سرگيجه ی وضعيتی ناگهانی خوش خيم

یکی از علل معمول سرگیجه، سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم (BPPV)  است _ احساس ناگهانی از سرگیجه یا چرخیدن همه چیز در داخل سر.

سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم باعث دوره ی کوتاهی از سرگیجه خفیف تا شدید می شود. معمولا، تغییرات خاص در موقعیت سر باعث این بیماری می شود. ممکن است هنگام  بالا یا پایین بردن سر، دراز کشیدن و یا در این حالت از سمتی به سمت دیگر چرخیدن یا به حالت نشسته در آمدن رخ دهد. 

اگر چه به صورت یک مشکل آزاردهنده دیده می شود، اما به ندرت یک بیماری جدی است_ مگر آنکه همراه با افتادن باشد. با انتخاب گزینه ی درمانی مناسب و تحت نظر پزشک درمان پذیر است.

• سرگیجه
• احساس اینکه فرد یا محیط اطراف فرد در حال چرخیدن یا حرکت کردن است (دوران سر)
• از دست دادن و یا عدم تعادل
• حالت تهوع
• استفراغ
• علایم ظاهر می شوند و از بین می روند_ معمولا کمتر از یک دقیقه این " آمدن و رفتن " طول می کشد. این حالات دوره ایی هستند، به این معنا که دارای دوره های ظهور علایم، سپس از بین رفتن این حالات، و ظهور دوباره (عود کردن) علایم است.

علل ایجاد کننده از فردی به فرد دیگر متفاوت، اما تقریبا همیشه تغییر در موقعیت سر آغازگر آن است. در برخی افراد باعث عدم تعادل در هنگام ایستاده و یا راه رفتن می شود. حرکات غیر طبیعی ریتمیک چشم (نیستاگموس) نیز همراه با علایم سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم است.

در صورت تجربه سرگیجه یا دوران سرغیر قابل توضیح، عود کننده و دوره ای برای بیش از یک هفته به پزشک مراجعه کنید.

 

بلافاصله به پزشک مراجعه کنید
اگر چه سرگیجه نشانه ی یک بیماری جدی نیست، اما در صورت مشاهده ی سرگیجه یا دوران سر همراه با هر یک از موارد زیر سریع به پزشک مراجعه کنید:

• سردرد های جدید، متفاوت و یا شدید
• تب
• دو بینی یا از دست دادن بینایی
• از دست دادن شنوایی
• مشکل در صحبت کردن
• ضعف بازو یا پا
• از دست دادن هوشیاری
• حالت سقوط و یا اختلال در راه رفتن
• بی حسی یا سوزش

علایم ذکر شده در بالا ممکن است نشانه ی یک مشکل جدی تر باشند.

در اغلب موارد، علت شناخته شده ایی برای سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم وجود ندارد که به این حالت " سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم ایدیوپاتیک " گفته می شود.

گاهی اوقات ضربه ی شدید به سر، آسیب دیدن گوش _  حال آسیب های جزیی و یا آسیب نادر در هنگام جراحی _ یا تکیه دادن زیاد، مانند نشستن طولانی مدت روی صندلی دندانپزشکی، و میگرن می توانند دلایل این بیماری باشند.

 

نقش گوش در این بیماری
در داخل گوش، عضو کوچکی به نام " لابیرنت دهلیزی " وجود دارد. این عضو دارای سه ساختار حلقه شکل (کانال های نیم دایره) حاوی سنسورهای مو مانند_ جهت نظارت بر چرخش سر _  پر مایع و نرم است.

دیگر اعضای گوش (اندام‌های اتولیتی ) بر حرکات سر و موقعیت آن نسبت به جاذبه زمین نظارت دارد _ بالا و پایین، راست و چپ، جلو و عقب. این اندام‌های اتولیتی حاوی کریستال هایی هستند که به گرانش حساسند.

به دلایل مختلف ممکن است این کریستال ها از جای خود خارج شده یا از بین بروند. گاهی این کریستالهای جداشده به کانالهای نیمدایره وارد می شوند _ به ویژه در حالت درازکش_ و باعث حساسیت آنها به تغییر وضعیت سر و در نتیجه ایجاد سرگیجه می شوند_ در حالت عادی این کانالها تا این حد حساس نیستند.

سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم اغلب در افراد 50 ساله و بالاتر دیده می شود، اما می تواند در هر سنی رخ دهد. در زنان شایع تر از مردان است.  هر نوع ضربه به سر یا اختلال در اندام تعادلی گوش ممکن است احتمال ابتلا به سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم را بیشتر کند.

اگرچه ابتلا به سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم (BPPV) ناراحت کننده است، اما به ندرت موجب بروز عوارض جانبی می شود. به دلیل ایجاد سرگیجه و ناپایداری، احتمال " افتادن " بسیار زیاد است. 

در صورت مشاهده ی هرکدام از علایم سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم به پزشک مراجعه کنید. پزشک پس از معاینه اولیه، در صورت نیاز به متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) و یا متخصص مغز و سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) ارجا می دهد.
.
سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• علایمی که مشاهده کرده ایید، از چه زمانی شروع شده اند و چه زمانی رخ می دهند
• اخیرا هر نوع ضربه به سر، حتی تصادف یا جراحت خفیف 
• نوشتن اطلاعات پزشکی کلیدی، از جمله شرایط استرس زا و تغییرات اخیر زندگی، هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

 

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. 
سوالات در معاینه اولیه:

• علل ایجاد کننده ی این علایم و وضعیت چیست؟
• چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
• در صورت مشخص نشدن علت بیماری در تست ها اولیه، چه آزمایشات اضافی باید انجام دهم؟
• تا هنگام تشخیص نهایی، نیاز به محدودیت خاصی دارم؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟

 
سوالات در هنگام مراجعه به متخصص:

• چه درمانی باعث بهبودی علایم می شود؟
• پس از شروع درمان، چقدر طول می کشد تا متوجه تاثیر درمان شد؟
• در صورت موثر نبودن درمان اولیه، درمان پیشنهادی بعدی چیست؟
• نیاز به جراحی دارم؟ در صورت مثبت یا منفی بودن جواب، دلایل هرکدام چه هستند؟ 
• چه کارهایی را من باید انجام دهم که به درمان کمک کند؟
• آیا ریسک بازگشت این بیماری در من وجود دارد؟
• با داشتن مشکل جسمانی دیگر، چگونه می توان هر دو را مدیریت و کنترل کرد؟
• آیا بروشور یا هر نوع اطلاعات نوشتاری دراختیارم قرار می گیرد تا اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم؟ 
• سایت و یا وب سایت خاصی را توصیه می کنید؟

 

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

 

سوالات پزشک از شما 

• علایم دقیقا چه هستند؟ اولین بار چه زمانی علایم دیده شدند؟
• آیا علایم ظاهر شده و از بین می روند؟ چند وقت به چند وقت؟
• طول مدت ظهور علایم چقدر است؟
• آیا کار خاصی آغازگر علایم است، مانند انجام فعالیت یا حرکت خاص
• آیا اختلال بینایی هم دارید؟
• آیا دچار تهوع یا استفراغ هم می شوید؟
• آیا سردرد هم دارید؟
• آیا قدرت شنواییتان دچار اختلال شده است؟ یا از دست داده ایید؟
• تا به حال برای هر گونه شرایط پزشکی دیگر تحت درمان قرار گرفته ایید؟

پزشک، برای تعیین علت سرگیجه، ممکن است یک سری آزمایشات انجام دهد. در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال:

• علایم سرگیجه که بلافاصله پس از حرکت چشم یا سر آغاز شده و در کمتر از یک دقیقه کاهش می یابند
• سرگیجه که با حرکات خاص چشم رخ می دهد، زمانیکه به پشت دراز کشیده و سر به یک سمت و کمی به لبه ی تخت معاینه متمایل است. 
• حرکات غیر ارادی چشم از یک سمت به سمت دیگر (نیستاگموس)
• ناتوانی در کنترل حرکات چشم 

 

چنانچه تعیین علت علایم دشوار باشد، پزشک ممکن است آزمایش های اضافی انجام دهد مانند:

• الکترونیستاگ میوگرافی (ENG) و یا ویدیونیستاگ میوگرافی (VNG). هدف از این آزمایش، تشخیص حرکت غیر طبیعی چشم است. ENG (که از الکترود استفاده می کند) و یا VNG (که از دوربین های کوچک استفاده می کند) می تواند تعیین کند که علت سرگیجه ناشی از بیماری های گوش داخلی است_ با اندازه گیری حرکات غیر ارادی چشم در حالی که سر در موقعیت های مختلف قرار می گیرد و یا اندام تعادل با آب یا هوا تحریک می شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). این تست از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر مقطعی از سر و بدن استفاده می کند. پزشک با استفاده از این تصاویر می تواند طیف وسیعی از شرایط  ایجاد کننده را شناسایی و تشخیص دهد. ام آر آی ممکن است برای رد کردن دیگر علل ایجاد کننده ی سرگیجه انجام شود.

این بیماری ممکن است به خودی خود در عرض چند هفته یا چند ماه درمان شود. اما، برای درمان سریعتر پزشک، شنوایی سنج/شناس و فیزیوتراپ ممکن است یک سری حرکات شناخته شده تحت عنوان " مانور حرکتی سی آر پی/ام (Canalith Repositioning Procedure) " را تجویز کند.

مانور حرکتی سی آر پی/ام 
این حرکات در مطب پزشک انجام می شود و شامل یک سری حرکات ساده و آهسته برای تغییر موقعیت سر است. هدف از انجام این مانور، حرکت دادن ذرات از کانال های نیم دایره ایی پر مایع گوش داخلی به بخش باز و کوچک کیسه مانند (هشتی) است. این بخش محل استقرار یکی از اندام اتولیتی در داخل گوش است که در آنجا این ذرات دردسرساز نبوده و به راحتی جذب می شوند. 
هر حرکت حدود 30 ثانیه مکث دارد تا زمانی که علایم یا حرکات غیرعادی چشم متوقف شوند. معمولا، این روش پس از یک یا دو دوره درمان موثر است.
در صورت نیاز، پزشک نحوه ی انجام این حرکات در خانه را آموزش خواهد داد.

 

جراحی
در موارد بسیار نادر، و در شرایطی که مانور حرکتی سی آر پی/ام موثر نباشد، پزشک ممکن است جراحی انجام دهد. به این ترتیب که با استفاده از یک پلاگین استخوانی، بخش ایجاد کننده ی سرگیجه در گوش داخلی را مسدود کند. این پلاگین از واکنش نشان دادن کانال نیم دایره گوش به حرکات ذرات و یا سر جلوگیری می کند. میزان موفقیت این عمل جراحی حدود 90 درصد است.

• نسبت به امکان از دست دادن تعادل هوشیار باشید، ممکن است باعث افتادن و آسیب های جدی شود 
• بلافاصله بنشینید، به محض احساس سرگیجه
• استفاده از نور مناسب هنگامی که شب از خواب بیدار می شوید 
• در هنگام راه رفتن و برای حفظ تعادل و ثبات از عصا یا چوب دستی استفاده کنید، اگر در معرض خطر افتادن هستید
• جهت مدیریت موثر علایم با پزشک همکاری کنید

 

سرگیجه ی وضعیتی ناگهانی خوش خیم ممکن است پس از درمان موفق نیزعود کند. خوشبختانه، هر چند هیچ درمانی وجود ندارد، این بیماری را می توان با فیزیوتراپی و درمان خانگی  کنترل و مدیریت کرد.