دیورتیک (Diuretic) یا قرص آب (water pills) _ دیگر اسامی: پیشاب‌زا، ادرارآور، مدر_ داروهایی جهت خروج آب و نمک (سدیم) اضافی و کاهش فشار خون هستند.
دیورتیک ها باعث آزاد شدن سدیم بیشتر در کلیه می شوند. سدیم در حال عبور به ادرار، آب اضافی را از خون گرفته و فشار دیواره های رگ را کمتر می کند.
دیورتیک ها برای درمان فشار خون بالا، تورم پاها، مچ پا و ساق پا، مایع جمع شده در ریه ها به دلیل نارسایی قلبی، تجمع مایع در شکم به دلیل آسیب کبدی یا سرطان های خاص، بیماری های چشم مانند گلوکوم تجویز می شوند.
بیماریهای دیگری که ممکن است با داروهای دیورتیک درمان شوند عبارتند از دیابت بیمزه، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، سنگ کلیه، طاسی زنان و پوکی استخوان.
انواع دیورتیک
دیورتیک ها انواع مختلفی دارند که با تاثیر بر کلیه، آب و نمک اضافی را دفع می کنند. سه نوع اصلی آنها عبارتند از ديورتيک‌هاى لوپ، تیازیدی و نگهدارنده پتاسیم. هرکدام از این دیورتیک ها تاثیر متفاوتی بر کلیه دارند و به این دلیل عملکرد، عوارض جانبی و اقدامات احتیاطی متفاوتی خواهند داشت. با توجه به سلامت جسمانی و بیماری تحت درمان نوع دیورتیک تعیین می شود.
نمونه هایی از دیورتیک ها عبارتند از:
- ديورتيک‌هاى لوپ (Loop diuretics)_ لازیکس (furosemide)، بومتانید (Bumex)، توراسمید (Demadex)، اسيد اتاكرينيك (Edecrin )
- دیورتیک های تیازیدی (Thiazide diuretics)_هیدروکلروتیازید (Microzide, Diuril)، کلرتالیدون، متولازون (Zaroxolyn)، اینداپامید
- دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم (Potassium-sparing diuretics)_ آلداکتون (spironolactone)، اپلرنون (Inspra)، تریامترن (Dyrenium)، آمیلوراید (Midamor)
- مهارکننده های کربنیک انهیدراز (Carbonic anhydrase inhibitors)_ دیاموکس (acetazolamide).... بیشتر برای گلوکوم و ترس از ارتفاع استفاده می شود.
برخی قرص ها حاوی ترکیبی از چند دیورتیک یا یک دیورتیک با یک داروی ضد فشار خون هستند.
موارد مصرف دیورتیک
دیورتیک های تیازیدی برای درمان فشار و مشکلات قلبی مربوط به فشار خون بالا تجویز می شوند.
چنانچه دیورتیک ها به اندازه کافی باعث کاهش فشار خون نشوند، پزشک ممکن است داروهایی مانند مسدود کننده های کانال کلسیم، مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE)، مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II و یا مسدود کننده های بتا را تجویز کند.
علاوه بر این، پزشکان دیورتیک های مشخصی را برای جلوگیری از، درمان و یا بهبود علائم بیماری های زیر تجویز می کنند:
- نارسایی قلبی
- نارسایی کبد
- تورم بافتی (ادم)
- اختلالات خاص کلیوی، مانند سنگ کلیه
اقدامات احتیاطی خاص و هشدارها
در صورت داشتن مشکل در ادرار و یا حساسیت به یکی از مواد تشکیل دهنده فعال و یا غیر فعال این نوع دارو، دیورتیک ها را مصرف نکنید.
قبل از مصرف دیورتیک ها ، پزشک را از موارد زیر مطلع کنید:
- بیماری شدید کبدی یا کلیوی
- دیابت
- پانکراتیت
- لوپوس
- مشکلات قاعدگی
- بی آبی مکرر بدن
- ضربان نامنظم قلب
- بودن در سه ماهه سوم بارداری و / یا داشتن فشار خون بالا بارداری
- 65 ساله یا مسن تر بودن
- نقرس
- آلرژی به داروهای دارای سولفا_ مانند سپترا و کوتریموکسازول (sulfamethoxazole with trimethoprim)
- مصرف داروهای آسیب رسان به شنوایی_ مانند داروهای ضد سرطان (Platinol) سیس پلاتین و کربوپلاتین؛ سالیسیلاتها مانند آسپرین و پپتو بیسمول (bismuth subsalicylat)؛ یا آمینوگلیکوزیدها مثل آمیکاسین و جنتامین
دیورتیک ها و بارداری
بارداری، تصمیم به بارداری و شیردهی را قبل از مصرف دیورتیک ها به پزشک معالج اطلاع دهید.
مصرف دیورتیک ها در دوران بارداری توصیه نمی شود زیرا اثرات این نوع داروها بر جنین شناخته شده نیست.
دیورتیک ها می توانند به شیر مادر منتقل و باعث کم آبی بدن نوزاد شوند. مصرف این نوع داروها در طول شیردهی توصیه نمی شود.
دیورتیک ها و کودکان
مصرف دیورتیک ها توسط کودکان ایمن است و عوارضی همچون بزرگسالان دارد. تنها تفاوت در دوز مصرفی است که کودکان دوزهای پایین تری باید استفاده کنند. دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم مانند آلداکتون ممکن است منجر به کمبود کلسیم شوند.
دیورتیک ها و افراد مسن
همانند دیگر داروها، افراد مسن باید با احتیاط دیورتیک ها را مصرف کنند. این داروها برای این گروه سنی بسیار مفید هستند اگر با دقت و تحت نظر پزشک تجویز و مصرف شوند. در صورت مصرف نادرست، افراد مسن معمولا عوارض جانبی بیشتری همچون غش و سرگیجه را تجربه خواهند کرد.
عوارض جانبی دیورتیک
به طور کلی، دیورتیک ها ایمن هستن، اما در برخی موارد باعث عوارض جانبی مانند افزایش بیش از حد ادرار و از دست دادن مواد معدنی می شوند.
دیورتیک ها می توانند بر سطح پتاسیم خون نیز تاثیر بگذارند. مصرف دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم می تواند باعث افزایش مفرط پتاسیم (هیپرکالمی) و دیورتیک های تیازیدی باعث کاهش بیش از حد پتاسیم (هیپوکالمی) شود.
عوارض جانبی شایع عبارتند از:
- سرگیجه
- سبکی سر
- سردرد
- تشنگی
- کم شدن آب بدن
- اختلالات مفصلی (نقرس)
- جوش و خارش
- اسهال
- تکرر ادرار
- سطح قند خون یا کلسترول بالاتر
- تغییرات عملکرد جنسی و یا دوره قاعدگی
- گرفتگی عضلانی (دیورتیک های لوپ)
- زنگ در گوش (دیورتیک های لوپ)
- اختلالات الکترولیتی _سطوح پایین سدیم، پتاسیم، و / یا منیزیم در خون (دیورتیک های لوپ)
- سطح پتاسیم بالا در خون (دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم)
- بزرگ شدن سینه در مردان (آلداکتون و Inspra)
- آریتمی (ریتم قلب غیر طبیعی)
- تاری دید، گیجی، افزایش تعرق و اضطراب
- خستگی مفرط و ضعف
- تب، گلو درد، سرفه، خونریزی و یا کبودی غیر معمول ، کاهش سریع و بیش از حد وزن
- از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ
عوارض جانبی جدی
در موارد نادر، دیورتیک ها ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد کنند:
- واکنش آلرژیک
- نارسایی کلیه
- ضربان نامنظم قلب
تداخلات دارویی دیورتیک ها
قبل از شروع مصرف این دارو، پزشک را از استفاده تمام داروهای با نسخه، بدون نسخه ، مکمل های گیاهی یا ویتامین ها، رژیم غذایی آگاه کنید.
بسیاری از داروها با دیورتیک ها تداخل ایجاد می کنند. بنابراین، قبل از مصرف آنها با پزشک مشورت کنید تا بیش از یک دیورتیک در آن واحد مصرف نشود (مگر اینکه پزشک تجویز کند).
در صورت مصرف تیکوسین (dofetilide) به هیچ وجه ديورتيک‌هاى لوپ مصرف نکنید.
قبل از مصرف دیگوکسین و ديورتيک‌هاى لوپ و تیازیدی اطمینان حاصل کنید که سطح پتاسیم به دقت بررسی شود.
در صورت مصرف دیورتیک ها ممکن است نیاز به تغییر دوز انسولین و داروهای خوراکی دیابت باشد.
قبل از مصرف دیورتیک ها پزشک را از مصرف لیتیوم (Lithobid) و یا هر نوع داروی منجر به کم آبی مطلع کنید.
قبل از مصرف دیورتیک ها پزشک را از مصرف سیکلوسپورین، داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین و ونلافاکسین، و دیگر داروهای فشار خون آگاه کنید.
منابع
- http://www.everydayhealth.com/diuretic/guide
- http://www.mayoclinic.org
- http://www.healthline.com
- http://www.healthline.com
- http://www.news-medical.net
- http://www.bloodpressureuk.org
- https://www.drugs.com
- http://www.medicinenet.com
- https://www.bhf.org.uk
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov
- https://patient.info
- https://www.sharecare.com
