پمترکسد (وریدی)

آنچه که باید درباره آمپول " پمترکسد "  بدانید!

آمپول پمترکسد متعلق به رده دارویی ضد سرطان است و جهت درمان سرطان ریه مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو به همراه داروی سیس پلاتین (یک داروی ضد سرطان) در درمان نوعی از سرطان به نام مزوتلیوما پلور بدخیم (MPM) مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع سرطان، قسمت داخلی حفره قفسه سینه را درگیر می سازد. آمپول پمترکسد همچنین به تنهای یا به همراه سیس پلاتین جهت درمان نوعی از سرطان ریه به نام سرطان سلول های غیر کوچک ریه نیز استفاده می شود. 
جهت کاهش احتمال بروز عوارض جانبی  ناشی از پمترکسد باید در طول درمان و قبل از آن، فولیک اسید و ویتامین ب12 نیز مصرف کنید. پزشک، دارویی به نام کورتیکواستروئید (داروی کورتیزون) جهت مصرف 3 روز در طول درمان تان تجویز خواهد نمود. داروی کورتیکواستروئید، احتمال ابتلا به واکنش های پوستی ناشی از پمترکسد را کاهش می دهد. 
این دارو تنها با نسخه پزشک در دسترس قرار میگیرد.
این محصول در اشکال دارویی زیر موجود میباشد:
-    پودر جهت تهیه محلول

 

در صورتیکه تصمیم به مصرف دارویی دارید همه جوانب آن باید بدقت بررسی گردد. این تصمیمی است که شما و پزشکتان میگیرید. درمورد مصرف این دارو موارد زیر باید درنظر گرفته شود:

آلرژی و حساسیت
در صورت داشتن حساسیت خاص به این دارو یا دیگر داروها مساله را با پزشک خود درمیان بگذارید. همچنین درصورتیکه نسبت به برخی مواد غذایی، رنگ مو، مواد نگهدارنده یا حیوانات حساسیت دارید پیش از مصرف این دارو، موضوع را با پزشک خود مطرح سازید. در صورتیکه بصورت آزاد و بدون تجویز پزشک قصد استفاده از این دارو را دارید حتما بروشور و یا توضیحات مندرج بر روی بسته را با دقت مطالعه فرمایید.

اطفال
مصرف این دارو در کودکان بررسی نشده است و اطلاعات خاصی مبنی بر ایمنی و اثربخشی آن در این گروه سنی در دسترس نمیباشد. 

سالمندان
بر اساس مطالعات انجام شده، هیچ مشکل خاصی در خصوص مصرف این دارو در سالمندان نشان داده نشده است. اما از آنجاییکه سالمندان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی قرار دارند، این دارو در این افراد باید با احتیاط و طبق نظارت پزشک مصرف شود.

دوران بارداری
رده D بارداری. بر اساس مطالعاتی که بر روی زنان باردار صورت گرفته، خطر آسیب به جنین نشان داده شده است. با این حال، در شرایط تهدید کننده و یا بیماری های جدی، مزایای درمان نسبت به خطرات بالقوه آن اولویتبیشتری دارد.

دوران شیردهی و مادران شیرده
تحقیقات خاصی بر روی زنان شیرده مبنی بر مصرف این دارو صورت نگرفته است. پیش از مصرف این دارو در زنان شیرده همه جوانب مثبت و منفی آن باید درنظر گرفته شود.

مصرف فولیک اسید و ویتامین ب12 در طول درمان با این داروبسیار اهمیت دارد. این امر احتمال بروز عوارض جانبی خطرناک ناشی از پمترکسد را کاهش می دهد. برای شروع باید 400 تا 1000 میکروگرم فولیک اسید را هر روز و به مدت 5 روز متوالی پیش از شروع مصرف پمترکسد مصرف نمایید. مادامی که آمپول پمترکسد را دریافت می کنید باید مصرف فولیک اسید را ادامه دهید و 21 روز پس از آخرین تزریق پمترکسد، فولیک اسید را مصرف نمایید. شما همچنین می توانید ویتامین های فولیک اسید را به صورت آ×اد از داروخانه ها تهیه نمایید. فولیک اسید در بسیاری از قرص های مولتی ویتامین نیز یافت می شود. از پزشک یا داروساز در خصوص انتخاب بهترین محصول فولیک اسید مشورت نمایید. در طول درمان با پمترکسد، پزشک برای تان آمپول ویتامین ب12 نیز تجویز خواهد کرد. اولین تزریق ویتامین ب12 باید یک هفته پیش از آغاز تزریق پمترکسد باشد و تا 9 هفته پس از آن نیز ادامه داشته باشد. 
این دارو را یک پرستار یا یک فرد آموزش دیده به شما تزریق می کند. این دارو از طریق یک سوزن به داخل رگ تزریق می شود.
پمترکسد به همراه سایر داروها تجویز می شود. چنانچه ترکیبی از داروها را استفاده می کنید، هر یک از آن ها را در زمان معینی مصرف کنید. اگر برخی از این داروها خوراکی است، با پزشک تان در خصوص ایجاد یک برنامه دقیق و مصرف هریک از داروها در زمان مناسب خود مشورت نمایید.
پزشک، دارویی به نام کورتیکواستروئید (داروی کورتیزون) جهت مصرف 3 روز در طول درمان تان تجویز خواهد نمود. داروی کورتیکواستروئید، احتمال ابتلا به واکنش های پوستی ناشی از پمترکسد را کاهش می دهد. 
این دارو به همراه اطلاعات دارویی به بیمار ارائه میگردد. دستورالعمل های مندرج در بسته را به دقت مطالعه و دنبال کنید و در صورت بروز هر گونه سوال، با پزشک مشورت نمایید.

میزان مصرف
میزان مصرف این دارو در بیماران مختلف، متفاوت میباشد. در این خصوص دستورالعمل پزشک یا دستورات مندرج در برچسب این دارو را دنبال نمایید. اطلاعات زیر بر اساس متوسط میزان مصرف این دارو در نظر گرفته شده است. چنانچه میزان مصرفی شما متفاوت میباشد، آنرا تغییر ندهید، مگر در مواردی که پزشک دستور دهد.
میزان مصرف این دارو بستگی به قدرت دارو دارد. همچنین تعداد دفعات مصرف روزانه، فواصل بین آن و مدت مصرف، به بیماری شما بستگی دارد. 

در صورت فراموش کردن یک وعده  دارویی چه کنیم؟
چنانچه وعده ای از این دارو را فراموش کرده اید، به محض یادآوری آنرا استعمال نمایید. چنانچه زمان وعده بعدی دارو فرا رسیده است، وعده فراموش شده را کنار گذاشته و طبق برنامه آنرا مصرف نمایید. هیچگاه دارو را در یک وعده، دو برابر دوز، مصرف ننمایید.

درهنگام استفاده بیش از حد و موارد اورژانسی چه کنیم؟
در صورت مصرف بیش از حد این دارو با نزدیکترین مرکز مسمومیت های دارویی تماس گرفته شود. در صورتیکه بیمار تنفس نداشت سریعا با اورژانس تماس حاصل کنید.

درهنگام استفاده از دارو چه موارد تغذیه ای را باید در نظرگرفت؟
رژیم غذایی عادی خود را دنبال نموده و در تنها صورتیکه پزشک دستور دهد، آنرا تغییر دهید.

شیوه نگهداری از دارو
این دارو را در جعبهء در بسته، در دمای اتاق، به دور از گرما، رطوبت و نور مستقیم قرار دهید. از یخ زدگی دارو جلوگیری شود.
دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
در صورت عدم نیاز یا منقضی شدن دارو آنرا دور بریزید.
در یخچال نگهداری شود اما از یخزدگی آن جلوگیری شود.
 

بسیار حائز اهمیت است که پزشک برای بررسی عملکرد صحیح دارو در بازدیدهای منظم وضعیتتان را کنترل کند تا بتواند برای ادامه مصرف دارو تصمیم گیری کند. جهت بررسی عوارض جانبی ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون باشد.
مصرف این دارو در دوران بارداری به جنین آسیب وار میسازد. حین مصرف این دارو از یکی از روش های پیشگیری از بارداری استفاده نمایید. در صورتیکه تصور میکنید باردار شده اید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
در صورت بروز تب، لرز، اسهال یا ایجاد زخم هایی در دهان باید فورا به پزشک مراجعه کنید. ممکن است این موارد نشانه های عفونت باشند.
ممکن استچند روز پس از دریافت پمترکسد، احساس خستگی  یا ضعف داشته باشید. چنانچه شدیدا خسته می شوید با پزشک تان مشئرت کنید. 
ممکن است متوجه قرمزی یا زخم در دهان، گلو و لب هایتان شوید. این علائم معمولاچند روز پس از درمان با پمترکسد رخ می دهند.
احتمال دارد در طول درمان با این دارو، بثورات پوستی یا خارش داشته باشید. این علائم معمولا در طول درمان با پمترکسد رخ می دهند و تا درمان بعدی برطرف می شوند. اما درصورتی که این علائم شدت پیدا کردند، با پزشک تان مشورت نمایید. 
پمترکسد و سیس پلاتین، گاهی منجر به تهوع و استفراغ می شوند.  با این حال، ادامه مصرف آن ها بسیار حائز اهمیت است. در صورتی که احساس  بدی نسبت به این موضوع  دارید، می توانیداز داروهای ضد تهوع و استفراغ استفاده کنید یا با پزشک تان مشورت کنید.
ممکن است در طول درمان، اشتها و وزن خودرا از دست بدهید. چنانچه این موضوه برای تان مشکل آفرین شده است، با پزشک تان مشورت کنید. 
مصرف این دارو می تواند به طور موثری بر میزان خون تان تاثیر بگذارد. به همین دلیل پزشک قبل و در طول درمان از شما آزمایش خون به عمل می آورد تا میزان آن را بررسی کند. کاهش گلبول های قرمز خون می تواند منجر به احساس خستگی، به سادگی خسته شدن، رنگ پریدگی و تنگی نفس شود. کاهش گلبول های سفید خون نیز می تواند احتمال ابتلا به عفونت را افزایش دهد. چنانچه تب (دمای 40 درجه به بالا) یا سایر علائم عفونت را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. کم شدن پلاکت های خون نیز خطر احتمال خونریزی را افزایش می دهد. در این صورت باید از پیش با پزشک تان مشورت کنید. 
چنانچه مشکل کلیوی دارید، حتما پزشک تان را نسبت به مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند diclofenac، ibuprofen، naproxen، Advil®، Aleve®، Celebrex®، Voltaren®) مطلع سازید.
از مصرف همزمان این دارو با داروهای دیگر (داروهای بدون نسخه، داروهای تجویز شده، داروهای گیاهی، مکمل ها یا ویتامین ها) بپرهیزید، مگر اینکه قبلا در این مورد با پزشک مشورت شده باشد.

علیرغم تاثیرات مورد نظر که یک دارو بهمراه دارد، امکان بروز برخی عوارض جانبی ناخواسته نیز وجود دارد. بروز هریک از عوارض زیر نیازمند مراقبتهای پزشکی و مراجعه به پزشک میباشد.
در صورت بروز هریک از این موارد سریعا با پزشک تماس حاصل نمایید:

موارد بیشتر شایع
-    مدفوع سیاه
-    خونریزی لثه
-    درد قفسه سینه
-    لرز
-    سرفه
-    تب
-    از دست دادن تعادل
-    درد کمر یا پهلو
-    ادرار سخت و دردناک
-    درد در قفسه سینه، کشاله ران یا پا
-    رنگ پریدگی
-    لکه های قرمز روی پوست
-    سردرد شدید و ناگهانی
-    تنگی نفس
-    گلودرد
-    تغییر ناگهانی در صحبت کردن
-    تغییرات ناگهانی بینایی
-    تورم غدد
-    تنفس سخت
-    زخم یا لکه های سفید داخل دهان
-    خونریزی یاکبودی غیر معمول
-    خستگی یا ضعف غیر معمول

موارد کمتر شایع
-    وجود خون در ادرار یا مدفوع
-    کاهش دفعات یا میزان ادرار
-    غش کردن یا از دست دادن آگاهی
-    تنفس سریع و نامنطم
-    افزایش فشار خون
-    افزایش تشنگی
-    خارش
-    از دست دادن اشتها
-    حالت تهوع
-    بثورات پوستی
-    تورم چشمها یا پلک
-    تورم صورت، انگشتان یا قسمت تحتانی پا
-    تنگی قفسه سینه یا خس خس شدید
-    استفراغ
-    افزایش وزن

بروز ناشناخته
-    تاول زدن، پوسته شدن یا شلی پوست
-    درد مفاصل یا عضلات
-    درد و قرمزی پوست حین درمان با  اشعه
-    تحریک و قرمزی چشم
-    ضایعات پوستی قرمزی، اغلب با یک مرکز بنفش
-    اسهال آبکی

برخی عوارض جانبی نیاز به مراقبت های پزشکی خاصی ندارند و ممکن است در طول مدت درمان از بین بروند. همچنین پزشک مربوطه نیز میتواند با معرفی راه هایی به پیشگیری یا کاهش این عوارض کمک کند. در صورتیکه هریک از عوارض زیر در شما ادامه داشت، با پزشک خود مشورت نمایید:

موارد بیشتر شایع
-    سوزش، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا درد دست و پا
-    گیجی
-    سرفه یا گرفتگی صدا
-    کاهش ادرار
-    اسهال
-    حرکات سخت روده
-    مشکل در جابه جایی
-    مشکل بلع
-    بی انگیزگی
-    سرگیجه
-    خشکی  دهان
-    احساس خلاء و پوچی
-    ریزشمو
-    سردرد
-    سوزش سر دل
-    افزایش ضربان قلب
-    تحریک پذیری
-    سبکی سر
-    از دست دادن علاقه و لذت نبردن
-    تغییرات خلق و خو
-    درد یا گرفتگی عضلات
-    سفتی عضلات
-    درد یا سوزش گلو
-    درد ناشی از بلعیدن
-    تنفس سریع
-    احساس سوزن سوزن شدن
-    درد تیر کشنده
-    گرفتگی یا آبرزیش بینی
-    گود رفتن چشم ها
-    ورم
-    تورم یا التهاب دهان
-    ورم مفاصل
-    تشنگی
-    خستگی
-    مشکل در تمرکز
-    مشکل خواب
-    کاهش وزن
-    خس خس
-    چروک شدن پوست

در برخی بیماران امکان بروز عوارض دیگر نیز وجود دارد که در اینجا لیست نشده است. در آنصورت به پزشک مراجعه کنید.

اگرچه بی شک هیچ دارویی نباید همزمان مصرف شود، اما در برخی موارد با وجود رخ دادن تداخل دارویی، ممکن است نیاز به مصرف همزمان دو داروی مختلف باشد. در چنین مواردی ممکن است پزشک مربوطه مقدار مصرف دارو را تغییر دهد و یا داروی دیگری تجویز کند. بنابراین در صورت مصرف داروی دیگر آنرا با پزشک خود مطرح سازید. تداخلات دارویی زیر بر اساس اهمیت بالقوه شان انتخاب شده و لزوما همه گیر نمیباشند.
مصرف این دارو با داروهای نامبرده زیر به هیچ وجه پیشنهاد نمیگردد اما در برخی موارد ضروریست. چنانچه هردو دارو با یکدیگر تجویز شده اند، ممکن است پزشک درمان با این دارو را ادامه ندهد و یا داروهای مصرفی دیگر را تغییر دهد.
•    Measles Virus Vaccine, Live
•    Mumps Virus Vaccine, Live
•    Rotavirus Vaccine, Live
•    Rubella Virus Vaccine, Live
•    Varicella Virus Vaccine

معمولا مصرف همزمان این دارو با داروهای زیر توصیه نمیشود، اما ممکن است در برخی موارد نیاز به استفاده همزمان دو دارو باشد. در چنین مواردی اغلب پزشک دوز یا تعداد دفعات یک یا هر دو دارو را تغییر میدهد.
•    Aceclofenac
•    Acemetacin
•    Adenovirus Vaccine
•    Amtolmetin Guacil
•    Aspirin
•    Bacillus of Calmette and Guerin Vaccine, Live
•    Bromfenac
•    Bufexamac
•    Celecoxib
•    Cholera Vaccine, Live
•    Choline Salicylate
•    Clonixin
•    Dexibuprofen
•    Dexketoprofen
•    Diclofenac
•    Diflunisal
•    Dipyrone
•    Droxicam
•    Etodolac
•    Etofenamate
•    Etoricoxib
•    Felbinac
•    Fenoprofen
•    Fepradinol
•    Feprazone
•    Floctafenine
•    Flufenamic Acid
•    Flurbiprofen
•    Ibuprofen
•    Indomethacin
•    Influenza Virus Vaccine, Live
•    Ketoprofen
•    Ketorolac
•    Lornoxicam
•    Loxoprofen
•    Lumiracoxib
•    Meclofenamate
•    Mefenamic Acid
•    Meloxicam
•    Morniflumate
•    Nabumetone
•    Naproxen
•    Nepafenac
•    Niflumic Acid
•    Nimesulide
•    Nimesulide Beta Cyclodextrin
•    Oxaprozin
•    Oxyphenbutazone
•    Parecoxib
•    Phenylbutazone
•    Piketoprofen
•    Piroxicam
•    Poliovirus Vaccine, Live
•    Proglumetacin
•    Propyphenazone
•    Proquazone
•    Rofecoxib
•    Salicylic Acid
•    Salsalate
•    Smallpox Vaccine
•    Sodium Salicylate
•    Sulindac
•    Tenoxicam
•    Tiaprofenic Acid
•    Tolfenamic Acid
•    Tolmetin
•    Typhoid Vaccine
•    Valdecoxib
•    Yellow Fever Vaccine

تداخلات دارویی دیگر
بی شک هیچ دارویی را نباید در زمان غذا خوردن یا حوالی آن مصرف نمود چراکه امکان وقوع تداخل وجود دارد. مصرف الکل و تنباکو نیز ایجاد برخی تداخلات میکند. در صورت بروز مشکل یا مصرف مواد غذایی خاص مانند الکل یا تنباکو، مراتب را به پزشک اطلاع دهید.

سایر مشکلات پزشکی
وجود مشکلات پزشکی دیگر ممکن است بر مصرف این دارو تاثیرگذار باشد. در صورتیکه مشکل پزشکی دیگری دارید، حتما آنرا با پزشک خود مطرح سازید، بویژه موارد زیر:
•    آنمی (کمبود گلبول های قرمز) 
•    مشکلات مغز استخوان 
•    نوتروپنی (کمبود گلبول های سفید) 
•    ترومبوسیتوپنی (پلاکت پایین خون) - با احتیاط استفاده کنید. ممکن است این شرایط بدتر شود
•    بیماری کلیوی - با احتیاط استفاده کنید. این اثرات ممکن است به دلیل حذف آرام دارو از بدن افزایش یابد.