بیماری مزمن کلیه

بیماری مزمن کلیه، یا نارسایی مزمن کلیه، از بین رفتن تدریجی عملکرد کلیه است. کلیه، ضایعات و مایعات اضافی خون را فیلتر کرده و از طریق ادرار دفع می کند. هنگامی که بیماری مزمن کلیه به مراحل پیشرفته ی خود برسد، سطوح خطرناکی از مایع، الکترولیت و ضایعات در بدن انباشت می شود.

در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیه، علایم و نشانه زیاد نیستند. زمانی این بیماری آشکار می شود که عملکرد کلیه به طور قابل توجهی دچار اختلال شود.

درمان بیماری مزمن کلیه بر کند کردن روند پیشرفت صدمه به کلیه ها، معمولا با کنترل علت زمینه ای، متمرکز است. بیماری مزمن کلیه می تواند به مرحله نهایی یعنی نارسایی کلیه ختم شود که بدون فیلتر مصنوعی (دیالیز) و یا پیوند کلیه کشنده خواهد بود.

• تهوع
• استفراغ
• از دست دادن اشتها
• خستگی و ضعف
• مشکلات خواب
• تغییرات در خروجی ادرار
• کاهش هشیاری ذهنی 
• تکان ناگهانی و گرفتگی عضلات
• سکسکه
• تورم پاها و مچ پا
• خارش مداوم
• درد قفسه سینه، در صورت تجمع مایع اطراف آستر قلب
• تنگی نفس، در صورت تجمع مایع در ریه ها
• فشار خون بالا، که به سختی کنترل می شود

چنانچه آسیب کلیوی به آهستگی در حال پیشرفت باشد، علایم نیز آرام آرام ظاهر می شوند. این علایم مختص به بسماری مزمن کلیه نیستند و بیماریهای دیگر نیز می توانند چنین نشانه هایی داشته باشند. از آنجایی که کلیه ها بسیار سازگار و قادر به جبران عملکرد از دست رفته هستند، علایم تا زمان حاد شدن بیماری ظاهر نمی شوند و در بسیاری موارد آسیب دیدگی غیر قابل برگشت است.

با دیدن هر یک از علایم به پزشک مراجعه کنید.

چنانچه دچار وضعیت پزشکی هستید که احتمال ابتلا به بیماری مزمن کلیه را افزایش می دهد، پزشک با انجام تست خون و ادرار، فشار خون و عملکرد کلیه را به طور منظم  کنترل می کند. اگر این حالت وجود ندارد، با پزشک خود در خصوص انجام این آزمایشات صحبت کنید که آیا به آنها نیاز دارید. 

بیماری مزمن کلیه زمانی رخ می دهد که یک بیماری یا یک وضعیت باعث اختلال در عملکرد کلیه شده باعث صدمه به کلیه ها به بدتر شدن آن در طول چند ماه یا چند سال می شود. بیماری ها و شرایط ایجاد کننده ی بیماری مزمن کلیه عبارتند از:

• دیابت نوع 1 یا نوع 2
• فشار خون بالا
• گلومرولونفریت، التهاب واحد فیلتر کننده ی کلیه (گلومرول)
• نفریت بینابینی، التهاب لوله های کلیه و سازه های اطراف
• بیماری کلیه پلی کیستیک
• انسداد طولانی مدت دستگاه ادراری، مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و برخی از سرطان ها
• ری‍ف‍لاک‍س‌ م‍ث‍ان‍ه‌ ب‍ه‌ ح‍ال‍ب‌ ، بیماری که باعث برگشت ادرار به کلیه ها است
• عفونت مکرر کلیه، پیلونفریت

 

• بیماری دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی
• سیگار کشیدن
• چاقی
• کلسترول بالا
• آفریقایی-آمریکایی، بومی آمریکا و یا آسیایی -آمریکایی بودن
• داشتن سابقه خانوادگی بیماری های کلیوی
• 65 سال سن یا بیشتر

 

• احتباس مایعات، که می تواند موجب تورم دست ها و پاها، فشار خون بالا ، و یا تجمع مایع در ریه (ادم ریوی) شود
• افزایش ناگهانی در سطح پتاسیم خون (هیپرکالمی)، که می تواند عملکرد قلب را مختل و تهدید کننده زندگی باشد
• بیماری های قلبی عروقی
• تضعیف استخوان ها و افزایش خطر شکستگی 
• کم خونی
• کاهش میل جنسی و یا ناتوانی جنسی
• آسیب به سیستم عصبی مرکزی، که می تواند تمرکز را مختل، تغییرات شخصیتی و تشنج ایجاد کند
• کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن، بیشتر دچار عفونت شدن 
• پریکاردیت، التهاب غشاء کیسه مانند پوشش دهنده ی قلب (پریکارد)
• عوارض بارداری، به خطر افتادن مادر و جنین در حال رشد
• آسیب غیر قابل برگشت به کلیه ها (نارسایی حاد کلیوی)، نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه برای بقا و زنده ماندن

در ابتدا پزشک خانوادگی و یا عمومی معاینات و آزمایشات اولیه را انجام داده و در صورت نیاز به متخصص مشکلات کلیوی (نفرولوژیست) ارجا می شود.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• علایمی که مشاهده کرده ایید، حتی علایمی که مربوط به کلیه یا سیستم ادراری نیستند
• هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی، و دوز مصرفی آنها
• اطلاعات پزشکی کلیدی، و دیگر شرایط پزشکی حال حاضر
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. سوالاتی مانند:

• چقدر کلیه ها آسیب دیده اند؟
• آیا عملکرد کلیه بدتر می شود؟
• آیا به آزمایشات دیگری هم احتیاج دارم؟
• علت این علایم چیست؟
• آیا آسیب دیدگی قابل جبران است؟
• گزینه های درمانی مناسب چه هستند؟
• عوارض جانبی بالقوه هر یک از درمانها چیست؟
• با داشتن مشکل جسمانی دیگر، چگونه می توان هر دو را مدیریت و کنترل کرد؟
• رژیم غذایی خاصی نیاز است؟
• باید به متخصص تغذیه مراجعه کنم؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
• جایگزینی برای داروهای تجویزی وجود دارد؟
• آیا بروشور یا هر نوع اطلاعات نوشتاری در اختیارم قرار می گیرد تا اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم؟ سایت و یا وب سایت خاصی را توصیه می کنید؟
• چند وقت به چند وقت بابد عملکرد کلیه را تست کرد؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

• آزمایش خون. سطح ضایعات در خون سنجیده می شود، مانند کراتینین و اوره 
• آزمایش ادرار. تجزیه و تحلیل یک نمونه ادرار به شناسایی ناهنجاری و علت ایجاد کننده ی نارسایی مزمن کلیه کمک می کند 
• تصویر برداری. با استفاده از سونوگرافی، ساختار و اندازه کلیه ها ارزیابی می شود. ممکن است در برخی شرایط، از دیگر انواع تصویربرداری نیز استفاده شود
• برداشت بافت کلیه. با انجام بیوپسی کلیه، نمونه برداری از کلیه با استفاده از سوزن نازک و بی حسی موضعی، علت ایجاد کننده ی بیماری تشخیص داده می شود

بسته به علت زمینه ای، بعضی از انواع بیماری های کلیوی را می توان درمان کرد. هر چند، در اکثر موارد بیماری مزمن کلیوی درمانی ندارد. به طور کلی، درمان شامل اقداماتی برای کنترل علایم، کاهش عوارض و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. چنانچه نارسایی حاد باشد، نیاز به درمانهای پیشرفته تر دارد.

درمان علت زمینه ایی
برای کاهش سرعت یا کنترل بیماری کلیوی، علت زمینه ایی تشخیص و درمان آن شروع می شود. بسته به علت، گزینه های درمانی متفاوت می شوند. با این حال، در برخی موارد حتی با کنترل علت زمینه ایی، مانند فشار خون، نمی توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. 

درمان عوارض جانبی

• داروهای فشار خون بالا. افراد مبتلا به بیماری های کلیوی ممکن است فشار خون بالا را تجربه کنند. از این روی، پزشک داروهایی برای کاهش فشار خون توصیه خواهد کرد_  که معمولا " مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) " و یا " مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II " هستند_  تا عملکرد کلیه مختل نشود. در ابتدا، داروهای فشار خون بالا می توانند باعث کاهش عملکرد کلیه و تغییر سطح الکترولیت شوند، به این دلیل به آزمایش خون مکرر جهت نظارت بر وضعیت کلیه ها نیاز است. پزشک، مصرف  قرص آب (ادرار آور) و یک رژیم غذایی کم نمک را توصیه خواهد کرد.
• داروهای کاهش دهنده ی سطح کلسترول. پزشک ممکن است داروهایی به نام " استاتین " را جهت کاهش سطح کلسترول تجویز کند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، اغلب سطوح بالایی از کلسترول دارند که خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می دهد.
• داروهای درمان کننده ی کم خونی. در برخی شرایط، پزشک ممکن است مکمل هورمون اریتروپویتین با آهن افزوده را تجویز کند. مکمل اریتروپویتین باعث تولید بیشتر سلول های قرمز خون و در نتیجه کاهش خستگی و ضعف مرتبط  با کم خونی می شود.
• داروهای از بین برنده ی تورم. بیماری مزمن کلیه در برخی افراد باعث تجمع مایعات  و درنتیجه تورم پاها و فشار خون بالا می شود. داروهایی به نام " دیورتیک " می توانند به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک کنند.
• داروهای استحکام بخش استخوان. پزشک ممکن است برای جلوگیری از ضعیف شدن استخوان و کاهش خطر شکستگی مکمل کلسیم و ویتامین D تجویز کند. همچنین، دارو هایی جهت کاهش میزان فسفات در خون مصرف می شوند، برای محافظت رگ های خونی از رسوب کلسیم (کلسیفیکاسیون).
• رژیم غذایی کم پروتئین جهت به حداقل رساندن مواد زائد در خون. پردازش پروتئین از مواد غذایی به معنی ایجاد مواد زائد در خون و نیاز به عملکرد کلیه است. به منظور کاهش مقدار کار کلیه ها، پزشک پروتیین را در رژیم غذایی کمتر و به متخصص تغذیه ارجا خواهد داد.

درمان نارسایی حاد کلیه
زمانی که کلیه نتواند ضایعات و مایعات را به تنهایی فیلتر و دفع کند، نارسایی حاد کلیه رخ داده است و در این حالت دیالیز یا پیوند کلیه نیاز است.

• دیالیز. دیالیز، به صورت  مصنوعی مواد زائد و مایعات اضافی خون را از بدن دفع می کند. در " همودیالیز "، با استفاده از دستگاه مخصوص مواد زاید و مایعات اضافی خون از بدن خارج می شود. در" دیالیز صفاقی "، یک لوله نازک (کاتتر) وارد شکم شده، حفره شکم را با یک محلول دیالیز پر می کنند که  مواد زائد و مایعات اضافی را به خود جذب می کند. سپس، محلول دیالیز به همراه ضایعات جذب شده از بدن دفع می شود.
• پیوند کلیه. کلیه از یک دهنده _ متوفی و یا زنده_ با استفاده از جراحی به بدن بیمار پیوند داده می شود. فرد بیمار، جهت جلوگیری از پس زده شدن کلیه جدید، تا آخر عمر باید داروهای خاصی مصرف کند.

برای افرادی که هیچکدام از این گزینه ها را انتخاب نمی کنند، گزینه ی سوم انجام اقدامات محافظه کارانه و احتیاطی است. با این حال، نارسایی حاد کلیه ی بدون درمان به معنی از دست دادن زندگی در طول چند هفته است.

 

• اجتناب از خوردن نمک. برای کاهش سدیم، نمک کم بخورید و از موادی که نمک دار هستند مانند غذاهای منجمد، سوپ کنسرو شده و فست فود اجتناب کنید. سایر مواد غذایی عبارتند از میان وعده های شور، سبزیجات کنسرو شده، گوشت فرآوری شده و پنیر.
• خوردن مواد غذایی کم پتاسیم. مواد غذایی غنی از پتاسیم عبارتند از  موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی. نمونه هایی از غذاهای کم پتاسیم عبارتند از سیب، کلم، هویج، لوبیا سبز، انگور و زغال اخته. آگاه باشید، بسیاری از جایگزین های نمک حاوی پتاسیم هستند، بنابراین افراد مبتلا به نارسایی کلیه باید از خوردن همه ی آنها اجتناب کنید.
• محدود کردن پروتئین. نمونه ایی از غذاهای پر پروتئین عبارتند از گوشت بی چربی، تخم مرغ، شیر، پنیر و حبوبات. غذاهای کم پروتئین عبارتند از سبزیجات، میوه ها، نان و غلات و حبوبات. خوردن پروتیین در افراد مبتلا به نارسایی کلیه باید محدود شود.

 

• الکل ننوشید و یا در حد اعتدال مصرف کنید. برای افراد بالغ و سالم، زنان در تمام سنین و مردان مسن تر از 65 سال، یک نوشیدنی در روز و برای مردان 65 سال و جوان تر بیش از دو نوشیدنی در روز توصیه نمی شود. 
• دستورالعمل نوشته روی داروهای غیر نسخه ایی را به دقت دنبال کنید. زمانیکه از ضد درد های غیر تجویزی ، مانند آسپرین، ایبوپروفن (Advil, Motrin IB و غیره) و استامینوفن (Tylenol و غیره) استفاده می کنید به دستورالعمل نوشته شده  روی جعبه دقت کنید. مصرف بیش از حد این داروهای ضد درد باعث آسیب کلیه می شود و در صورت نارسایی کلیه توصیه نمی شود. از پزشک در خصوص بی خطر بودن آنها سوال کنید.
• حفظ وزن. با انجام فعالیت های بدنی روزانه می توان وزن ایده ال را حفظ کرد. چنانچه دچار اضافه وزن هستید با گرفتن مشاوره از پزشک و با روشی مناسب و اصولی آن را کم کنید. در اغلب موارد، به افزایش فعالیت بدنی روزانه و کاهش کالری نیاز است.
• سیگار نکشید. اگر سیگاری هستید، آن را ترک کنید. گروه های پشتیبانی، مشاوره و داروها می توانند به ترک سیگار کمک کنند.
• با کمک پزشک، شرایط پزشکی را مدیریت کنید.  اگر بیماری یا شرایطی دارید که خطر ابتلا به بیماری های کلیوی را افزایش می دهد، جهت کنترل آن با پزشک مشورت کنید. جهت تشخیص علایم بیماری کلیوی از پزشک بخواهید تا تست های مربوطه را انجام دهد. 

• ارتباط با سایر افراد مبتلا به بیماری های کلیوی. دیگر افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، احساسات شما را درک کرده و پشتیبانی منحصر به فرد ارائه خواهند داد. در خصوص گروه های پشتیبانی در منطقه ی خود از پزشکتان سوال کنید.
• حفظ روال عادی زندگی، در صورت امکان. اگر شرایط بیماری اجازه می دهد، سعی کنید روال عادی زندگی خود را حفظ کنید، فعالیت های مورد علاقه تان را انجام دهید و به شغلتان ادامه دهید. این امر به مواجه بهتر با احساس غم و اندوه یا از دست دادن، پس از تشخیص بیماری کمک می کند.
• فعال بودن در بیشتر روزهای هفته. چنانچه پزشک اشکالی نبیند، در بیشتر روزهای هفته به مدت حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید تا از خستگی و استرس بکاهد.
• صحبت با یک فرد به شما اعتماد. زندگی با بیماری مزمن کلیه می تواند استرس زا، و آن را ممکن است کمک در مورد صحبت کردن در خصوص احساسات با یک فرد قابل اعتماد. نارسایی کلیه، بیماری استرس زایی است که نیاز به صحبت کردن دارد. دوست، عضوی از خانواده و یا یک فرد قابل اعتماد می تواند با گوش کردن به صحبت های شما از این استرس بکاهد.
•