمونی به نام کورتیزول ترشح می کنند_ جهت مدیریت استرس در بدن. کورتیزول یکی از هورمون های ضروری برای حیات انسان هاست و از این جهت سطح آن در خون تحت کنترل دایمی است. با افزایش کورتیزول، سطح ACTH کاهش ی یابد و با پایین آمدن میزان کورتیزول، میزان ACTH بالا می رود؛ تاثیر معکوس دارند.

سطح ACTH و کورتیزول در طول روز متغیر است. معمولا، ACTH در صبح زود بالاترین  (06:00 تا 08:00) و در شب (06:00 تا 11:00) پایین ترین حد خود را دارد. در صورت تشخیص " میزان غیر طبیعی " توسط پزشک، سطح ACTH ممکن است در صبح و یا شب اندازه گیری شود. اغلب اوقات، زمان اندازه گیری سطح کورتیزول همانند ACTH است.

سطح ACTH دایم در حال انفجار است و به این دلیل میزان آن در خون دقیقه به دقیقه متغیر است. بنابراین، تفسیر نتایج آزمون سخت بوده و نیاز به یک متخصص غدد ماهر دارد.

علت تجویز این آزمون چیست؟
آزمون اندازه گیری ACTH جهت بررسی موارد زیر انجام می شود:

• اختلال غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز. اختلال غدد آدرنال ممکن است باعث بالا رفتن سطح ACTH و پایین آمدن سطح کورتیزول (یا کاهش ACTH و افزایش کورتیزول) شود. اختلال غده هیپوفیز می تواند به سطوح پایین ACTH و کورتیزول منجر شود.
• تولید بیش از حد ACTH. علت این امر ممکن است فعالیت بیش از حد غده هیپوفیز، و یا گاهی اوقات وجود تومور در ریه، باشد. در پاسخ به این وضعیت ( برای مثال: سندرم کوشینگ)، کورتیزول بیشتری توسط غدد آدرنال تولید می شود.

آمادگی های لازم برای انجام این آزمون چیست؟
10 تا 12 ساعت قبل از آزمون ACTH نباید غذا خورد. پزشک ممکن است خوردن غذاهای کم کربوهیدرات را 48 ساعت قبل از آزمون تجویز کند. با پزشک در خصوص محدودیت غذایی صحبت کنید.
 
داروها می توانند بر نتیجه این آزمون تاثیر بگذارند. بنابراین، هر نوع دارویی که مصرف می شود، بدون نسخه و تجویزی، را باید به پزشک اطلاع داد. برای مثال، داروهای کورتیکواستروئید می توانند نتایج آزمون را تغییر دهند؛ پس، 48 ساعت قبل از آزمون نباید مصرف شوند. پزشک در خصوص هر دارو و زمان توقف اطلاعات کافی در اختیار بیمار قرار می دهد.

12 ساعت قبل از انجام این آزمون نباید ورزش کرد.

12 ساعت قبل از این آزمون نباید هیچ تنش عاطفی داشت.

گرفتن نمونه خون در زمان مناسب بسیار مهم است. برای داشتن بالاترین میزان ACTH،  در صبح و برای داشتن پایین ترین میزان ACTH، در عصر نمونه گیری انجام می شود.    

هر نوع ابهام یا سوال در مورد آمادگی های لازم، خطرات، چگونگی انجام، و یا نحوه ی بررسی نتایج این آزمون را با پزشک در میان بگذارید. جهت کمک به دریافت اطلاعات مربوط به آزمون و اهمیت آن، فرم اطلاعات پزشکی را پر کنید.

این آزمون چگونه انجام می شود؟
برای گرفتن نمونه خون:

• نواری کشسان (گارو) جهت توقف جریان خون، بالای بازو بسته می شود. این امر باعث باد کردن رگ در زیر نوار می شود و در نتیجه سوزن را می توان راحت تر وارد رگ کرد. 
• محل وارد کردن سوزن را با الکل تمیز می کنند.
• سوزن را وارد رگ می کنند. این امر ممکن است چند بار انجام شود.
• لوله ایی به سوزن وصل می شود تا خون در آن جمع شود.
• زمانیکه خون به اندازه کافی جمع شد، نوار باز می شود.
• سوزن خارج شده و در محل آن باند یا پنبه گذاشته می شود.
• برای کبود نشدن جای سوزن، روی باند یا پنبه فشار وارد شده و سپس بانداژ می شود.

انجام این آزمون چه احساسی در بیمار ایجاد می کند؟ 
نمونه خون از رگ بازو گرفته می شود. برای این امر نوار کشسانی بسته می شود که ممکن است باعث سفتی در بالای بازو شود. سوزن دردی ایجاد نمی کند_ شاید احساسی مانند نیش یا سوزش کوچک حس شود.

خطرات این آزمون چیست؟
احتمال وجود مشکل در هنگام گرفتن نمونه خون از رگ بسیار کم است. با این حال ممکن است موارد زیر دیده شود:

• محل گرفتن نمونه خون ممکن است کمی کبود شود. برای جلوگیری از این امر، محل خروج سوزن را برای مدت کوتاهی فشار دهید. 
• در موارد نادر، پس از گرفتن نمونه خون ممکن است رگ متورم شود که به آن " رگ افروختگی یا التهاب ورید " گفته می شود. برای درمان آن، چند بار در روز محل تورم را کمپرس گرم می کنند. 
• در افراد مبتلا به اختلالات انعقادی، گرفتن نمونه خون ممکن است باعث خون ریزی مداوم شود. همچنین، آسپیرین، وارفارین (کومادین)، و دیگر داروهای رقیق کننده خون می توانند باعث افزایش خونریزی شوند. بنابراین، قبل از انجام این آزمون، پزشک را در خصوص اختلالات انعقادی و مصرف داروهای رقیق کننده خون مطلع کنید.  
• افراد دارای سطوح بالای ACTH و کورتیزول ممکن است دچار کبودی شوند. 

نتایج این آزمون چگونه بررسی می شوند؟
آزمون هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)، سطح این هورمون را در خون اندازه گیری می کند.

معمولا، نتایج آزمون در طی چند روز آماده می شود.

میزان نرمال یا طبیعی
مقادیر نرمال ذکر شده در جدول زیر به عنوان " مرجع " شناخته می شوند و فقط برای راهنمایی آورده شده اند. این مقادیر از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت است. آزمایشگاه مراجعه شده ممکن است جدول متفاوتی از این جدول داشته باشد. در نتیجه ی آزمایش باید محدوده طبیعی آن آزمایشگاه آورده شود؛ زیرا، آنچه خارج از محدوده ی طبیعی این جدول دیده می شود ممکن است برای شما یا آزمایشگاه مراجعه شده نرمال باشد. همچنین، پزشک نتایج را بر اساس سلامت جسمانی و دیگر عوامل ارزیابی می کند. 

افزایش سطح 
بالا رفتن سطح ACTH ممکن است به دلیل:

• استرس عاطفی یا فیزیکی (مانند داشتن جراحی یا درد شدید).
• بیماری هایی مانند بیماری آدیسون (نارسایی غده آدرنال)، بیماری کوشینگ (تومور غده هیپوفیز)، یا یک تومور در خارج از هیپوفیز (از جمله در ریه).

کاهش سطح 
پایین رفتن سطح ACTH ممکن است به دلیل:

• آسیب به غده هیپوفیز به دلیل جراحی، پرتودرمانی، سکته مغزی، ضربه به سر، یا تومور.
• افزایش مقدار کورتیزول به دلیل تومور در غده آدرنال (سندرم کوشینگ).
• مصرف داروهای کورتیکواستروئید.

عوامل تاثیر گذار بر این آزمون چه هستند؟
به دلایل زیر ممکن است آزمایش انجام نشود و یا نتایج مفید نباشد: 

• مصرف دارو، مانند کورتیکواستروئیدها، استروژن، یا اسپیرنولاکتون. همچنین، داروهایی که مانند کورتیزول عمل کرده و یا موجب آزاد شدن کورتیزول می شوند، از جمله آمفتامین، لیتیم و انسولین_ این داروها می توانند بر نتایج آزمون تاثیر  بگذارند.
• مستی (سرمستی)
• بارداری یا عادت ماهیانه
• آسیب دیدگی شدید
• استرس احساسی و یا فیزیکی 
• تست پزشکی با استفاده از مواد رادیواکتیو 1 هفته قبل از آزمون ACTH

دیگر داروها هم می توانند بر نتایج این آزمون تاثیر بگذارند. بنابراین، در خصوص داروهای مصرفی با پزشک صحبت کنید.

چه مواردی باید در نظر گرفته شود؟

• تفسیر آزمون ACTH پیچیده است، زیرا موارد زیادی می توانند نتایج آن را تغییر دهند. خون باید در لوله های خاص جمع آوری شده، روی یخ قرار داده و به سرعت پردازش شود. زمان گرفتن نمونه خون هم بر نتایج تاثیر می گذارد. نتایج آزمون ACTH باید با اطلاعات پزشکی جمع آوری شده از تست های دیگر، به خصوص سطح کورتیزول خون، مقایسه شود. برای کسب اطلاعات بیشتر، در خصوص موضوع "سطح کورتیزول در خون " تحقیقاتی انجام دهید.
• " نمونه سینوس پتروزال تحتانی " نوعی تست است که در آن میزان ACTH از طریق یک کانال در نزدیکی غده هیپوفیز (سینوس پتروزال تحتانی) اندازه گیری می شود. این تست ممکن است همراه با آزمایش خون ACTH انجام شود، زمانی که سطح هر دو هورمون ACTH و کورتیزول بالا است. این تست برای مشخص کردن تفاوت بین ACTH ساخته شده توسط غده هیپوفیز و ACTH  تولید شده  در جای دیگر بدن استفاده می شود. این تست فقط در مراکز بزرگ پزشکی انجام می شود.