هیپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگی پروستات )

با بالا رفتن سن مردان، امکان ابتلا به بزرگ شدن غده پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) بیشتر می شود. یکی از علایم اصلی آن دردناکی ادرار کردن است. در صورت عدم درمان، جریان ادرار از مثانه مسدود شده باعث مشکلات مثانه، دستگاه ادراری یا کلیوی می شود. 
گزینه های درمانی متفاوتی، مانند درمان دارویی و جراحی برای این بیماری وجود دارد. برای انتخاب بهترین گزینه، پزشک علایم، اندازه پروستات و سابقه ابتلا و داشتن بیماریهای دیگر را بررسی می کند.

شدت علائم، از فردی به فرد دیگر متفاوت است و در طول زمان بدتر می شود.

علائم متداول عبارتند از:

•    تکرر ادرار یا نیاز فوری به ادرار کردن
•    افزایش دفعات ادرار در شب (شب ادراری)
•    سختی در شروع ادرار کردن
•    جریان ادرار ضعیف یا با وقفه
•    چکه در پایان ادرار
•    زور زدن در هنگام ادرار کردن
•    ناتوانی در تخلیه کامل مثانه 

علایم کمتر شایع عبارتند از :

•    عفونت مجاری ادراری
•    ناتوانی در ادرار کردن
•    وجود خون در ادرار

اندازه پروستات، الزاما به معنای بدتر شدن علایم نیست. برخی مردان با داشتن پروستات کوچک علایم قابل توجهی دارند، درحالیکه دیگر مردان با پروستات بزرگ علایم ادراری کمی دارند. 
در بعضی مردان، علائم در نهایت ثابت شده و حتی ممکن است در طول زمان بهبود یابند.

دیگر علایم

•    عفونت مجاری ادراری
•    التهاب پروستات (پروستاتیت)
•    تنگی مجرای پیش آبراه (تنگی مجرای ادرار)
•    زخم در گردن مثانه در نتیجه عمل جراحی قبلی
•    سنگ مثانه یا کلیه
•    اختلال اعصاب کنترل کننده مثانه 
•    سرطان پروستات یا مثانه 

هر نوع مشکل ادراری را با پزشک خود در میان بگذارید. همه ی علایم، آزاردهنده و غیر آزاردهنده را شناسایی کنید. در صورت عدم درمان، مشکلات ادراری ممکن است به انسداد دستگاه ادراری منجر شود.
 اگر قادر به ادرار کردن نیستید، به درمان فوری پزشکی نیاز دارید.

غده پروستات در زیر مثانه قرار دارد. لوله ی حمل کننده ادرار از مثانه به خارج از آلت تناسلی (مجرای ادرار) از مرکز پروستات عبور می کند. با بزرگ تر شدن پروستات، این جریان مسدود می شود.
در اکثر مردان، رشد پروستات در طول زندگی ادامه دارد. این رشد مداوم باعث علایم ادراری و انسداد جریان ادرار می شود.
دلایل بزرگ شدن پروستات، به طور کامل شناخته نشده اند. با این حال، ممکن است تغییر هورمون های جنسی با بالاتر رفتن سن در مردان، علت این موضوع باشد.

•    بالا رفتن سن. بزرگ شدن غده پروستات به ندرت در مردان زیر 40 سال دیده می شود. در حدود یک سوم از مردان در 60 سالگی و در حدود نیمی در 80 سالگی علائم متوسط تا شدید را بروز می دهند.
•    سابقه خانوادگی. چنانچه پدر یا برادر دچار این بیماری باشند، امکان ابتلا بالا می رود.
•    پس زمینه های قومی. بزرگ شدن پروستات در مردان آسیایی کمتر از مردان سفید و سیاه پوست است. مردان سیاه پوست ممکن است علایم را در سنینی جوان تر از مردان سفید پوست ببینند.
•    دیابت و بیماری قلبی. مطالعات نشان می دهند که دیابت، بیماری های قلبی و استفاده از مسدود کننده های بتا ممکن است خطر ابتلا به BPH را افزایش دهد.
•    سبک زندگی. چاقی باعث افزایش و ورزش باعث کاهش خطر ابتلا به BPH است.

•    ناتوانی ناگهانی در ادرار کردن (احتباس ادراری). برای تخلیه ادرار از مثانه، به یک لوله (کاتتر) نیاز است. در برخی مردان، از بین بردن احتباس ادراری با جراحی امکان پذیر است.
•    عفونت دستگاه ادراری. ناتوانی در تخلیه کامل مثانه، می تواند خطر عفونت در دستگاه ادراری را افزایش دهد. در صورت تکرار عفونت، نیاز به جراحی برای برداشتن بخشی از پروستات است.
•    سنگ مثانه. ناتوانی درتخلیه کامل مثانه علت آن است. سنگ مثانه باعث عفونت، التهاب مثانه، وجود خون در ادرار و انسداد جریان ادرار می شود.
•    آسیب مثانه. تخلیه نشدن کامل با گذشت زمان باعث تضعیف و کش آمدن مثانه می شود. در نتیجه، دیواره عضلانی مثانه به درستی منقبض نشده و تخلیه ادرار دچار مشکل می شود.
•    آسیب کلیوی. احتباس ادرار به طور مستقیم می تواند به کلیه ها صدمه بزند و یا انتقال عفونت مثانه به کلیه ها را تسهیل کند.
اکثر مردان دارای پروستات بزرگ، تمامی این عوارض را ندارند. با این حال، احتباس حاد ادراری و آسیب کلیوی می تواند تهدید جدی برای سلامت باشند.
داشتن پروستات بزرگ به معنای خطر ابتلا به سرطان پروستات نیست!!!

ممکن است به طور مستقیم به یک متخصص در مسائل مربوط به ادرار (اورولوژیست) ارجاع داده شوید.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:
•    علایمی که مشاهده کرده ایید، حتی علایمی که مربوط به بزرگ شدن پروستات نیستند
•    تعداد و زمان ادرار کردن، مقدار و نوع مایعات مورد استفاده در روز و نحوه تخلیه _تخلیه کامل و یا تخلیه با سختی
•    سابقه کامل پزشکی و شرایط پزشکی کنونی
•    هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی
•    سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

تعدادی از سوالات عبارتند از :
•    آیا بزرگ شدن پروستات و یا بیماری مشابه باعث این علایم است؟
•    چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
•    چه گزینه های درمانی دارم؟
•    چگونه دیگر شرایط ایجاد شده ،به دلیل بزرگ شدن پروستات، را کنترل کنم؟
•    آیا محدودیتی در فعالیت جنسی وجود دارد؟
  
*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما 
•    علایم ادراری از چه زمانی شروع شده اند؟ مداوم و یا موقت هستند؟ آیا به تدریج بدتر شده و یا اینکه به طور ناگهانی ظاهر می شوند؟
•    در طول روز چند بار ادرار می کنید؟ تعداد دفعات ادرار کردن در شب چقدر است؟
•    تا به حال نشت ادرار داشته ایید؟ تکرر و یا نیاز فوری به تخلیه ادرار دارید؟
•    آیا در شروع ادرار کردن دچار مشکل می شوید؟ آیا با وقفه یا زور زدن ادرار می کنید؟ آیا احساس می کنید که مثانه کامل تخلیه نشده است؟
•    آیا در هنگام ادرار کردن سوزش، درد در ناحیه مثانه و یا خون در ادرار دارید؟

•    سابقه عفونت دستگاه ادراری دارید؟
•    در خانواده، سابقه بزرگ شدن پروستات، سرطان پروستات و یا سنگ کلیه دارید؟
•    آیا تا به حال اختلال نعوظ و یا دیگر مشکلات جنسی را تجربه کرده ایید؟
•    تا به حال عمل جراحی یا هرنوع عملیات دیگری انجام داده ایید که نیاز به وارد کردن لوله از طریق نوک آلت تناسلی به مجرای ادرار داشته است؟
•    رقیق کننده خون مانند آسپرین، وارفارین (کومادین) و یا کلوپیدوگرل (پلاویکس) مصرف می کنید؟ 
•    چه مقدار کافیین مصرف می کنید؟ مصرف مایعات روزانه چه میزان است؟

پزشک معالج، سابقه بیماری و علایم شما را چک می کند و معاینه جسمانی انجام می دهد.
آزمایشات اولیه عبارتند از:
•    آزمایش دیجیتالی رکتال. پزشک با معاینه مقعد میزان بزرگ شدن پروستات را بررسی می کند.
•    آزمایش ادرار. تجزیه و تحلیل نمونه ادرار، امکان عفونی شدن و یا هر عامل ایجاد کننده علایم مشابه را مشخص می کند. 
•    آزمایش خون. نتایج آن، مشکلات کلیوی را نشان می دهد.
•    آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA). (PSA)، ماده ایی است که در پروستات تولید می شود. بزرگ شدن پروستات، سطح PSA را افزایش می دهد. با این حال، سطح بالای PSA همچنین می تواند نتیجه جراحی اخیر، عفونت، و یا سرطان پروستات باشد.
•    تست عصبی. این ارزیابی مختصر از عملکرد ذهنی و سیستم عصبی می تواند به شناسایی علل دیگر مشکلات ادراری، به غیر از پروستات بزرگ شده، کمک کند.
پزشک ممکن است آزمایشات اضافی زیر را نیز انجام دهد :
•    تست جریان ادرار. با استفاده از یک دستگاه، قدرت و مقدار جریان ادرار اندازه گیری می شود. نتایج تست نشان می دهد که وضعیت بیمار در طول زمان بهتر یا بدتر شده است.
•    آزمون حجم باقی مانده پوستوید. با این تست، میزان تخلیه مثانه نشان داده می شود. پس از ادرار، با استفاده از سونوگرافی و یا وارد کردن کاتتر به مثانه مقدار ادرار باقی مانده  سنجیده می شود.
•    ثبت 24 ساعته میزان دفع ادرار. ثبت تکرار و مقدار ادرار مفید است، به خصوص اگر بیش از یک سوم ادرار در شب رخ دهد.

در صورت پیچیده بودن وضعیت، دکتر توصیه خواهد کرد:
•    سونوگرافی ترانس. برای اندازه گیری و ارزیابی پروستات، یک پروب سونوگرافی به راست روده وارد می شود.
•    نمونه برداری (بیوپسی) از پروستات. در سونوگرافی ترانس با استفاده از سوزن مخصوص نمونه ایی از بافت پروستات گرفته می شود. بررسی بافت، به تشخیص وجود یا عدم وجود سرطان پروستات کمک می کند.
•    مطالعه جریان اورودینامیک و جریان فشاری. یک کاتتر از طریق مجرای ادرار به مثانه وارد می شود. آب - و یا در موارد غیر معمول هوا - به آهستگی به درون مثانه تزریق می شود. از این طریق، فشار مثانه و میزان کارایی عضلات مثانه تعیین می شود. لوله ایی دارای دوربین به مجرای ادرار وارد شده و از طریق آن مجرای ادرار و مثانه بررسی می شود. می توان از بی حسی موضعی استفاده کرد.
•    پیلوگرافی داخل وریدی و یا سی تی یوروگرام. یک ردیاب به داخل رگ تزریق می شود. سپس کلیه ها، مثانه و لوله هایی اتصال دهنده کلیه به مثانه (حالب)، با اشعه ایکس و یا سی تی اسکن می شوند. به تشخیص سنگ دستگاه ادراری ، تومورها و یا انسداد بالای مثانه کمک می کند.

گزینه های درمانی متعددی موجود است که انتخاب آنها بستگی دارد به :
•    اندازه پروستات 
•    سن 
•    سلامت کلی بدن
•    میزان ناراحتی یا فشار در حال تجربه

اگر علایم قابل تحمل هستند، می توان درمان را به تعویق انداخت و علایم را تحت نظرگرفت. گاهی این علایم بدون درمان، تسکین پیدا می کنند.

دارو
رایج ترین گزینه برای علایم خفیف تا متوسط، درمان دارویی است. گزینه ها عبارتند از:
•    مسدود کننده های آلفا. این داروها عضلات گردن مثانه و فیبرهای عضلانی در پروستات را آرام می کنند و در نتیجه ادرار کردن آسان تر می شود. مسدود کننده های آلفا -  آلفازوسین (اوروکساترال)، دوکسازوسین (کاردیورا)، تامسولوسین (فلوماکس)، و سیلودوسین (راپافلو) - معمولا در مردان دارای پروستات نسبتا کوچک، سریع تر تاثیر می کند. عوارض جانبی ممکن است شامل سرگیجه و یک موقعیت بی ضرر باشد _  در آن مایع منی به جای خروج از نوک آلت تناسلی مرد به مثانه بر می گردد (انزال رتروگراد).
•    مهار کننده های ردوکتاز 5-آلفا. این داروها با جلوگیری از تغییرات هورمونی مانع رشد پروستات می شوند. ممکن است 6 ماه طول بکشد تا مهار کننده های ردوکتاز 5-آلفا - فیناستراید (پروسکار) و دوتاستراید (آوودارت) - تاثیر کنند. عوارض جانبی : انزال رتروگراد است.
•    دارو درمانی ترکیبی. پزشک ممکن است مصرف یک مسدودکننده آلفا و یک مهار کننده ردوکتاز 5 آلفا را همان زمان تجویز کند، زیرا هیچ یک از داروها به تنهایی موثر نیستند.
•    تادالافیل (سیالیس). جهت درمان اختلا نعوظ. مطالعات نشان می دهد که  این دارو می تواند بزرگ شدن پروستات را درمان کند. با این حال، این دارو معمولا برای BPH استفاده نمی شود و فقط به مردانی توصیه می شود که همزمان اختلال نعوظ و بزرگ شدن پروستات را تجربه می کنند.

درمانهای کم-تهاجمی و یا جراحی 
با دیدن موارد زیر، این درمان ها تجویز می شوند:
•    متوسط یا شدید بودن علایم
•    اثر نداشتن درمان های دارویی در از بین بردن علایم بیماری
•    داشتن انسداد دستگاه ادراری، سنگ مثانه، خون در ادرار، و یا مشکلات کلیه 
•    ترجیح بیمار بر داشتن درمان قطعی

در موارد زیر، این درمان ها تجویز نمی شوند:
•    داشتن عفونت های درمان نشده دستگاه ادراری 
•    داشتن بیماری تنگی مجرای ادرار
•    داشتن سابقه پرتو درمانی پروستات و یا جراحی های دستگاه ادراری
•    داشتن اختلال عصبی، مانند بیماری پارکینسون و یا اسکلروز چندگانه

تمامی روشهای درمانی پروستات، دارای عوارض جانبی هستند. بسته به روش انتخابی، عوارض ممکن است:
•    برگشت مایع منی به مثانه به جای عبور از آلت تناسلی هنگام انزال
•    مشکل موقت در ادرار کردن
•    عفونت مجاری ادراری
•    خون ریزی
•    اختلال در نعوظ
•    از دست دادن کنترل مثانه (بی اختیاری) به ندرت

انواع مختلفی از درمان کم-تهاجمی و یا جراحی وجود دارد:
1)    تراشیدن پروستات از راه مجرای ادرار (TURP)

یک اسکوپ/دستگاه رزکتوسکوپ از راه مجرای ادرار وارد شده و با کمک آن، جراح قسمت بیرونی پروستات را به طور کامل می تراشد. این روش علایم را به سرعت از بین می برد و اکثر مردان در مدت کوتاهی پس از عمل، جریان ادرار قوی تری خواهند داشت. پس از عمل و تا بهبودی کامل، برای تخلیه مثانه نیاز به استفاده از کاتتر است و نباید فعالیت سنگین انجام داد.
  
2)    برش پرستان از راه مجرای ادرار (TUIP)

یک اسکوپ/دستگاه رزکتوسکوپ از راه مجرای ادرار وارد شده و با کمک آن، جراح غده پروستات را یک یا دو برش کوچک می دهد. این عمل باعث حرکت راحت تر ادرار در مجرای ادرار می شود. زمانی این عمل "گزینه مناسب" است که غده پروستات تورم کم و یا متوسط دارد و یا به دلیل برخی مشکلات جسمانی، دیگر روشهای جراحی خطرناک باشد.  

3)    گرما درمانی مایکروویو از راه مجرای ادرار (TUMT)

پزشک، الکترود مخصوص این عمل را از راه مجرای ادرار وارد منطقه پروستات می کند. انرژی مایکروویو از الکترود، بخش داخلی پروستات متورم را از بین برده، باعث بهبود جریان ادرار می شود. این عمل، تنها بر پروستات کوچک و در شرایط خاص انجام می شود زیرا به درمان مجدد نیاز دارد. 

4)    تخریب سوزنی از راه مجرای ادرار (TUNA)

در این روش سرپایی، یک اسکوپ/دستگاه رزکتوسکوپ از راه مجرای ادرار وارد شده و با کمک آن، جراح سوزن هایی را در غده پروستات وارد می کند. امواج رادیویی از طریق سوزن عبور کرده، بافت اضافی مسدود کننده جریان ادرار در پروستات را گرم کرده و از بین می برد.
این روش گزینه مناسبی است اگر به راحتی دچار خونریزی می شوید و یا مشکلات جسمانی خاصی دارید. با این حال، مانند روشهای TUMT و TUNA، تنها بخشی از علایم را از بین برده و اثربخشی آن به زمان نیاز دارد.

5)    لیزر درمانی

لیزر قوی/انرژی-بالا، بافت های بیش از حد رشد کرده پروستات را تخریب کرده و یا به طور کامل از بین می برد.  لیزر درمانی، علایم بیماری را سریع از بین برده و نسبت به دیگر درمانهای غیر لیزری، عوارض جانبی کمتری دارد. بهتر است این درمان برای مردانی استفاده شود که از دیگر روشهای درمانی استفاده نکرده اند زیرا در آن روشها از داروهای رقیق کننده خون استفاده می شود.

گزینه های لیزر درمانی عبارتند از:

•    روش غیرتهاجمی. در این روش، بافت انسداد کننده پروستات تبخیر شده و جریان ادرار بیشتر می شود. مثالها عبارتند از تبخیر فوتوسلکتیو پروستات (PVP) و تخریب پروستات با لیزر هولمیوم (HoLAP). روشهای تخریبی، ممکن است باعث مشکلات ادراری پس از جراحی شوند که در موارد نادر به عمل جراحی دیگر نیاز است.

•    روش تخلیه کامل. همانند تخریب پروستات با لیزر هولمیوم (HoLAP)، تمام بافت انسداد کننده ادرار در پروستات را به طور کامل تخلیه می کند و از رشد مجدد آن جلوگیری می کند. بافت برداشته شده، جهت تشخیص سرطان پروستات و دیگر موارد، مورد آزمایش قرار می گیرد.  این روش مشابه پروستاتکتومی باز است. 

6)    بالا بردن پروستات

در این روش تجربی از راه مجرای ادرار، با استفاده از پلاک های خاص کناره های پروستات فشرده شده و به سمت بالا هدایت می شود تا جریان ادرار بیشتر شود. با این حال، این روش جدید بوده و سوابقی قابل استناد زیادی در دسترس نیست.

7)    آمبولیزاسیون

در این روش تجربی، جریان خون وروری و یا خروجی به پروستات مسدود شده و باعث کاهش اندازه پروستات می شود. با این حال، این روش جدید بوده و سوابقی قابل استناد زیادی در دسترس نیست.

8)    پروستاتکتومی باز و یا با استفاده از دستگاه

جراح برای رسیدن به پروستات و حذف بافت اضافی، پایین شکم را برش کوچکی می دهد. پروستاتکتومی باز زمانی انجام می شود که پروستات به شدت بزرگ شود، مثانه به شدت آسیب ببیند، و یا فاکتورهای پیچیده دیگر اتفاق بیفتد. این عمل جراحی نیاز به اقامت کوتاه مدت در بیمارستان دارد که ریسک نیاز به تزریق خون را بالا می برد.

مراقبت و پیگیری

بسته به نوع درمان انتخابی، مراقبت و پیگیری متفاوت می شود.

در صورت انتخاب روش های لیزردرمانی، تخریب سوزنی از راه مجرای ادرار، و یا گرما درمانی مایکروویو از راه مجرای ادرار پزشک برای 7 روز، بلند کردن اجسام و ورزش سنگین را منع می کند.  در پروستاتکتومی باز و یا با استفاده از دستگاه، پزشک فعالیتهای بیمار را برای 6 هفته محدود خواهد کرد. 

هرکدام از روشهای درمانی که انتخاب شوند، پزشک آشامیدن مقدار زیاد مایعات را توصیه خواهد کرد.

جهت کنترل علایم بزرگ شدن پروستات، موارد زیر را انجام دهید:

•    محدود کردن نوشیدن مایعات در شب. یک یا دو ساعت قبل از خواب، مایعات ننوشید تا نیمه شب نیاز به تخلیه مثانه نباشد.
•    محدود کردن مصرف کافئین و الکل. باعث افزایش ادرار، تحریک مثانه، و بدتر شدن علایم می شوند.
•    محدود کردن مصرف ضد احتقان و یا آنتی هیستامین. این داروها، عضلات کنترل کننده ی جریان ادرار در اطراف مجرای ادرار را سفت و در نتیجه ادرار کردن را سخت تر می کنند.
•    بی درنگ تخلیه کردن مثانه در صورت احساس نیاز. نگه داشتن طولانی مدت ادرار باعث کش آمدن عضله مثانه و آسیب آن می شود. 
•    برنامه ریزی زمانهای تخلیه مثانه. سعی کنید ادرار کردن در زمان های منظم انجام شود- مانند هر چهار تا شش ساعت در طول روز – تا مثانه زمان بندی شود. این برنامه برای افراد مناسب است که دچار ادرار شدید و یک دفعه ایی می شوند. 
•    پیروی از یک رژیم سالم. چاقی باعث بزرگ شدن پروستات می شود.
•    فعال باقی ماندن. عدم فعالیت باعث احتباس ادرار می شود. با کمی ورزش می توان مشکلات ادراری ناشی از بزرگ شدن پروستات را کم کرد.
•    ادرار کردن - و پس از چند لحظه دوباره ادرار کردن. این عمل به عنوان دفع ادرار دوبل/جفتی شناخته می شود.
•    گرم ماندن. سرما می تواند احتباس ادرار و فوریت تخلیه را افزایش دهد.

اتحادیه جهانی دارو و غذا، هرگونه درمان بزرگی پروستات با داروهای گیاهی را تایید نکرده است. 

مطالعات انجام شده در این حوزه، شواهد قابل استناد مفیدی ارایه نداده اند. برای مثال، در یک مطالعه عصاره نخل اره ایی همانند داروی فیناستراید در تسکین علائم BPH موثر بود، اگرچه از بزرگی پروستات کم نشد. اما، مطالعه کنترلی بعدی هیچ مدرکی دال بر یکسان بودن اثر عصاره نخل اره ایی همانند داروی فیناستراید ارایه نداد. 

دیگر درمان های گیاهی - همچون عصاره بتا سیتوسترول، پيجيوم و علف چاودار-  به عنوان "کمک کننده" کاهش علائم پروستات توصیه می شوند. اما، ایمنی و اثر بخشی این درمان ها ثابت نشده اند. 

اگر داروی گیاهی مصرف می کنید، با پزشک خود در میان بگذارید. محصولات گیاهی خاص ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد و یا با داروهای دیگر تداخل ایجاد کند.