خون در ادرار (هماچوری/هماتوری)

مشاهده ی خون در ادرار، اضطراب آور است. اگرچه در اکثر موارد علل این امر درمان پذیر است، خون در ادرار (هماچوری) می تواند نشاندهنده ی یک اختلال جدی باشد.
خون قابل مشاهده را هماچوری آشکارمی نامند. خون قابل مشاهده زیر میکروسکوپ را هماچوری میکروسکوپی می نامند که هنگام بررسی آزمایش ادرار دیده می شود. به هر حال، مهم تعیین علت این خونریزی است. درمان به علت زمینه ای بستگی دارد.

نشانه ی قابل رویت هماچوری، "ادرار" صورتی، قرمز یا کولا رنگ است- به دلیل وجود سلول های قرمز خون. تنها یک خون ریزی خفیف ( معمولا هم دردناک نیست) می تواند باعث ادرار قرمز شود. وجود لخته خون در ادرار دردناک است. ادرار خونی اغلب بدون علامت یا نشانه ی دیگری است.
گاهی خون در ادرار تنها زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است (هماچوری میکروسکوپی).

هر زمان خون در ادرار مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید. 
برخی داروها ( مانند ملین "اکس لکس") و برخی غذاها ( مانند چغندر، ریواس و انواع توت ها) باعث قرمز رنگ شدن  ادرار می شوند. با این حال، وجود خون در ادرار امری متفاوت و قابل تشخیص است.
تغییر رنگ ادرار به دلیل دارو، مواد غذایی و یا ورزش در عرض چند روز از بین می رود. با این حال، همیشه نمی توان علت تغییر رنگ یا وجود خون را به راحتی تشخیص داد و به این دلیل مراجعه به پزشک توصیه می شود.

در هماچوری، کلیه ها - و یا سایر اندام  دستگاه ادراری - اجازه می دهند که سلول های خونی به ادرار نفوذ کنند. برخی از این مشکلات عبارتند از :

• عفونت های دستگاه ادراری. عفونت های دستگاه ادراری با انتقال باکتری ها از طریق مجرای ادرار و تکثیر آنها در مثانه رخ می دهند. علائم عبارتند از نیاز مداوم به دفع ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار کردن و ادرار با بوی بسیار بد.
• برای برخی افراد، به خصوص افراد مسن، تنها نشانه ی بیماری، خون قابل مشاهده در زیر میکروسکوپ است.
• عفونت کلیه. عفونت کلیه (پیلونفریت) زمانی رخ می دهد که باکتری، حال از طریق جریان خون و یا از طریق دیگری،  وارد کلیه ها شود. علائم و نشانه های آن مشابه عفونت مثانه است با این تفاوت که عفونت های کلیوی باعث تب و درد پهلو هم می شوند.
• سنگ کلیه یا مثانه. مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ گاهی رسوب کرده، بر روی دیوارهای کلیه یا مثانه کریستال تشکیل می دهد. با گذشت زمان، کریستال ها کوچک و سخت شده وبه شکل "سنگ" در می آیند. سنگ ها عموما بدون درد هستند و فرد متوجه وجود آنها نمی شود مگر آنکه باعث انسداد شده و یا به اندام دیگری منتقل شوند. علایم با هم متفاوت هستند و قابل تشخیصند  - سنگ کلیه درد طاقت فرسایی ایجاد می کند. سنگ مثانه یا کلیه، هر دو ایجاد توده کرده و باعث خونریزی میکروسکوپی می شود.
• بزرگ شدن پروستات. غده پروستات - واقع در زیر مثانه و احاطه کننده ی قسمت بالای مجرای ادرار – با میان سال شدن مردان شروع به بزرگ شدن می کند. بزرگ شدن غده باعث فشردگی مجرای خروجی مثانه و مسدود شدن جریان ادرار است. علائم و نشانه های بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH) عبارتند از ادرار کردن با سختی، نیاز فوری و مداوم به ادرار کردن، و  وجود خون قابل مشاهده و یا میکروسکوپی در ادرار. عفونت پروستات (پروستاتیت) علائم و نشانه های مشابه ایی دارد.
• بیماری کلیوی. وجود خون میکروسکوپی در ادرار از علائم شایع گلومرولونفریت است ( گلومرولونفریت باعث التهاب سیستم فیلترینگ کلیه می شود). گلومرولونفریت ممکن است بخشی از یک بیماری سیستمیک ( مانند دیابت ) باشد و یا خود به تنهایی رخ دهد. گلومرولونفریت باعث عفونت های ویروسی و یا استرپتوکوکی، بیماری عروق خونی (واسکولیت)، و مشکلات سیستم ایمنی بدن ( مانند نفروپاتی IgA) می شود که این بیماری ها هم مویرگ های کوچک فیلترکننده ی خون در کلیه (گلومرول) را تحت تاثیر قرار می دهند.
• سرطان. خون  قابل مشاهده در ادرار نشانه ای از سرطان پیشرفته کلیه، مثانه و یا پروستات است. متاسفانه، در مراحل اولیه، زمانی که این سرطان ها قابل درمان هستند، هیچ علامت و نشانه ایی دیده نمی شود.
• اختلالات ارثی. کم خونی داسی شکل - نقص ارثی هموگلوبین گلبول های قرمز خون - می تواند علت وجود خون در ادرار، هر دو نوع هماچوری (قابل مشاهده و میکروسکوپی)، باشد . سندرم آلپورت ( تاثیرگذار بر غشا فیلتر کننده گلومرول در کلیه) نیز چنین تاثیری دارد.
• آسیب دیدگی کلیه ها. ضربه یا آسیب های دیگر به کلیه خود را از یک حادثه و یا تماس با ورزش می توانید خون در ادرار خود را که شما می توانید ببینید شود.
• دارو. داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید (Cytoxan) و پنی سیلین می توانند باعث هماچوری شوند. مصرف داروی ضد انعقاد ( مانند آسپرین و هپارین ) و یا داشتن وضعیت منجر به خونریزی در مثانه باعث خون قابل مشاهده در ادرار می شود.
• ورزش شدید. اگرچه به ندرت اتفاق می افتد، اما علت ایجاد هماچوری به دلیل ورزش شدید ناشناخته است. شاید آسیب دیدگی مثانه، کم آبی بدن و یا شکست سلول های قرمز خون در اثر انجام ورزش های هوازی علت این امر باشد. دوند گان اغلب تحت تاثیر این شرایط قرار می گیرن؛ اما، هر ورزشکاری با انجام تمرین شدید ممکن است خون قابل مشاهده در ادرار را تجربه کند.

حال علت هر چه که باشد، با مشاهدی خون در ادرار سریعا به پزشک مراجعه کنید.

•  سن. بسیاری از مردان مسن تر از 50 سال، به دلیل بزرگ شدگی پروستات، گاهی دچار هماچوری می شوند.
• جنسیت. اکثر زنان، در طول عمر خود، حداقل یکبار دچار عفونت ادراری و در نتیجه هماچوری شده اند. مردان جوان بیشتر دچار سنگ کلیه و یا سندرم آلپورت (  بیماری ارثی ایجاد کننده ی هماچوری) می شوند.
• عفونت اخیر. التهاب کلیه به دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی (گلومرولونفریت پس ازعفونت) یکی از علل هماچوری قابل مشاهده در کودکان است.
• سابقه ی خانوادگی. چنانچه داشتن سنگ کلیه و یا بیماری کلیوی عارضه ایی خانوادگی باشد، امکان ابتلا به هماچوری بالا می رود. 
• داروهای خاص. آسپرین، داروهای ضد درد ضد التهابی غیر استروئیدی و آنتی بیوتیک هایی نظیر پنی سیلین امکان هماچوری را بالاتر می برند.
• ورزش شدید. خطر ابتلا به هماچوری در دوندگان ماراتن بیشتر از دیگر دوندگان است- که آن را "هماچوری دویدن" نیز می نامند. هرچند، افرادی که تمرینات شدید انجام می دهند ممکن است دچار هماچوری شوند. 

در ابتدا، پزشک خانوادگی یا پزشک عمومی معاینه را انجام خواهد داد. سپس به متخصص اختلالات دستگاه ادراری (اورولوژیست) ارجا می دهند.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• آگاهی از تمام مواردی که پیش از ملاقات با پزشک باید انجام داد. می توانید در زمان گرفتن وقت ملاقات در مورد این موارد سوال بپرسید. 
• نوشتن علائم _ حتی علایمی که مربوط به هماچوری نیستند
• نوشتن اطلاعات پزشکی کلیدی. از جمله شرایط دیگر پزشکی که تجربه کرده ایید، هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید. بهمراه بردن یک دفترچه یادداشت برای نوشتن گفته ها و توصیه های پزشک.

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. سوالاتی مانند:

• علل احتمالی این علائم چه هستند؟
• چه نوع آزمایشی باید انجام دهم؟ آیا این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی دارد؟
• آیا این شرایط موقتی است؟
• آیا به درمان نیاز دارم؟
• گزینه های درمانی موجود چه هستند؟
• با داشتن مشکل جسمانی دیگر، چگونه می توان هر دو را مدیریت و کنترل کرد؟
• آیا بروشور یا هر نوع اطلاعات نوشتاری دراختیارم قرار می گیرد تا اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم؟ سایت و یا وب سایت خاصی را توصیه می کنید؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما 

• آیا درد هنگام ادرار کردن درد دارید؟
• دیدن خون در ادرار امری موقتی و یا همیشگی است؟
• آیا در شروع و یا در انتهای ادرار کردن خون مشاهده می کنید؟ یا اینکه در کل زمان ادرار خون می بینید؟
• آیا هنگام ادرار کردن لخته خون دفع می کنید؟ چه اندازه و شکلی هستند؟
• در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید؟
• آیا سیگار می کشید؟
• آیا در محل کار، در معرض مواد شیمیایی هستید؟ چه نوع مواد شیمیایی؟
• آیا تا به حال پرتودرمانی انجام داده ایید؟

• معاینه فیزیکی. و بررسی سابقه ی پزشکی 
• آزمایش ادرار. حتی اگر هماچوری برای اولین بار از طریق آزمایش ادرار کشف شده باشد، برای بررسی وجود سلول های قرمز خون در ادرار تست دیگری گرفته می شود. از این آزمایش ادرار برای بررسی عفونت های ادراری و وجود مواد معدنی سنگ ساز در کلیه نیز استفاده می شود.
• تصویر برداری. اغلب، برای پیدا کردن علت هماچوری به تصویربرداری نیاز است. پزشک ممکن است سی تی اسکن (CT)_ با استفاده از اشعه و یک کامپیوتر قدرتمند تصاویر مقطعی از داخل بدن می گیرد_ تصویربرداری رزونانس مغناطیسی/ ام آر آی (MRI)_  با استفاده از یک میدان مغناطیسی امواج رادیویی به جای اشعه X تصاویر گرفته می شود_ و یا یک سونوگرافی انجام دهد. سونوگرافی با ترکیبی از امواج صوتی با فرکانس بالا و پردازش کامپیوتری از کلیه ها و مثانه تصویربرداری می کند.
• سیستوسکوپی. در این روش، پزشک با استفاده از لوله ایی باریک دارای دوربین کوچک داخل مثانه و مجرای ادرار را بررسی می کند تا نشانه های بیماری را مشاهده کند.

گاهی اوقات، علت هماچوری یافت نمی شود. در این صورت، پزشک آزمایشات منظم را توصیه می کند، به خصوص اگر احتمال سرطان مثانه به دلیل عواملی همچون سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض سموم محیطی و یا سابقه ی پرتو درمانی بالا باشد.

هماچوری، هیچ درمان خاصی ندارد. به جای آن، پزشک بر درمان علل زمینه ای تمرکز می کند _ برای مثال، مصرف آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت ادراری، تجویز دارو جهت کوچک کردن پروستات بزرگ شده، و یا شوک تراپی برای شکستن سنگ کلیه و مثانه.
اگر زمینه ی بیماری جدی نباشد، درمان ضروری نیست.

معمولا نمی توان هماچوری را پیشگیری کرد، اما می توان از بروز بیماریهای ایجاد کننده ی آن جلوگیری کرد :

• عفونت های دستگاه ادراری. برای کاهش خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری سعی کنید مقدار زیادی مایعات بنوشید، در زمان نیاز و پس از مقاربت ادرار کنید، پس از ادرار کردن (به ویژه زنان) ناحیه تناسلی را از جلو عقب خشک کنند. از محصولات بهداشتی زنانه مخصوص ناحیه تناسلی اجتناب شود.
• سنگ کلیه. برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه، نوشیدن مقدار زیاد مایعات و محدود کردن مصرف نمک، پروتئین و غذاهای حاوی اگزالات مانند اسفناج و ریواس توصیه می شود.
• سرطان مثانه. ترک سیگار، قرار نگرفتن در معرض مواد شیمیایی و نوشیدن مقدار زیادی مایعات خطر ابتلا به سرطان مثانه را کاهش می دهد.
• سرطان کلیه. جهت جلوگیری از سرطان کلیه، ترک سیگار، حفظ وزن ایده آل، داشتن رژیم غذایی سالم، فعال ماندن و قرار نگرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی توصیه می شود.