لیتیم (خوراکی)

از داروی خوراکی لیتیم برای درمان شیدایی/ جنون، بخشی از اختلال دو قطبی (بیماری جنون ادواری)، استفاده می شود. به صورت روزانه، به منظور کاهش تکرار و شدت حملات جنون آمیز تجویز می شود. بیماران جنون ادواری دچار تغییرات شدید خلقی هستند _  از یک حالت برانگیخته و یا جنون آمیز (به عنوان مثال، خشم غیر معمول، یا تحریک پذیری یا حس کاذب بهبودی و سلامت) به افسردگی و غمگینی.

مکانیسم اثر لیتیم برای ایجاد ثبات در خلق و خوی فرد شناخته شده نیست. با این حال، این دارو روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد. این دارو کمک می کند تا فرد کنترل بیشتری بر احساسات داشته و با مشکلات زندگی بهتر کنار بیاید.

مسئله مهم این است که فرد و خانواده ی او از تمام اثرات این دارو آگاهی داشته باشند. این اثرات به شرایط فردی و نحوه ی پاسخ به دارو و میزان مصرف بستگی دارد. همچنین باید آگاهی داشت از شرایط ایجاد شده توسط این دارو که نیاز به مراجعه به پزشک دارد.

این دارو فقط با نسخه پزشک در اختیار بیمار قرار می گیرد.

تجربیات نشان می دهند که مصرف این دارو، برای سایر مشکلات پزشکی نیز مفید است. اگر چه، در برچسب محصول این مصارف نوشته نشده است، می توان در موارد زیر استفاده کرد:

• سردرد های خوشه ای
• افسردگی ذهنی
• نوتروپنی ( بیماری خونی به دلیل کاهش تعداد نوع خاصی از سلول های سفید خون)

اشکال دارویی:

• کپسول
• محلول
• شربت
• قرص، پیوسته رهش
• قرص

در صورتيكه تصميم به مصرف دارويی داريد همه جوانب آن بايد به دقت بررسی گردد. اين تصميمی است كه شما و پزشكتان می گيريد. درمورد مصرف اين دارو موارد زير بايد درنظر گرفته شود:

آلرژی و حساسیت
در صورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک یا غیر معمول، به هر دارویی و یا این داروی خاص حتما پزشک معالج خود را مطلع سازید. همچنین درمانگران را آگاه نمایید از وجود حساسیت هایی که نسبت به برخي مواد غذايي، رنگ ها ، مواد نگهدارنده و يا حيوانات دارید. در صورتيكه  بدون تجويز پزشك قصد استفاده از اين دارو را داريد حتما بروشور و يا توضيحات مندرج روي بسته را با دقت مطالعه فرماييد.

اطفال
تا کنون، مطالعات دقیق و کافی برای بررسی اثربخشی و ایمنی این دارو در کودکان کمتر از 12 سال انجام نگرفته است. همچنین، رابطه ایی بین سن و میزان اثر بخشی لیتیم ، حال به شکل کپسول، محلول، و قرص، در کودکان یافت نشده است.

سالمندان
مطالعات دقیق و کافی برای بررسی اثربخشی و ایمنی این دارو در سالمندان انجام نگرفته است.  تا به امروز نیز اثر   سویی در این زمینه گزارش نشده است  .در هرصورت اقدامات احتیاطی برای سالخوردگان باید در نظر گرفته شود، زیرا به علت کهولت سن  بیشتر در معرض بیماری های قلبی –ریوی و کلیوی هستند.

دوران بارداری
مطالعات نشان داده اند که این دارو روی جنین اثرات منفی دارد. با این حال، در موارد حاد و یا کشنده مصرف این دارو، بدون در نظر گرفتن اثرات منفی، تجویز می شود.

دوران شیردهی و مادران شیرده

تحقيقات خاصی د خصوص اثر بخشی این دارو بر زنان شيرده صورت نگرفته است. پيش از مصرف اين دارو در زنان شيرده همه جوانب مثبت و منفی آن بايد درنظر گرفته شود

تداخلات دارویی
بی شک هيچ دارويی نبايد همزمان مصرف شود، اما در برخی موارد با وجود رخ دادن تداخل دارويی، ممكن است نياز به مصرف همزمان دو داروی مختلف باشد. در چنين مواردی ممكن است پزشک مقدار مصرف دارو را تغيير دهد و يا داروی ديگری تجويز كند. بنابراين در صورت مصرف دارویی ديگر آنرا با پزشک خود مطرح سازيد.استفاده از این ترکیب با داروهای زیر توصیه نمی شود و چناچه پزشک خود را از خوردن این داروها مطلع سازید وی ممکن است درمان دارویی شما را تغییر دهد.

• Amifampridine

استفاده از این دارو با هرکدام از داروهای زیر توصیه نمی شود. در صورت ضرورت تجویز، پزشک ممکن است تغییراتی در الگوی مصرف دارو ومیزان دوز مصرفی اعمال نماید.

• Acetophenazine
• Almotriptan
• Amitriptyline
• Amoxapine
• Azilsartan
• Azilsartan Medoxomil
• Azosemide
• Bemetizide
• Bendroflumethiazide
• Benzthiazide
• Bromperidol
• Bumetanide
• Buthiazide
• Candesartan Cilexetil
• Canrenoate
• Chlorothiazide
• Chlorpromazine
• Chlorprothixene
• Chlorthalidone
• Clozapine
• Cyclothiazide
• Desvenlafaxine
• Dolasetron
• Domperidone
• Donepezil
• Droperidol
• Duloxetine
• Eprosartan
• Ethacrynic Acid
• Ethopropazine
• Fentanyl
• Flupenthixol
• Fluphenazine
• Furosemide
• Granisetron
• Haloperidol
• Hydrochlorothiazide
• Hydroflumethiazide
• Indapamide
• Irbesartan
• Levomilnacipran
• Linezolid
• Lisinopril
• Lorcaserin
• Losartan
• Loxapine
• Melperone
• Meperidine
• Mesoridazine
• Methotrimeprazine
• Methyclothiazide
• Metolazone
• Milnacipran
• Mirtazapine
• Molindone
• Olanzapine
• Olmesartan Medoxomil
• Palonosetron
• Penfluridol
• Periciazine
• Perindopril
• Perphenazine
• Phenelzine
• Pimozide
• Pipamperone
• Pipotiazine
• Piretanide
• Polythiazide
• Prochlorperazine
• Promazine
• Promethazine
• Quinethazone
• Remoxipride
• Risperidone
• Safinamide
• Sertindole
• Sibutramine
• Spironolactone
• Sulpiride
• Thiopropazate
• Thioproperazine
• Thioridazine
• Thiothixene
• Tiapride
• Torsemide
• Tramadol
• Trazodone
• Trichlormethiazide
• Trifluoperazine
• Triflupromazine
• Trimeprazine
• Tryptophan
• Valsartan
• Vilazodone
• Vortioxetine
• Xipamide
• Ziprasidone
• Zotepine
• Zuclopenthixol
•  

استفاده همزمان از این دارو با هرکدام از داروهای زیر ممکن است باعث افزایش خطر عوارض جانبی خاصی شود. اما، در پاره ای موارد می تواند بهترین درمان دارویی نیز به شمار آید که در این صورت پزشک تغییراتی در الگوی میزان مصرف به وجود می آورد.

• Aceclofenac
• Alacepril
• Amtolmetin Guacil
• Benazepril
• Bromfenac
• Calcitonin
• Carbamazepine
• Celecoxib
• Cilazapril
• Cisplatin
• Citalopram
• Clometacin
• Clovoxamine
• Diclofenac
• Diltiazem
• Dipyrone
• Droxicam
• Escitalopram
• Femoxetine
• Fluoxetine
• Fluvoxamine
• Fosinopril
• Ibuprofen
• Indomethacin
• Ketoprofen
• Ketorolac
• Lactulose
• Mazindol
• Mefenamic Acid
• Meloxicam
• Metronidazole
• Naproxen
• Parecoxib
• Paroxetine
• Piroxicam
• Quinapril
• Rofecoxib
• Sertraline
• Spirapril
• Succinylcholine
• Sulindac
• Telmisartan
• Tenidap
• Tenoxicam
• Tiaprofenic Acid
• Tolmetin
• Trandolapril
• Valdecoxib
• Verapamil
• Yohimbine
• Zimeldine
• Zofenopril

تداخلات دارویی دیگر

بي شک هيچ دارويی را نبايد در زمان غذا خوردن يا حوالی آن مصرف نمود چراكه امكان وقوع تداخل وجود دارد. مصرف الكل و تنباكو نيز تداخلاتی ایجاد مي كند.

سایر مشکلات پزشکی 
وقوع مشكلات پزشکی ديگر ممكن است بر اثربخشی اين دارو تاثير بگذارد. بنابراین پزشک را از وجود آنها آگاه کنید، به ویژه موارد زیر :  

• سندرم بروگادا (اختلال قلب) و یا داشتن سابقه خانوادگی در این خصوص 
• کاهش ادرار کردن 
• اسهال_ طولانی مدت 
• عفونت_ شدید همراه با تب
• بیماری های کلیوی 
• عرق کردن_ طولانی مدت 
• استفراغ_ طولانی مدت که خطر عوارض جانبی جدی را افزایش می دهد
• کم شدن آب بدن_ شدید 
• بیماری قلبی عروقی
• هیپوناترمی (کم شدن سدیم در خون) 
• بیماری های کلیوی_ شدید 
• ضعف عضلانی_ شدید
• شرایط فیزیکی ضعیف_ نباید در این شرایط لیتیم تجویز شود
• سندرم اﻧﺴﻔﺎﻟﻮﭘﺎﺗﯽ (بیماری مغزی) 
• گواتر و یا سایر مشکلات تیروییدی 
• اختلالات سیستم عصبی_ با احتیاط مصرف شود، ممکن است شرایط را بدتر کند
• بیماریهای کلیوی_   با احتیاط مصرف شود، ممکن است به دلیل دیر دفع شدن اثرات جانبی بیشتری داشته باشد

دارو را طبق دستور تجویزی پزشک مصرف کنید. میزان بیشتر یا کمتر، دفعات بیشتر یا کمتر، و طولانی تر از مدت تجویز پزشک، دارو را مصرف نکنید. چراکه خطر عوارض جانبی را افزایش می دهد.
 

ممکن است چندین هفته پس از مصرف دارو، علایم بهبودی ظاهر شوند. با پزشک در خصوص سوالات و ابهامات خود صحبت کنید و اطلاعات لازم را به دست بیاورید.
 

چنانچه رژیم غذایی کم نمک و یا کم سدیم دارید، حتما پزشک را مطلع کنید. زیرا کمبود نمک موجب عوارض جانبی جدی می شود.
 

مقدار صحیح مایع مصرفی همراه با این دارو را از پزشک بپرسید. برخی افراد نیاز به نوشیدن مایعات بیشتر با لیتیم دارند. 
قرص را به طور کامل قورت دهید_ نباید آن را نصف و له کرد و یا جوید.
 

محلول خوراکی را با یک قاشق دارای اندازه گیری، سرنگ دهانی، یا فنجان پزشکی دارای اندازه گیری مصرف کنید. ممکن است با قاشق چای خوری نتوانید مقدار صحیح دارو را اندازه گیری کنید.
 

لیتیم دارای اشکال دارویی مختلفی است که دوز مصرفی و زمان مصرف هر یک متفاوت می باشد. هرگز بدون مشورت با پزشک شکل دارویی خود را تغییر ندهید _ مثلا به جای محلول از قرص استفاده کنید.
 

جهت تاثیر گذاری لیتیم، آن را روزانه و به میزان تجویز شده توسط پزشک مصرف کنید. زیرا مقدار لیتیم در خون را باید ثابت نگه داشت. برای این کار،  نباید خوردن وعده ی دارو را فراموش کرد و یا در صورت احساس بهبودی دوره ی درمان را متوقف کرد. 
 

حتما نام تجاریی را مصرف کنید که پزشک تجویز می کند، زیرا برند های مختلف تاثیر یکسان ندارند. 

میزان مصرف
میزان  مصرف این دارو در بیماران مختلف متفاوت است؛ در این خصوص از دستور پزشک و یا توضیحات برچسب دارو
پیروی نمایید . اطلاعات نوشته شده روی داروها  منحصراً شامل دوز متوسطه این دارو می باشد و در صورتی که دوز مصرفی شما متفاوت است  بدون مشورت با پزشک اقدامی انجام ندهید. 
 

مقدار داروی مصرفی شما در روز، همچنین تعداد دفعات استفاده از دارو و فواصل زمانی آن بستگی به قوی بودن داروها و ریشه مشکلات پزشکی و بیماری شما دارد.

دوز اشکال خوراکی ( کپسول، محلول، قرص)
شیدایی/ جنون حاد:

• بزرگسالان .... 600 میلی گرم و یا 10 میلی لیتر، سه بار در روز. در صورت نیاز، پزشک دوز مصرفی را تنظیم می کند
• اطفال .... نوع مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود

درمان طولانی مدت شیدایی/ جنون:

• بزرگسالان .... 300 میلی گرم یا 5 میلی لیتر، سه یا چهار بار در روز. در صورت نیاز، پزشک دوز مصرفی را تنظیم می کند
• اطفال .... نوع مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود

دوز فرم خوراکی ( قرص های پیوسته رهش)
شیدایی/ جنون حاد:

• بزرگسالان .... 900 میلی گرم  دو بار در روز، و یا 600 میلی گرم سه بار در روز
• نوجوانان و اطفال 12 ساله .... نوع مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود
• اطفال کمتر از 12 سال .... مصرف این دارو توصیه نمی شود

 درمان طولانی مدت شیدایی/ جنون:

• بزرگسالان .... 600 میلی گرم دو بار در روز، و یا سه بار در روز تا 1200 میلی گرم در روز 
• اطفال 12 ساله ....  نوع مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود
• اطفال کمتر از 12 سال ....  مصرف این دارو توصیه نمی شود

در صورت فراموش کردن یک وعده دارویی چه کنیم؟
در صورت فراموش كردن دوز اين دارو، به محض يادآوری آن را مصرف كنيد. چنانچه زمان دوز بعدی فرا رسيده بود، طبق همان زمانبندی پيش برويد و دوز فراموش شده را تكرار نكنيد. هيچگاه دوز دارو را 2 بار متوالي تكرار نكنيد و برای جبران آن داروی اضافی نخورید.

درصورت استفاده بیش از حد و وموارد اورژانسی چه کنیم ؟
در این شرایط به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه نموده و یا با مرکز فوریت های اورژانس تماس بگیرید.

در هنگام مصرف دارو چه موارد تغذیه ای را باید در نظر گرفت؟
در طول دوره ی درمان باید از یک رژیم غذایی مناسب، دارای مقادیر درست از مایعات و نمک، پیروی کرد. پزشک دستور العمل خاصی در خصوص این رژیم غذایی به شما خواهد داد که باید به دقت آن را دنبال کنید. 
در مورد نوشیدن مایعات حاوی کافئین( مانند چای، قهوه، نوشابه، شکلات شیری) با پزشک مشورت کنید. 

شیوه نگهداری از دارو

• اين دارو را در جعبه در بسته، در دماي اتاق، به دور از گرما، رطوبت و نور مستقيم نگه داريد.
• از يخ زدگي دارو جلوگيري شود.
• دور از دسترس كودكان قرار دهيد.
• داروی تاریخ گذشته را دور بریزید ( در خصوص بهترین روش از بین بردن دارو از پزشک سوال کنید) .

بررسی پیشرفت درمان و اثربخشی دارو در ویزیت های  منظم توسط پزشک، امری بسیار مهم است. جهت بررسی عوارض جانبی ناخواسته، ممکن است تست خون و ادرار گرفته شود.

استفاده از این دارو در دوران بارداری می تواند به نوزاد متولد نشده آسیب برساند. در طول درمان از روش ضد بارداری موثر استفاده کنید. اگر در طول درمان باردار شدید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. 

در صورت ابتلا به اسهال، استفراغ، خواب آلودگی، ضعف عضلانی، لرزش، عدم تعادل، و یا مشکلات دیگر مربوط به کنترل عضلات و هماهنگی، استفاده از این دارو را متوقف و به پزشک مراجعه کنید.

چنانچه دچار اختلال قلبی به نام سندرم بروگادا هستید باید پزشک را از این مطلب آگاه کنید. سندرم بروگادا می تواند باعث مرگ شود و به این دلیل نیاز به توجه پزشکی اورژانسی دارد. در صورت داشتن تپش قلب تند و یا ضربان قلب نامرتب، غش کردن غیر قابل توضیح، سبکی سر، تنگی نفس و یا مشکلات تنفسی پس از مصرف دارو فورا با پزشک معالج و یا مرکز اورژانس تماس بگیرید. 

در صورت مصرف این دارو همراه با هالوپریدول (Haldol®)، ممکن است سندرم انسفالوپاتی (مشکل مغزی) رخ دهد. چنانچه پس از مصرف دارو علایم زیر را مشاهده کردید، فورا با پزشک معالج خود تماس بگیرید: تب، گیجی، خواب آلودگی، اختلال در صحبت کردن، حرکات کنترل نشده بدن، خستگی و یا ضعف غیر معمول.

در برخی افراد، این دارو باعث سرگیجه، خواب آلودگی، و هشیاری کمتر نسبت به حالت نرمال می شود. از عوارض جانبی این دارو کامل آگاه باشید _ یعنی کم کردن هشیاری و سرگیجه_ در انجام کارهایی مانند رانندگی، استفاده از ماشین آلات، و یا هر چیزی که نیاز به هوشیاری دارد.

در هوای گرم و در طول فعالیت های منجر به عرق کردن شدید ( مانند حمام گرم، سونا، یا ورزش) نیاز به هوشیاری و مراقبت بیشتر است. چنانچه دچار عفونت یا بیماری منجر به عرق کردن زیاد، استفراغ، اسهال، لرزش، یا ضعف ماهیچه هستید، فورا به پزشک معالج اطلاع دهید. از دست دادن بیش از حد آب و نمک می تواند باعث عوارض جانبی جدی در هنگام مصرف این دارو شود.

رژیم لاغری نگیرید و هرگونه تغییر غذایی را در ابتدا با پزشک هماهنک کنید. رژیم غذایی نامناسب می تواند باعث از دست دادن بیش از حد آب و نمک و عوارض جانبی جدی در هنگام مصرف این دارو شود.

در طول دوره ی درمان، داروهای دیگر را مصرف نکنید مگر آنکه از قبل با پزشک معالج هماهنگ کرده باشید. این امر مر بوط به تمام داروهای با نسخه، بدون نسخه ، مکمل های گیاهی یا ویتامین نیز می شود.

عليرغم تاثيراتی كه یک دارو دارد، امكان بروز برخي عوارض جانبي ناخواسته نيز وجود دارد. بروز هريك از این عوارض نيازمند مراقبتهای پزشكی و مراجعه به پزشک است:

علایم کمتر رایج

• سردرگمی، حافظه ضعیف، یا عدم آگاهی
• غش
• ضربان قلب سریع یا آهسته
• تکرر ادرار
• افزایش تشنگی
• نبض نامنظم
• سفتی بازوها و پاها
• اختلال تنفسی (به خصوص در هنگام کار سخت و ورزش)
• خستگی و ضعف غیر معمول
• افزایش وزن

علایم نادر

• رنگ آبی و درد در انگشتان دست و پا
• سردی دست و پا
• سرگیجه
• چشم درد
• سردرد
• سر و صدا در گوش
• مشکلات بینایی

دلیل ناشناخته

• پوست خشک و خشن
• ضربان قلب و نبض سریع، نامنظم، تپش دار
• ریزش مو
• گرفتگی صدا
• سبکی سر
• افسردگی
• حساسیت به سرما
• تنگی نفس
• تورم پا یا ساق پا
• تورم گردن
• هیجان غیر معمول

در صورت مشاهده ی علایم اوور دوز، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید:

علایم مصرف بیش از حد

• تاری دید
• کندی و یا بی ثباتی
• تشنج 
• اسهال
• خواب آلودگی
• افزایش میزان ادرار
• عدم هماهنگی
• از دست دادن اشتها
• ضعف عضلانی
• تهوع یا استفراغ
• زنگ در گوش
• لکنت زبان
• لرزش (شدید)

تعدادی از عوارض جانبی نیاز به توجه پزشکی ندارد. این عوارض به مرور و با عادت بدن به دارو از بین می روند. درمانگر می تواند راه هایی برای جلوگیری و یا کاهش برخی از این عوارض جانبی ارایه دهد. چنانچه این عوارض طولانی و آزار دهنده شدند، و یا ابهامی در موردشان داشتید به پزشک مراجعه کنید:

علایم کمتر رایج

• آکنه یا تحریک پوستی 
• نفخ یا فشار در معده
• کشش عضلات (خفیف)

ممکن است عوارض دیگری که در این لیست نیامده در برخی بیماران رخ دهد. در این خصوص به پزشک معالج مراجعه شود.