آنوریسم آئورت شکمی
abdominal aortic aneurysm
آنوریسم آئورت شکمی بخش بزرگ شده ای در قمست پایین آئورت، عروق خونی مهم در خون رسانی به بدن، می باشد.
شرح بیماری
آنوریسم آئورت شکمی بخش بزرگ شده ای در قمست پایین آئورت، عروق خونی مهم در خون رسانی به بدن، می باشد. آئورت، که ضخامتی تقریبا برابر با ضخامت یک شلنگ می باشد، از قلب شروع شده و در امتداد قفسه سینه به شکم می رسد. از آنجایی که آئورت مهم ترین تامین کننده خون در بدن است، پارگی آئوریسم آئورت شکمی می تواند خونریزی تهدید کننده ای در پی داشته باشد.
بسته به اندازه و سرعت رشد آنوریسم آئورت، درمان آن نیز ممکن است به صورت هوشیارانه و یا به صورت اورژانسی و همراه با بیهوشی انجام شود. زمانی که آنوریسم آئورت پیدا می شود، پزشک به دقت آن را بررسی و کنترل کرده و در صورت لزوم جراحی را تجویز خواهد کرد. جراحی اورژانسی برای آنوریسم آئورت پاره شده می تواند مخاطره آمیز باشد.
نشانه ها
آنوریسم آئورت شکمی معمولا به تدریج رشد کرده و اغلب دارای هیچ نشانه ای نیست و این امر کشف آن را سخت می کند. برخی آنوریسم ها هرگز پاره نخواهند شد. برخی دیگر کوچک باقی می مانند، گر چه بسیاری دیگر به مرور زمان رشد می کنند. برخی آنوریسم ها دارای رشد خیلی سریعی هستند. پیش بینی میزان رشد آنوریسم کار بسیار سختی است.
زمانی که یک آنوریسم رشد می کند، فرد بیمار علائم زیر را مشاهده خواهد کرد:
• حس ضربان در نزدیک ناف
• درد عمیق و مداوم در شکم یا یک سمت شکم
• کمر درد
زمان مناسب مراجعه به پزشک
اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید:
افراد بالای 60 سال که عوامل تشدید کننده این بیماری را در خود دارند، از جمله سیگار کشیدن و یا سابقه خانوادگی آنوریسم آئورت شکمی، بهتر است تست های غربالگری منظمی را برای این بیماری انجام دهند. از آنجایی که این بیماری بیشتر در بین مردان رایج بوده و سیگار کشیدن نیز خطر ابتلا به آن را به طور قابل توجهی افزایش می دهد، مردان سنین 65 تا 75 که سیگار هم می کشند، باید برای معاینات مربوط به این بیماری، سونوگرافی انجام دهند.
اگر در خانوادده خود سابقه ابتلا به آنوریسم آئورت شکمی وجود دارد، پزشک یک سونوگرافی برای غربالگری وضعیت توصیه خواهد کرد. هیچ تست غربالگری مناسب مربوط به این بیماری برای خانم ها وجود ندارد. در مورد این مسئله بهتر است با پزشک مشورت شود.
علل
اکثر اوقات آنوریسم آئورت در ناحیه شکم اتفاق می افتد. گرچه علت دقیق آنوریسم آئورت شناخته شده نیست، اما عواملی وجود دارند که نقش مهمی در بروز این بیماری بازی می کنند، از جمله:
• مصرف دخانیات: سیگار کشیدن و مصرف دیگر دخانیات به نظر می رسد که خطر بروز آنوریسم آئورت را افزایش می دهد. علاوه بر تاثیرات مخربی که سیگار کشیدن به طور مستقیم بر روی شریان ها دارد، باعث تجمع پلاک های چربی در شریان ها (تصلب شریان) و فشار خون بالا هم می شود. سیگار کشیدن می تواند باعث رشد سریعتر آنوریسم و صدمه زدن بیشتر به آئورت شود.
• سفت شدن رگ ها (تصلب شرایین): آرترواسکلروز زمانی رخ می دهد که چربی و دیگر مواد سخت در دیواره یک رگ خونی افزایش یابند و این امر نیز احتمال بروز آنوریسم آئورت را افزایش می دهد.
• عفونت در آئورت (واسکولیت): به ندرت اتفاق می افتد که آنوریسم آئورت شکمی به خاطر یک عفونت یا التهاب که بخشی از دیواره آئورت را ضعیف کرده، رخ دهد.
آنوریسم در هر بخشی از آئورت اتفاق می افتد، اما اگر در بخش های بالاتر آئورت اتفاق بیفتد، آنوریسم آئورت سینه ای نامیده می شود. معمولا آنوریسم در بخش های پایین تر آئورت اتفاق می افتد و آنوریسم آئورت شکمی نامیده می شود. این آنوریسم ها تحت عنوان AAA یا A سه گانه مطرح می شوند.
عوامل تشدید
عوامل تشدید کننده این بیماری عبارتند از:
• افزایش سن: آنوریسم آئورت شکمی بیشتر در بین افراد بالای 65 سال رایج می باشد.
• مصرف دخانیات: دخانیات یکی از مهم ترین عوامل تشدید کننده بیماری آنوریسم آئورت شکمی می باشد. هر چه میزان سیگار کشیدن فرد و یا جویدن تنباکو بیشتر باشد، احتمال بروز این بیماری نیز در وی بیشتر خواهد شد.
• آترواسکلروزیس یا تصلب شرایین: در این بیماری چربی و دیگر موادی که می توانند دیواره رگ خونی را آسیب بزنند، خطر ابتلا به آنوریسم را افزایش می دهند.
• مرد بودن: بیماری آنوریسم آئورت شکمی در بین مردان شایع تر است تا زنان.
• سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی بیماری آنوریسم آئورت شکمی را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری می باشند. این افراد در سنین پایین تر به آنوریسم مبتلا می شوند و احتمال پارگی آن نیز بیشتر می باشد.
پیامدهای مورد نظر
پارگی از مهم ترین عوارض آنوریسم آئورت شکمی است. آئوریسم آئورت پاره شده باعث خونریزی داخلی شده که بسیار تهدید کننده و خطرناک می باشد. به طور کل هر چه آنوریسم بزرگتر باشد، بیشتر در معرض خطر پارگی می باشد.
علائمی که نشان دهنده پارگی آنوریسم می باشند، عبارتند از:
• دردهای ناگهانی، شدید و مداوم در شکم و کمر
• دردی که به سمت پاها و کمر کشیده می شود.
• عرق کردن
• سردی بدن
• سرگیجه
• تهوع
• استفراغ
• فشار خون پایین
• نبض سریع
• از دست دادن هوشیاری
• تنگی نفس
یکی دیگر از پیامدهای آنوریسم آئورت خطر لخته شدن خون می باشد. لخته های کوچک خون در بخش های مربوط به آوریسم آئورت گسترش می یابند. اگر یکی از لخته ها از دیواره داخلی رگ جدا شده و در جایی دیگر در بدن رگ را مسدود کند، باعث بروز درد شده و یا مانع رسیدن خون به پاها، انگشتان پا، کلیه ها و ارگان های شکمی می شود.
آمادگی برای ملاقات پزشک
اگر فکر می کنید مبتلا به آنوریسم آئورت شکمی هستید یا به خاطر وجود سابقه خانوادگی در معرض ابتلا به این بیماری هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. هرچه آنوریسم زودتر تشخیص داده شود، درمان آن آسان تر خواهد بود.
از آنجایی که آنوریسم معمولا در حین انجام آزمایشات و معاینات معمول و یا برای شناسایی بیماری دیگری کشف می شود، آمادگی خاصی برای آن لازم نیست. اگر برای شناسایی آنوریسم آئورت به پزشک مراجعه کنید، به احتمال زیاد پزشک در مورد سابقه وجود این بیماری در خانواده شما سوالاتی خواهد پرسید، بنابراین در رابطه با آن اطلاعاتی را آماده داشته باشید.
از آنجایی که زمان ملاقات با پزشک کوتاه است و اطلاعات زیادی در این مدت کوتاه ارائه می شود، آمادگی برای این ملاقات می تواند به ذخیره وقت شما کمک زیادی کند. در ادامه برخی اطلاعات لازم برای آمادگی این ملاقات ارائه شده اند.
آنچه بیمار انجام می دهد
• آگاهی در مورد محدودیت های قبل از ملاقات: زمان ملاقات با پزشک، در مورد محدودیت های لازم، مانند رژیم غذایی خاص، اطلاعات کافی کسب کنید. به عنوان مثال، برای سونوگرافی یا اکوکاردیوگرام لازم است مدتی قبل از انجام آزمایش از خوردن پرهیز کنید.
• نوشتن هر گونه علائمی که مشاهده می کنید: هر گونه نشانه ای را که مشاهده می کنید، از جمله نشانه هایی که بی ارتباط به بیماری آنوریسم به نظر می رسند، را یادداشت کنید.
• تمام اطلاعات شخصی مهم را یادداشت کنید، از جمله سابقه خانوادگی از بیماری قلبی و یا آنوریسم.
• لیستی از تمام داروهایی که مصرف می کنید، تهیه کنید، از جمله ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید.
• یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود را همراه ببرید؛ گاهی به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده توسط پزشک کار سختی است، اگر شخص دیگری همراه بیمار باشد، راحت تر می توان این اطلاعات را به خاطر سپرد.
• آماده صحبت کردن در مورد عادت های خود، میزان ورزش و میزان مصرف دخانیات خود صحبت کنید. اگر رژیم غذایی سالمی را دنبال نمی کنید و یا به طور منظم ورزش نمی کنید، با پزشک خود در مورد مشکلات این مسیر مشورت کنید. اگر سیگار می کشید، یا حتی قبلا سیگار می کشیده اید، به پزشک خود اطلاع دهید.
• سوالات خود را قبل از ملاقات یادداشت کنید.
زمان ملاقات شما با پزشک محدود است، بنابراین بهتر است قبل از مراجعه آمادگی لازم برای این ملاقات را داشته باشید. سوالات خود را آماده کرده و ابتدا سوال های مهم تر را بپرسید. سوال های مهم مربوط به بیماری آنوریسم آئورت شکمی عبارتند از:
• مهم ترین عامل بروز این علائم چیست؟
• چه نوع آزمایشاتی باید انجام دهم؟
• چه روش های درمانی وجود دارد و کدام یک برای من مناسب تر می باشد؟
• فعالیت جسمی مناسب با این بیماری چیست؟
• هر چند وقت یک بار لازم است به خاطر این بیماری مورد آزمایش قرار گیرم؟
• آیا لازم است دیگر اعضای خانواده من هم مورد تست های غربالگری مربوط به این بیماری قرار گیرند؟
• من مشکلات پزشکی دیگری نیز دارم، چگونه می توان به بهترین شکل همه آنها را مدیریت کرد؟
• آیا جایگزینی برای روش درمانی تجویزی شما وجود دارد؟
• آیا بروشور یا جزوه ای برای مطالعه در مورد این بیماری وجود دارد؟
• چه وب سایتی را برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه می کنید؟
علاوه بر این سوالات، اگر پرسش دیگری هم دارید از پزشک خود بپرسید.
انتظارات بیمار از پزشک
پزشک هم در این ملاقات پرسش هایی را از بیمار خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ به آنها به ذخیره سازی زمان کمک می کند. برخی از این پرسش ها عبارتند از:
• اولین بار چه زمانی این علائم را مشاهده کردید؟
• آیا این علائم گاه گاه اتفاق می افتند یا اینکه مستمر هستند؟
• شدت این علائم چقدر است؟
• آیا تاکنون کسی در خانواده شما به این بیماری مبتلا شده است؟
• آیا تاکنون سیگار کشیده اید؟
• آیا عاملی وجود دارد که باعث بهبود این علائم شود؟
• چه چیزی این علائم را در شما بدتر می سازد؟
هرگز برای تغییر سبک زندگی و انتخاب یک زندگی سالم دیر نیست، اقداماتی مانند ترک کردن سیگار، انتخاب تغذیه سالم و انجام فعالیت های جسمی تغییرات مفیدی هستند. این اقدامات اولین کارهایی هستند که می توان برای محافظت و سالم نگاه داشتن رگ های خونی و پیشگیری از آنوریسم آئورت شکمی و یا وخیم شدن آن انجام داد.
اگر پزشک این بیماری را در شما تشخیص می دهد، باید در مورد اندازه آنوریسم و تغییراتی که پزشک متوجه شده و اینکه هر چند وقت یک بار باید به پزشک مراجعه کنید، بپرسید.
آزمایشات و تشخیص بیماری
آنوریسم آئورت شکمی معمولا طی انجام معایناتی برای کشف یک بیماری دیگر تشخیص داده می شود. به عنوان مثال، در طی یک معاینه معمولی پزشک ممکن است یک برآمدگی ضربان دار در شکم شما احساس کند. گرچه بعید به نظر می رسد، اما پزشک می تواند نشانه های مربوط به آنوریسم را از طریق گوشی پزشکی بشنود. این بیماری معمولا از طریق رادیوگرافی قفسه سینه یا سونوگرافی قلب و شکم تشخیص داده می شود.
اگر پزشک در مورد این بیماری دچار تردید باشد، آزمایشات تخصصی توصیه خواهد شد، از جمله:
• سونوگرافی شکم: این آزمایش می تواند به تشخیص آنوریسم آئورت شکمی کمک کند. در طی این آزمایش بدون درد، بیمار روی یک تخت مخصوص به پشت می خوابد و یک ژل گرم بر روی شکم بیمار قرار می دهد. این ژل از تشکیل حباب های هوا بین بدن بیمار و ابزار تکنیسین که به مشاهده آئورت کمک می کند و مبدل تصویر نامیده می شود، جلوگیری به عمل می آورد. تکنیسین این مبدل را به پوست شکم فشار داده و آن را روی بدن بیمار حرکت می دهد. این وسیله تصاوری را به صفحه کامپیوتر ارسال می کند و متخصص نیز وجود آنوریسم را بررسی می کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن: این تست بدون درد می تواند تصاویری واضح از آئورت به پزشک ارائه دهد. طی انجام CT اسکن بیمار روی یک تخت خاص داخل یک ماشین مخصوص دراز می کشد و سپس با استفاده از تابش نور و تبدیل آنها به سیگنال های الکتریکی، تصاویری بر روی مانیتور کامپیوتر ارائه می شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): یکی دیگر از روش های تصویربرداری بدون درد می باشد. اکثر ماشین های MRI دارای یک آهن ربای بزرگ به شکل تونل هستند. بیمار بر روی یک تخت دراز می کشد و به درون تونل قرار می گیرد. میدان مغناطیسی ذرات اتمی را در برخی سلول ها تراز می کند. وقتی امواج رادیویی از طریق این امواج تراز شده پخش می شوند، سیگنال هایی تولید می کنند که طبق نوع بافت متفاوت خواهند بود. پزشک از طریق تصاویر تولید شده توسط سیگنال ها به وجود آنوریسم پی خواهد برد.
غربالگری منظم برای افراد در معرض خطر آنوریسم آئورت شکمی
کارگروه خدمات پیشگیری در امریکا توصیه می کند که مردان سنین 65 تا 75 که سیگاری بوده اند، باید یک بار تست غربالگری را برای آنوریسم آئورت شکمی با استفاده از سونوگرافی انجام دهند. افراد بالای 60 سال که دارای سلبقه خانوادگی این بیماری نیز هستند، یا عوامل تشدید کننده دیگری در آنها وجود دارد، باید در مورد انجام سونوگرافی با پزشک خود مشورت کنند.
درمان و دارو
در ادامه راهنمایی های کلی برای درمان آنوریسم آئورت شکمی را مطالعه خواهید کرد.
آنوریسم کوچک
اگر مبتلا به آنوریسم آئورت کوچک هستید – حدود 4 سانتی متر یا کوچکتر – و هیچ علائمی نشان نمی دهید، پزشک یک رویکرد مشاهده و انتظار را به جای عمل جراحی، پیشنهاد می کند. به طور کلی جراحی برای درمان آنوریسم کوچک لازم نیست، چرا که جراحی خطر پارگی را افزایش می دهد.
اگر این روش را انتخاب کنید، پزشک آنوریسم را با فراصوت دوره ای، معمولا هر 6 تا 12 ماه یک بار، کنترل می کند و توصیه می کند اگر هر گونه حساسیت در شکم و یا کمر درد مشاهده کردید – نشانه های بالقوه پارگی - فورا به پزشک مراجعه کنید.
آنوریسم متوسط
آنوریسم متوسط حدود 4 تا 5.3 سانتی متر می باشد. خطرات جراحی در مورد آنوریسم متوسط خیلی واضح نیست. در مورد خطرات و مزایای جراحی در مقابل روش انتظار با پزشک خود مشورت کنید. اگر روش انتظار هوشیارانه را انتخاب کنید، برای کنترل آنوریسم به انجام سونوگرافی هر 6 تا 12 ماه نیاز خواهید داشت.
آنوریسم بزرگ یا رو به رشد
اگر دارای یک آنوریسم بزرگ هستید (بزرگتر از 5.6 سانتی متر) و یا آنوریسمی که به سرعت در حال رشد است (در هر 6 ماه بیش از 0.5 سانتی متر رشد می کند)، احتمالا به عمل جراحی نیاز خواهید داشت. به علاوه یک آنوریسم نشت کننده یا دردناک نیز به درمان نیاز خواهد داشت. دو نوع جراحی برای آنوریسم آئورت شکمی وجود دارد:
• عمل جراحی باز شکم برای درمان آنوریسم آئورت شکمی شامل برداشتن بخش های آسیب دیده آئورت و جایگزینی آنها با یک لوله مصنوعی می شود که از طریق جراحی باز شکم به محل آنوریسم دوخته می شود. بهبود این نوع جراحی احتمالا یک ماه یا بیشتر طول می کشد.
• عمل جراحی به روش اندوواسکولار حالت تهاجمی کمتری دارد و گاهی برای درمان آنوریسم استفاده می شود. پزشک پیوند مصنوعی را به انتای یک لوله نازک تعبیه می کند که از طریق یک سرخرگ وارد پا شده و به آئورت کشیده می شود. این پیوند در محل آنوریسم تعبیه می شود و با قلاب ها و سوزن های کوچک در محل بسته می شود. این پیوند بخش ضعیف شده آئورت را تقویت کرده و از پارگی آنوریسم جلوگیری می کند. این نوع جراحی سریعتر از نوع باز بهبود می یابد، اما مراجعات بعدی به پزشک بیشتر خواهند بود چرا که ممکن است بخش پیوندی نشتی داشته باشد. معاینات و سونوگرافی های بعدی در سال اول هر 6 ماه یک بار انجام خواهند شد و پس از آن نیز سالی یک بار.
میزان دوام هر دو جراحی یاز و اندوواسکولار مشابه می باشد.
روش درمانی آنوریسم به عوامل مختلفی بستگی خواهد داشت، از جمله محل آنوریسم، سن فرد، عملکرد کلیه و شرایط دیگری که خطر جراحی یا درمان اندوواسکولار را افزایش می دهد.
سبک زندگی و مراقبت در خانه
بهترین روش برای پیشگیری از آنوریسم آئورت سالم نگاه داشتن رگ های خونی می باشد. به این منظور بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
• سیگار، دخانیات و جویدن تنباکو را ترک کنید.
• فشار خون خود را کنترل کنید.
• مرتب ورزش کنید.
• کلسترول و چربی را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
اگر عوامل تشدید کننده بیماری آنوریسم وجود دارد، با پزشک خود مشورت کنید. اگر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید، پزشک اقدامات اضافه تری توصیه خواهد کرد، از جمله تجویز داروهایی برای کاهش فشار خود و یا از بین فشار بر روی شریان ضعیف شده.
داروهای جایگزین
در مورد داروهای جایگزین مربوط به این بیماری با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری
در مورد پیشگیری های مربوط به این بیماری با پزشک خود مشورت کنید.
همراهی و حمایت
در مورد حمایت از مبتلایان به این نوع بیماری با پزشک مشورت کنید.