اسطوخودوس یا لاواندا یا لاواندولا یا اسطوقدوس یا اسطوخدوس ( نام انگلیسی: Lavender، با نام علمی: Lavandula stoechas) یکی از گیاهان دارویی است که از گل و روغن آن بسیار استفاده می شود.
از اسطوخودوس برای درمان بی قراری، بی خوابی، عصبانیت و برافروختگی، مشکلات گوارشی از جمله تورم شکم به دلیل وجود گاز در معده و روده (meteorism)، از دست دادن اشتها، استفراغ، تهوع، گاز روده (نفخ)، و ناراحتی معده استفاده می شود.
برخی افراد برای درمان بیماری های دردناک مانند سردردهای میگرنی، دندان درد، رگ به رگ شدگی، درد اعصاب، درد عصبی، زخم، و درد مفاصل اسطوخودوس مصرف می کنند. این گیاه برای آکنه، سرطان، و تحریک قاعدگی نیز استفاده می شود.
برای درمان ریزش مو (آلوپسی آره آتا) و درد، دفع پشه و حشرات دیگر روی پوست مالیده می شود.
برخی افراد برای درمان اختلالات گردش خون و آرامش ذهنی اسطوخودوس را در آب وان خود می ریزند.
اسطوخودوس به صورت استنشاقی به عنوان رایحه درمانی برای بی خوابی، درد و تحریک مرتبط با زوال عقل استفاده می شود.
در ساخت مواد غذایی و نوشیدنی ها، اسطوخودوس به عنوان طعم دهنده استفاده می شود.
اسطوخودوس در محصولات دارویی و به عنوان معطر کننده در صابون، لوازم آرایشی، عطر، عطر گل استفاده می شود.
اسطوخودوس (Lavandula angustifolia) معمولا با گونه های دیگری همچون اسطوخودوس دو رگ، گونه ایی منشعب از اسطوخودوس آنگوستوفیلیا و اسطوخودوس لاتیفولیا، مرتبط است که از آن روغن معطر اسطوخودوس تهیه می شود.
برخی خواص اسطوخودوس عبارتند از: ملین سبک، ضد رماتیسم، ضد سرفه و برونشیت، ضد آسم، ضد سرماخوردگی، تقویت کننده حافظه، تقویت کننده اعصاب، رقیق کننده خون، تقویت کننده سیستم دفاعی بدن.
نحوه ی عملکرد آن چگونه است؟
اسطوخودوس دارای روغن است که اثرات آرام بخش دارد و ممکن است عضلات خاصی را شل کند.
موارد مصرف و اثرات اسطوخودوس
- ریزش مو به دلیل بیماری آلوپسی آره آتا. شواهدی وجود دارد که استفاده از روغن اسطوخودوس در ترکیب با روغن آویشن، رزماری، و چوب سدر ممکن است رشد مو را تا 44٪ پس از 7 ماه درمان بهبود ببخشد.
- اضطراب. بعضی تحقیقات نشان می دهند که مصرف خوراکی روغن اسطوخودوس به مدت 6 تا 10 هفته اضطراب و بی خوابی را بهبود می بخشد و از عود اضطراب در افراد مبتلا به اضطراب خفیف تا شدید جلوگیری می کند. با این حال، تاثیر اسطوخودوس کمتر از داروی ضد اضطراب لورازپام (Ativan) است. در مورد اثر استفاده از روغن اسطوخودوس به عنوان رایحه درمانی در درمان اضطراب اختلاف نظر وجود دارد.
- زخم های دهانی. بعضی تحقیقات نشان می دهند ریختن دو قطره روغن اسطوخودوس روی زخم سه بار در روز می تواند باعث بهبود زخم و کاهش تورم دهان و درد شود.
- پیشگیری از سقوط. شواهدی وجود دارد که قرار دادن پد آغشته به روغن اسطوخودوس در یقه لباس افراد ساکن در خانه سالمندان میزان سقوط را کاهش داده است.
- درد پس از سزارین. بعضی تحقیقات نشان می دهند که استنشاق اسانس اسطوخودوس به همراه مسکن داخل وریدی به کاهش درد در زنان بعد از سزارین کمک می کند.
در موارد زیر بی تاثیر است
- درد مرتبط با سرطان. بعضی تحقیقات نشان می دهند که استفاده از روغن اسطوخودوس برای رایحه درمانی و ماساژ، درد مرتبط با سرطان را کاهش نمی دهد.
- زوال عقل. استفاده از پد آغشته به روغن اسطوخودوس در یقه لباس یا استفاده از آن برای ماساژ و به عنوان رایحه درمانی برای بهبود عملکرد ذهنی در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر یا زوال عقل موثر نیست.
- عوارض پس از زایمان. بسیاری از تحقیقات نشان می دهند که اضافه کردن روغن اسطوخودوس به آب وان، درد در ناحیه بین واژن و مقعد پس از زایمان را بهبود نمی بخشد. با این حال، برخی شواهد نشان می دهند که حمام روغن اسطوخودوس ممکن است این درد را بلافاصله پس از زایمان (ظرف 12 ساعت اولیه) کاهش دهد.
برای موارد مصرف زیر شواهد علمی کافی موجود نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر است
- پریشانی و آشفتگی. شواهد متناقضی در خصوص اثر آروماتراپی اسطوخودوس برای پریشانی وجود دارد. برخی شواهد نشان می دهند که آروماتراپی اسطوخودوس باعث بهبود پریشانی در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر می شود، در حالی که دیگر شواهد بیانگر بی تاثیر بودن آن هستند.
- خارش و التهاب پوست (اگزما). تحقیقات اولیه نشان می دهند که استفاده از روغن اسطوخودوس در ترکیب با دیگر روغن های گیاهی و ماساژ پوست با آن به نوان رایحه درمانی، خارش و التهاب پوست در کودکان مبتلا را بهبود نمی بخشد.
- قولنج. نتایج یک مطالعه تحقیقاتی کوچک نشان می دهد که ماساژ روغن اسطوخودوس و بادام روی شکم نوزادان برای 5 تا 15 دقیقه در شروع قولنج باعث کاهش زمان گریه می شود.
- یبوست. تحقیقات اولیه نشان می دهند که ماساژ ترکیبی از روغن های اسطوخودوس، لیمو، رزماری و سرو روی معده ممکن است علائم یبوست را بهبود ببخشد.
- افسردگی. شواهد متناقضی در مورد اثر آروماتراپی روغن اسطوخودوس در درمان افسردگی وجود دارد. بعضی تحقیقات نشان می دهند که ماساژ و آروماتراپی روغن اسطوخودوس، افسردگی در بیماران مبتلا به سرطان را بهبود نمی بخشد. تحقیقات دیگر نشان می دهند که تغییرات خلق و خوی در زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان را بهبود می بخشد. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف خوراکی روغن اسطوخودوس به مدت 6 هفته ممکن است افسردگی را در افراد مبتلا به افسردگی درمان کند. تاثیر فرم خوراکی اسطوخودوس کمتر از داروی ایمی پرامین (Tofranil) در درمان افسردگی است، اما ترکیب این دو با یکدیگر ممکن است اثرات ضد افسردگی ایمی پرامین را بالا ببرد.
- درد قاعدگی. ماساژ با روغن اسطوخودوس ممکن است درد همراه با قاعدگی در زنان جوان را بهتر کاهش دهد_ در مقایسه با ماساژ معمولی.
- فشار خون بالا. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مخلوط اسطوخودوس، لیمو، و یلانگ یلانگ به عنوان آروماتراپی ممکن است فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون بالا را کاهش دهد.
- بی خوابی. تحقیقات اولیه نشان می دهند که قرار دادن بُخور روغن اسطوخودوس و یا پد آغشته به روغن اسطوخودوس کنار تخت در طول شب ممکن است بی خوابی خفیف را بهبود ببخشد.
- شپش. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مالیدن ترکیب روغنهای اسطوخودوس و درخت چای روی پوست باعث از بین رفتن تخم های شپش و کاهش تعداد شپش های زنده می شود. هنوز مشخص نیست که این اثرات مربوط به خود اسطوخودوس و یا ترکیب آن با روغن درخت چای است.
- میگرن. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مالش 2 یا 3 قطره روغن اسطوخودوس روی لب فوقانی، به طوری که بخار آن استنشاق شود، ممکن است درد میگرن و حالت تهوع را کاهش داده و از گسترش سردرد جلوگیری کند.
- عفونت گوش. تحقیقات اولیه نشان می دهند که تجویز قطره های حاوی اسطوخودوس و دیگر عصاره های گیاهی، درد گوش در افراد مبتلا به عفونت گوش را بهبود می بخشد. با این حال، تاثیر این ترکیب گیاهی موثرتر از بیحس کننده پوست همراه با آنتی بیوتیک آموکسی سیلین باشد.
- سلامت عمومی روانی. بعضی تحقیقات نشان می دهند که اضافه کردن 3 میلی لیتر از مخلوط 20٪ روغن اسطوخودوس و 80٪ روغن هسته انگور به حمام روزانه باعث بهتر شدن خلق و خوی می شود_ در مقایسه با حمام روغن هسته انگور به تنهایی. با این حال، پژوهش های دیگر نشان می دهند که حمام با روغن اسطوخودوس کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان را بهبود نمی بخشد.
- التیام زخم. تحقیقات اولیه نشان می دهند که استفاده از روغن اسطوخودوس به عنوان آروماتراپی در طول تعویض بانداژ، درد در افراد دارای زخم های عروقی را کاهش نمی دهد.
- سردرد.
- از دست دادن اشتها.
- دندان درد.
- آکنه.
- حالت تهوع.
- استفراغ.
- سرطان.
- دافع پشه و حشرات.
- سایر شرایط پزشکی و جسمانی.
شواهد بیشتری برای اثبات اثربخشی اسطوخودوس در موارد بالا مورد نیاز است.
اثرات جانبی و ایمنی اسطوخودوس
اسطوخودوس در مقادیر غذایی به صورت خوراکی، پوستی، و استنشاقی برای بسیاری از بزرگسالان ایمن و بی خطر است.
مصرف خوراکی اسطوخودوس می تواند باعث یبوست، سردرد، و افزایش اشتها شود. گاهی اوقات، اعمال اسطوخودوس روی پوست می تواند باعث سوزش شود.
اقدامات احتیاطی خاص و هشدارها
- اطفال: استفاده از محصولات حاوی روغن اسطوخودوس روی پوست پسران جوان به سن بلوغ نرسیده خطرناک است. زیرا، اسطو خودوس اثرات هورمونی دارد که می تواند عملکرد هورمون های طبیعی بدن پسران را مختل کند. در برخی موارد، این تاثیر باعث رشد غیر طبیعی پستان ها در پسران می شود_ ژنیکوماستی یا زن پستانی. در خصوص ایمنی و بی خطر بودن این محصولات بر بدن دختران جوان شواهدی در دست نیست.
- بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی در مورد ایمنی و بی خطر بودن اسطوخودوس در دوران بارداری یا شیرده دهی وجود ندارد. بهتر است مصرف نشود.
- جراحی: اسطوخودوس باعث کاهش سرعت سیستم عصبی مرکزی می شود. در ترکیب با داروی بیهوشی و دیگر داروهای تجویزی در طول و بعد از جراحی ممکن است سرعت سیستم عصبی مرکزی را بیش از حد کم کند. حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی مصرف نشود.
تداخلات اسطوخودوس
تداخلات متوسط! در ترکیب با موارد زیر با احتیاط مصرف شود :
- کلرال هیدرات. هیدرات کلرال باعث خواب آلودگی و سنگینی خواب می شود. اسطوخودوس باعث افزایش اثرات هیدرات کلرال می شود و میزان خواب آلودگی را بالا می برد.
- داروهای آرام بخش (باربیتورات ها). اسطوخودوس ممکن است باعث خواب آلودگی و سنگینی خواب شود. داروهایی که باعث خواب آلودگی می شوند را آرام بخش می نامند. مصرف اسطوخودوس همراه با داروهای آرام بخش باعث خواب آلودگی بیش از حد می شود. برخی از این داروهای آرام بخش عبارتند از آموباربیتال (Amytal)، بوتاباربیتال (Butisol)، مفوباربیتال (Mebaral)، پنتوباربیتال (Nembutal)، فنوباربیتال (Luminal)، سکوباربیتال (Seconal)، و غیره.
- داروهای آرام بخش (سرکوب کننده های سیستم عصبی مرکزی یا CNS). اسطوخودوس ممکن است باعث خواب آلودگی و سنگینی خواب شود. داروهایی که باعث خواب آلودگی می شوند را آرام بخش می نامند. مصرف اسطوخودوس همراه با داروهای آرام بخش باعث خواب آلودگی بیش از حد می شود. برخی از این داروهای آرام بخش عبارتند کلونازپام (Klonopin)، لورازپام (Ativan)، فنوباربیتال (Donnatal)، زولپیدم (Ambien)، و غیره.
دوز مصرفی اسطوخودوس
بر اساس تحقیقات علمی:
مصرف پوستی:
- برای درمان طاسی منطقه ایی (آلوپسی آره آتا): نتایج یک تحقیق نشان داد که ترکیبی از روغن های ضروری شامل 3 قطره اسطوخودوس (108 میلی گرم) ، 3 قطره رزماری (114 میلی گرم)، 2 قطره آویشن (88 میلی گرم)، و 2 قطره چوب سدر (94 میلی گرم )، مخلوط با 3 میلی لیتر روغن جوجوبا و 20 میلی لیتر روغن هسته انگور بسیار موثر است. هر شب، این مخلوط به مدت 2 دقیقه روی پوست سر ماساژ داده می شود و برای افزایش جذب یک حوله گرم روی آن قرار داده می شود.