هر آنچه در مورد داروی ریفامپین باید بدانید

منبع: everydayhealth ۲۴ فروردین ۱۳۹۶

نگارنده مقاله:

ریفامپین (Rifampin) نام عمومی داروی ریفادین (Rifadin) است. این دارو نوعی آنتی بیوتیک است که جهت درمان عفونتهای باکتریایی استفاده می شود.

برای درمان انواع مختلف بیماری سل (TB) ناشی از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) یا "باسیل کخ" همچون عفونت های نهفته سل تایید شده است.

ریفامپین برای از بین بردن باکتری نایسریا مننژیتیدیس (یا مننگوکوک) ایجاد کننده مننژیت از بینی و گلو نیز استفاده می شود، البته در افرادی که هیچ نشانه ای ندارند و عفونت را به دیگران منتقل نمی کنند.

ریفامپین در طبقه بندی دارویی آنتی ماکروباکتریال ها ( Antimycobacterials ) یا میکروب کش ها قرار دارد. عملکرد این دارو به این صورت است که در فعالیت آنزیم مورد نیاز باکتری جهت تکثیر و زنده ماندن اختلال ایجاد می کند.

داروی ریفامپین برای از بین بردن گونه های دیگر باکتری نیز موثر است همچون:

استافیلوکوک اورئوس (Staphylococcus aureus)، از جمله استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA)
استافیلوکوک اپیدرمیدیس (Staphylococcus epidermidis)، شایع ترین علت ایجاد کننده عفونت استاف نیازمند به بستری در بیمارستان
هموفیلوس آنفولانزا (Haemophilus influenza) یا باسیل فیفر، باعث عفونت دستگاه تنفسی
مایکوباکتریوم لپره (Mycobacterium leprae)، باعث جذام

پزشکان ممکن است داروی بدون نسخه ریفامپین را برای درمان خارش مربوط به بیماری های کبدی و عفونت بارتونلا در افراد مبتلا به اچ آی وی (HIV) تجویز کنند.

ریفامپین در سال 1971 توسط سازمان جهانی غذا و دارو ( FDA ) تایید شد.

اقدامات احتیاطی خاص و هشدارها
در صورت داشتن حساسیت شدید به ریفامپین، هر یک از اجزای تشکیل دهنده آن و یا آنتی بیوتیک های مرتبط (rifamycins) با آن به هیچ وجه این دارو را مصرف نکنید.

برخی داروهای ضد ویروس اثربخشی ریفامپین را کاهش میدهند همچون:

داروناویر (Prezista)
آتازاناویر (Reyataz)
لکسیوا (Fosamprenavir)
ساکوییناویر (Invirase)
تیپرانویل (Tipranavir, Aptivus )

مصرف همزمان ریفامپین با ریتوناویر افزایش دهنده ساکوییناویر (Invirase)_ داروی ضد اچ آی وی_ خطر ابتلا به آسیب جدی کبدی را افزایش می دهد.

در صورت مشاهده علائم مننژیت این دارو تجویز نخواهد شد زیرا باعث تسریع ایجاد نوعی از باکتری های عامل عفونت مقاوم می شود.

قبل از مصرف ریفامپین، پزشک را از ابتلا به مشکلات یا بیماری های کبدی، هر نوع بیماری مرتبط با غدد آدرنال، پورفیری (اختلالاتی که به طور عمده باعث مشکلات عصبی یا پوستی می شوند)، یا دیابت مطلع کنید.

ریفامپین ممکن است باعث رنگ مایل به قرمز ادرار، عرق، اشک، و مخاط شود که بی خطر می باشد.

در صورت نیاز به مصرف این دارو، پزشک ممکن است دوز یا نوع داروهای ایدز و اچ آی وی را تغییر دهد.

در طول مصرف ریفامپین لنز چشمی استفاده نکنید. زیرا این دارو باعث تغییر رنگ اشک و در نتیجه ایجاد لکه دائمی بر لنز می شود.

بارداری و ریفامپین
سازمان جهانی غذا و دارو ( FDA ) داروی ریفامپین را از لحاظ بارداری در گروه سی (C ) طبقه بندی می کند، به این معنا که تحقیقات بر حیوانات نشاندهنده تاثیرات منفی بر جنین بوده اند اما تحقیقات انسانی کافی در دسترس نمی باشد.

چنانچه اثرات مثبت بیشتر از اثر منفی این دارو بر جنین باشند، ریفامپین در طول بارداری تجویز و مصرف خواهد شد. بارداری و یا تصمیم به بارداری در طول مصرف ریفامپین را به پزشک معالج اطلاع دهید.

ریفامپین می تواند به شیر مادر منتقل شود. تحقیقات حیوانی نشان داده اند که ریفامپین موجود در شیر مادر باعث ایجاد تومور و در نتیجه آسیب به نوزاد است. توصیه می شود در طول مصرف این دارو شیردهی انجام نشود.

ریفامپین باعث کاهش اثر بخشی ضد بارداری های هورمونی همچون داروهای ضد بارداری، پتچ، حلقه، ایمپلنت، و تزریق می شود. در خصوص موثرترین روش ضد بارداری در طول مصرف این دارو با پزشک معالج مشورت کنید.

عوارض جانبی ریفامپین

عوارض جانبی شایع عبارتند از:

سوزش معده
ناراحتی معده و گرفتگی عضلات
گاز معده و روده
از دست دادن اشتها
اسهال
سردرد
خواب آلودگی
خستگی
سرگیجه
ناتوانی در تمرکز
تغییرات رفتاری و سردرگمی
ضعف عضلانی، درد در دستها و پاها، و بی حسی عمومی
تغییرات دید
قاعدگی دردناک یا نامنظم
گر گرفتگی، قرمزی و خارش
عدم هماهنگی

در صورت مشاهده هر یک از این عوارض جانبی شدید به پزشک مراجعه کنید:

تب
بی قراری
تهوع و استفراغ
درد یا تورم مفاصل
علائم آنفلوانزا (تب، لرز، بدن درد، سردرد، سرگیجه)
کبودی یا خونریزی (خونریزی از بینی، خونریزی لثه)
اسهال آبکی یا خونی
ادرار کم و یا نداشتن ادرار
مشکلات کبدی_ درد بالای معده، احساس خستگی، از دست دادن اشتها، ادرار تیره، یرقان (زردی پوست و چشم)
واکنش شدید پوستی_ تب، گلو درد، تورم صورت و زبان، سوزش چشم، درد پوست و به دنبال آن بثورات پوستی قرمز یا بنفش رنگ که پخش شده (به خصوص در صورت و یا قسمت بالایی بدن) باعث تاول و لایه برداری می شوند

عوارض جانبی نادر عبارتند از:

میوپاتی (بیماری عضلانی)
جنون
نارسایی آدرنال (مقادیر ناکافی هورمون های استروئیدی در افراد مبتلا به بیماری های غده آدرنال)
مشکلات کلیه
هپاتیت (التهاب کبد، معمولا به دلیل عفونت ویروسی ایجاد می شود) و اختلال در عملکرد کبد

تداخلات دارویی ریفامپین
قبل از شروع مصرف این دارو، پزشک را از استفاده تمام داروهای با نسخه، بدون نسخه ، مکمل های گیاهی یا ویتامین ها، رژیم غذایی آگاه کنید به ویژه:

آنتی اسیدها
داروهای ضد تشنج_ مانند فنی توئین، فنوباربیتال، لاموتریژین
داروهای ضد آریتمی
ضد انعقادها_ مانند اپیکسابان، دابی گاتران، ریواروکسابان، تیکاگرلور، وارفارین (Coumadin)
ضد قارچ ها_مانند فلوکونازول، ایتراکونازول، کتوکونازول، وریکونازول
باربیتورات ها (داروهای مسکن و خواب آور)
مسدود کننده های کانال کلسیم
آنتی بیوتیک ها_ مانند کلرامفنیکل، کلاریترومایسین، داکسی سایکلین، سیپروفلوکساسین
کورتیکواستروئیدها_ مانند پردنیزون
گلیکوزیدهای قلبی
عوامل کاهنده قند خون از جمله سولفونیل اوره
مسکن ها _ مانند مورفین، متادون
آرامبخش ها_مانند دیازپام، میدازولام
پروژستین
داروهای ضدافسردگی تری سیکلیک یا درمان کننده بیماری های روانی_ مانند آمی تریپتیلین، هالوپریدول، لوراسیدون، نورتریپتیلین
قرص های کنترل بارداری و یا درمان جایگزینی هورمون
داروهای تیروئید
داروهای کاهش دهنده کلسترول_ مانند کلوفیبرات
داروهای ایدز و اچ آی وی
داروهای قلب و فشار خون_ مانند دیگوکسین، دیلتیازم، دیزوپرامید، انالاپریل، متوپرولول، مکسیلیتین، نیفدیپین، نیمودیپین، کینیدین، توکاینید، وراپامیل
داروی جلوگیری از رد پیوند اندام_ مانند سیکلوسپورین، سیرولیموس، تاکرولیموس
دارو های درمان و یا پیشگیری کننده از مالاریا_ مانند آرتمتر- لومفانتریل، آتوواکون، پرازی کوانتل،
داروهای خوراکی دیابت_ مانند گلیمپراید، گلیپیزید، تولبوتامید

مصرف ریفامپین همزمان با داروهای زیر باعث تداخلات دارویی می شود:

آتوواکون- پروگوانیل (Malarone)
لانوکسین (Digitoxin)
سیکلوسپورین (Restasis) کلوفیبرات
داپسون
دیازپام (Valium)
هالوپریدول (Haldol)
هالوتان (Fluothane)
ایزونیازید (Laniazid, Nydrazid, Rifamate, IsonaRif, Rifater)
لووتیروکسین (Synthroid)
متادون
پروبنسید (Benemid, Probalan, Proben-C , Colbenemid)
گنه گنه
سولفاسالازین (Azulfidine)
تاکرولیموس (Prograf، Advagraf)
تئوفیلین (Theo-24)
زیدوودین (Retrovir)

ریفامپین و الکل
در طول مصرف ریفامپین نباید الکل و نوشیدنی های الکلی خورد زیرا خطر ابتلا به آسیب کبدی را افزایش می دهد.

دیگر تداخلات ریفامپین
ریفامپین باعث مثبت شدن تست اعتیاد می شود. این دارو همچنین بر نتایج تست های آزمایشگاهی همچون آزمایش فولات خون و ویتامین بی 12 (B12) و عملکرد کبد و کیسه صفرا تاثیر می گذارد.

میزان مصرف ریفامپین
اشکال دارویی ریفامپین عبارتند از کپسول خوراکی و محلول تزریقی داخل وریدی.

در درمان بزرگسالان مبتلا به سل، ریفامپین یک بار در روز با یک لیوان آب، یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت پس از آن مصرف می شود.

در مرحله اول درمان نیاز به مصرف ریفامپین همراه با ایزونیازید و پیرازینامید به مدت دو ماه است. در این مرحله ممکن است داروی چهارم_برای مثال استرپتومایسین یا اتامبوتول_ نیز تجویز شود.

پس از پایان دوره اولیه، دوره چهار ماهه درمان با ریفامپین و ایزونیازید شروع می شود.

در صورت مشاهده ی بهبودی به هیچ عنوان دارو را قطع نکنید و دوره ی مصرف را تکمیل کنید. تکمیل دوره درمان تضمین می کند که باکتری عامل عفونت به طور کامل ریشه کن و بدن در برابر آن مقاوم شده است.

برای از بین بردن عفونت ناشی از باکتری نایسریا مننژیتیدیس (یا مننگوکوک) ایجاد کننده مننژیت در بزرگسالان، ریفامپین دو بار در روز به مدت دو روز مصرف می شود.

مصرف بیش از حد ریفامپین

علائم مصرف بیش از حد عبارتند از:

تهوع و استفراغ
درد شکم
خارش شدید
سردرد
افزایش بی حالی
بیهوشی
زردی و کبد بزرگ
تاری دید
تشنج
سرگیجه، غش یا احساس سبکی سر هنگام بلند شدن ناگهانی از حالت خوابیده یا نشسته
ضربان و یا تپش سریع، نامنظم و یا پالس دار قلب
احساس پُری در قسمت فوقانی شکم یا معده
فشار خون پایین و یا نبض آهسته

مصرف بیش از حد این دارو در کودکانی باعث عرق کردن صورت و برخی علائم تهدید کننده زندگی همچون افت فشار خون، ضربان نامنظم قلب، تشنج و حملات قلبی می شود.
در صورت شک به مصرف بیش از حد بلافاصله با مرکز کنترل مسمومیت و یا اورژانس تماس بگیرید.

در صورت فراموش کردن یک وعده دارویی
فراموش کردن یک دوز ریفامپین می تواند باعث کاهش تعداد پلاکت خون و ایجاد حساسیت بالا به این دارو در کلیه ها شود.

در صورت فراموش كردن دوز اين دارو، به محض يادآوری آن را مصرف كنيد. چنانچه زمان دوز بعدی فرا رسيده بود،طبق همان زمانبندی پيش برويد و دوز فراموش شده را تكرار نكنيد. هيچگاه دوز دارو را 2 بار متوالي تكرار نكنيد و برای جبران آن داروی اضافی مصرف نکنید. برای دریافت دستورالعمل دقیق تر با پزشک معالج صحبت کنید.

منابع