ریفلاکس یا برگشت صفرا

ریفلاکس یا برگشت صفرا زمانی اتفاق می افتد که صفرا از کبد به طرف معده و مری (لوله بین دهان و معده) برگردد. صفرا یک مایع گوارشی است که توسط کبد تولید می شود و در کیسه صفرا ذخیره می گردد.

ریفلاکس صفرا ممکن است با برگشت اسید معده همراه باشد ، گرچه ریفلاکس اسید صفراوی و برگشت اسید معده دو بیماری مجزا ازهم هستند .

بر خلاف ریفلاکس اسید معده، معمولا ریفلاکس صفرا با تغییر برنامه غذایی و یا شیوه زندگی به طور کامل قابل کنترل نیست. در عوض ریفلاکس صفرا بیشتر اوقات با مصرف دارو و در موارد شدید با انجام عمل جراحی قابل کنترل است.
.
 

تشخیص ریفلاکس صفرا از برگشت اسید معده دشوار است، زیرا علائم هر دو یکسان است و ممکن است به طور همزمان رخ دهند. هنوز معلوم نیست صفرا چه نقش در مشکلات ریفلاکسی دارد.

علائم ریفلاکس صفرا عبارتند از:

درد در ناحیه بالای شکم که ممکن است شدید باشد
سوزش سر دل مکرر ،  احساس سوزش در قفسه سینه که گاهی اوقات به طرف گلو پیش می رود و با احساس مزه اسیدی (ترش کردن ) در دهان همراه است .
حالت تهوع
استفراغ یک مایع زرد مایل به سبز (صفرا)
گاهی اوقات سرفه یا گرفتگی صدا
کاهش وزن ناخواسته
 

اگر به طور مکرر دچار علائم ریفلاکس می شوید و یا بدون دلیل و بی اختیار وزن کم می کنید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر پزشک تشخیص داد که شما به بیماری ریفلاکس اسید معده مبتلا هستید، ولی با مصرف دارو کاملا بهبود نیافتید، مجددا نزد پزشک بروید تا بررسی بیشتری روی شما انجام شود. شاید به ریفلاکس صفرا هم مبتلا باشید. در این صورت این بیماری را هم باید درمان کنید.
 

صفرا یک مایع زرد مایل به سبز است که برای هضم چربی های غذا و حذف گلبول های قرمز فرسوده و برخی سموم از بدن لازم است. صفرا در کبد تولید می شود و در کیسه صفرا ذخیره می گردد.
مصرف غذایی که حتی مقادیر کمی چربی داشته باشد، به کیسه صفرا خبر می دهد که صفرا را آزاد کند. این صفرا از طریق دو مجرای کوچک به نام مجرای سیستیک و مجرای صفراوی مشترک به قسمت ابتدایی روده باریک به نام دئودنوم می ریزد.

برگشت صفرا به معده 
همزمان با جریان صفرا به روده باریک، غذا از طریق دریچه پیلور (دریچه بین معده و روده باریک) از معده وارد روده باریک می شود. معمولا دریچه پیلور خیلی کم باز می شود و اجازه نمی دهد شیره های گوارشی از روده باریک به سمت معده برگردند. در تعداد زیادی از مبتلایان به ریفلاکس صفرا، این دریچه به خوبی بسته نمی شود، در نتیجه صفرا از روده به سمت معده بر می گردد.

برگشت صفرا به مری 
زمانی دریچه عضلانی (اسفنکتر) پایین مری به درستی کار نکند، صفرا و اسید معده می توانند به سمت مری برگردند. این دریچه بین مری و معده قرار دارد. در حالت عادی این دریچه فقط هنگام ورود غذا از مری به معده باز می شود و در سایر مواقع بسته است. اما اگر این دریچه به خوبی کار نکند و باز بماند، صفرا می تواند از معده به مری برگردد.

چه چیزی منجر به یرگشت یا ریفلاکس صفرا می گردد؟
عوارض بعد از عمل جراحی : عمل های جراحی معده، از جمله برداشتن کل معده (گاستروکتومی) و جراحی بای پس معده برای کاهش وزن، باعث ریفلاکس صفرا می شود.

زخم های گوارشی : زخم گوارشی دریچه پیلور را می بندد. در نتیجه این دریچه نمی تواند به مقدار کافی باز شود تا محتویات معده با سرعت لازم وارد روده باریک شوند. لذا غذای باقیمانده و راکد در معده باعث افزایش فشار داخل معده و در نتیجه برگشت صفرا و اسید معده به سمت مری می شوند. 

جراحی کیسه صفرا (کوله سیستکتومی). افرادی که کیسه صفرایشان برداشته می شود بیشتراز بقیه دچار ریفلاکس صفراوی می شوند .
 

مخاط چسبنده ای دیواره داخلی معده را پوشانده است و از آن در برابر اثرات مخرب اسید معده محافظت می کند. ولی مری چنین مخاط محافظی را ندارد، لذا برگشت اسید معده و صفرا به داخل آن، آسیب های جدی به بافت مری وارد می کند. برگشت صفرا و برگشت اسید معده با هم، خطر بروز عوارض زیر را افزایش می دهد:
بیماری ریفلاکس مری معدی : بروز گهگاه سوزش سر دل معمولا نگران کننده نیست. اما بروز مکرر یا مداوم سوزش سردل، شایع ترین علامت ابتلا به بیماری ریفلاکس مری معدی است. این بیماری باعث آزار و التهاب بافت مری می شود. ریفلاکس مری معدی اغلب در اثر زیادی اسید معده رخ می دهد.

بارت مری : تماس طولانی مدت مری با اسید معده و یا اسید معده و صفرا باعث آسیب بافت دیواره پایین مری و بروز بیماری بارت مری  می شود. در این صورت خطر سرطانی شدن سلول های آسیب دیده مری زیاد است.

سرطان مری : متاسفانه سرطان مری تا مرحله پیشرفته آن معلوم نمی شود. احتمال وجود ارتباط بین برگشت صفرا و اسید معده و بروز سرطان مری هنوز جای بحث دارد، اما بسیاری از محققان معتقدند یک ارتباط مستقیم بین آن ها وجود دارد.
 

اگر دچار علائم و نشانه های شایع ریفلاکس صفرا شدید به پزشک مراجعه نمایید . امکان دارد پزشک پس از بررسی های اولیه شما را به یک متخصص در اختلالات گوارشی (متخصص گوارش) ارجاع دهد .
از آنجا که وقت ملاقات کوتاه است ،تمامی چیزهایی را که می خواهید بپرسید به ترتیب اولیت بندی کنید .

چه کاری می­توانید انجام دهید :

تمام علائم بیماری­تان را یادداشت کنید،از جمله علائمی که از نظر شما به علت مراجعه شما به پزشک ارتباطی ندارد. 
اطلاعات شخصی مهم خود را یادداشت کنید، از جمله هرگونه استرس یا تغییر عمده که به تازگی در زندگی­تان رخ داده است.
فهرستی از داروهای­تان تهیه کنید،همچنین ویتامین­ها یا مکمل­هایی که مصرف می­کنید.
یکی از اعضای خانواده یا دوستان­تان را به همراه خود ببرید.برخی از مواقع درک تمام اطلاعات ارائه شده از طرف پزشک مشکل است. فردی که همراه شماست ممکن است مسئله­ای که شما فراموش کرده­اید را به خاطر بسپارد.
سوال­هایی که می­خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
هنگام معاینه، وقت­تان محدود است، بنابراین تهیه فهرست سوالات مورد نظرتان به شما کمک می­کند تا به نحو احسن از وقت­تان استفاده کنید. در صورت کمبود وقت، سوالاتتان را به ترتیب اهمیت اولویت­بندی کنید
سئوالات شما از پزشک

آیا  رفلکس اسید معده دارم یا ریفلاکس صفرا یا دچار هر دو مورد شده ام ؟
چه روش های درمانی را توصیه می کنید؟
عوارض جانبی مرتبط با این درمان چیست ؟
آیا با تغییر در سبک زندگی یا در رژیم غذایی می توان این علائم را کاهش یا مدیریت کرد ؟
من دچار بیماری دیگری هستم ،  چگونه می توانم این دو بیماری را به نحو احسنت مدیریت کنم؟

سئوالات پزشک از شما

چه علائمی دارید ؟
چه مدت است که این علائم را دارید؟
آیا این علائم موقتی است یا دائمی؟
آیا درد دارید ، دقیقا کدام ناحیه درد می کند ؟
آیا علائمی مانند استفراغ دارید ؟
آیا چیزی به نظر می رسد که علائم این بیماری را تحریک کند ، به عنوان مثال غذاهای خاص یا نوشیدنی؟
آیا بدون علت کاهش وزن داشته اید ؟
آیا پیش از این برای این علائم به دکتر مراجعه کرده اید ؟
آیا بیماری دیگری تشخیص داده شده بود؟
آیا معده تان را جراحی کرده اید  یا  کیسه صفرایتان را برداشته اید ؟
چه داروهایی مصرف می کنید ، از جمله داروهای با نسخه و بدون نسخه ، ویتامین ها، گیاهی و مکمل ها ؟
آیا مشروب میخورید ؟ چقدر؟
آیا سیگار می کشید ؟
 

توضیح و بیان علائم به پزشک، اغلب برای تشخیص مشکل ریفلاکس کافی است. اما تشخیص ریفلاکس اسید معده از ریفلاکس صفرا سخت است و به آزمایشات بیشتری نیاز دارد. همچنین برای بررسی آسیب مری و معده و تغییرات پیش سرطانی آن ها نیاز به آزمایشات دیگری است.
روش های تشخیص ریفلاکس صفرا عبارتند از:
آندوسکوپی : یک لوله نازک و قابل انعطاف که یک سر آن دوربین دارد ، از ناحیه گلو به طرف مری و معده فرستاده می شود. این وسیله می تواند زخم ها و التهاب معده و مری را نشان دهد. همچنین پزشک می تواند به وسیله آندوسکوپ، نمونه ای از بافت مری را برای بررسی مشکل مری بارت و سرطان مری بردارد و آزمایش کند.

آزمایشات اسید در حال گردش : از این آزمایشات برای تعیین زمان و طول مدت ریفلاکس صفرا به مری استفاده می شود. در این آزمایش، یک لوله باریک قابل انعطاف (کاتتر) از طریق بینی وارد مری می شود. در یک آزمایش دیگر تحت عنوان آزمایش براوو یک وسیله در حین آندوسکوپی به قسمت تحتانی مری متصل می شود. این آزمایشات می توانند به پزشک در تشخیص ریفلاکس اسید معده از ریفلاکس صفرا کمک کنند.

امپدانس مری : این آزمایش بازگشت مایعات یا گاز را به داخل مری اندازه گیری می کند. این آزمایش برای بیمارانی مناسب می باشد که بازگشت یک ماده غیر اسیدی مانند صفرا را دارند و بیماری آنها با آزمایش اندازه گیری اسید در حال گردش قابل شناسایی نیست. در این آزمایش معمولاً یک کاتتر در داخل مری قرار داده می شود.

اگرچه درمان های ریفلاکسی اسیدی معمولاً اثربخشی زیادی دارند، داروهای درمان ریفلاکس صفرا ممکن است در تمام بیماران مؤثر نباشد. در خصوص ارزیابی اثربخشی درمان های بیماری ریفلاکس صفرا اطلاعات کمی موجود است.

داروها

داروهای باندکننده اسیدهای صفراوی : این داروها که گردش اسیدهای صفراوی را مختل می کنند می توانند برای برخی از بیماران مبتلا به ریفلاکس اسید مفید واقع شوند. برخی عوارض جانبی این داروها مانند نفخ می تواند شدید باشد.
اورسودزوکسی کولیک اسید : این دارو باعث افزایش جریان صفرا می شود. این دارو می تواند در کاهش شدت و میزان علایم بیماران مؤثر باشد.
داروهای پروکینتیک : این داروها می توانند به تخلیه سریع تر معده و بسته شدن اسفنکتر تحتانی مری کمک کنند. این داروها ممکن است برخی عوارض جانبی مانند خستگی، افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات اعصاب را به همراه داشته باشند.
داروهای مهارکننده پمپ پروتون : این داروها اغلب برای مهار تولید اسید معده تجویز می شوند اما نقش خاصی در درمان ریفلاکس صفرا ندارند.

درمان های جراحی

اگر داروهای تجویز شده توسط پزشک در کاهش علایم شدید بیمار مؤثر نباشد و یا پزشک بر اساس آزمایشات، تغییرات پیش سرطانی را در مری مشاهده کند، از روش جراحی برای درمان بیماری استفاده می کند. برخی از روش های جراحی مؤثرتر از بقیه هستند، لذا قبل از عمل جراحی در مورد فواید و مضرات جراحی با پزشک خود مشورت نمایید.
 اعمال جراحی عبارتند از:

عمل جراحی مسیر انحرافی :
 این روش جراحی ممکن است برای افرادی که قبلاً طی عمل جراحی معده، دریچه پیلور (دریچه بین معده و روده باریک) خود را برداشته اند، توصیه شود. در این روش، پزشک جراح یک راه جدید برای تخلیه صفرا در روده باریک در قسمت خیلی پایین تر روده باریک ایجاد می کند تا صفرا از معده دور شود.

جراحی ضد ریفلاکس (فوندوپلیکیشن) :
 در این روش قسمت بالای معده که مجاور مری قرار دارد(فوندوس معده) به دور اسفنگتر تحتانی مری پیچیده می شود. این کار باعث می شود که این دریچه قوی تر شده و بازگشت اسید معده کاهش یابد. البته شواهد کمی در مورد اثربخشی این روش جراحی در کاهش ریفلاکس صفرا موجود است.

بر خلاف ریفلاکس اسید معده، ریفلاکس صفرا ارتباط کمی با شیوه زندگی دارد. اما بسیاری از افراد مبتلا به هر دوی این بیماری ها هستند، لذا علایم بیماری با تغییرات زیر ممکن است کاهش یابد:
سیگار نکشید. سیگار تولید اسید معده را افزایش می دهد و میزان بزاق دهان را که از مری محافظت می کند، کاهش می دهد.
وعده های غذایی کوچک تری مصرف کنید. خوردن وعده های غذایی کوچک تر، ولی با دفعات بیشتر، فشار روی دریچه پایین مری را کم می کند، در نتیجه این دریچه در زمان نامناسب باز نمی شود.
بعد از غذا خوردن دراز نکشید.حداقل دو تا سه ساعت بعد از خوردن غذا دراز نکشید تا معده شما خالی شود.
مصرف غذاهای چرب را کاهش دهید. مصرف غذاهای پر چرب، دریچه پایین مری را شل می کند و سرعت تخلیه معده را کند می کند.
از غذاها و نوشیدنی های مشکل زا پرهیز کنید. مواد غذایی که تولید اسید معده را افزایش می دهند و دریچه پایین مری را شل می کنند عبارتند از: نوشیدنی های کافئین دار (مانند قهوه ) و نوشیدنی های گازدار (مانند نوشابه)، کاکائو، مرکبات و آب آنها، سرکه، پیاز، سس گوجه فرنگی، ادویه ها و چاشنی ها و نعناع.
از مصرف نوشیدنی های الکلی خودداری نمایید یا مصرف آنها را کاهش دهید. نوشیدن الکل، دریچه تحتانی مری را شل می کند و باعث آسیب به مری می شود.
وزن اضافی خود را کم کنید .زمانی که وزن اضافی بدن، فشار زیادی روی معده وارد می کند، امکان بروز سوزش سردل و برگشت اسید معده بیشتر می شود.
 در زمان خوابیدن موقعیت سر خود را بالاتر از بدن خود قرار دهید. بالا بردن سر به اندازه ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر بالاتر از تنه در زمان خواب، از بروز علایم ریفلاکس جلوگیری می کند. برای این کار می توانید چند بالش را زیر سر خود قرار دهید یا از بالش مخصوص خواب در این بیماری استفاده کنید.
آرام باشید و استرس را از خود دور کنید.  در زمان استرس و فشار روحی، عمل هضم غذا کند می شود، لذا علایم ریفلاکس تشدید می شود. استفاده از روش های آرامش بخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا می تواند در این مواقع به شما کمک کند.
 

بسیاری از افراد مبتلا به سوزش سر دل از درمان های جایگزین برای کاهش علایم خود استفاده می کنند. فراموش نکنید که حتی درمان های طبیعی نیز می توانند خطرات و عوارض جانبی را در پی داشته باشند مانند تداخل با داروهای مصرفی که پزشکتان برای شما تجویز کرده اند. بنابراین پیش از استفاده از این روش های درمانی در مورد آنها مطالعه دقیق داشته باشید و با پزشکتان مشورت نمایید.

اگرچه هیچ درمان جایگزنی خاصی برای کاهش ریفلاکس صفرا به تنهایی وجود ندارد، برخی از این درمان ها می توانند در مقابله با التهاب مری و کاهش این التهاب مؤثر باشند. اگر تصمیم به استفاده از هرکدام از این روش های درمانی داشتید، در خصوص آنها با پزشکتان مشورت نمایید. این درمان ها شامل موارد زیر هستند:

گیاه بابونه. این گیاه اثرات ضد التهابی دارد. چای بابونه در دسترس بوده و عوارض جانبی اندکی دارد.

شیرین بیان. گیاه شیرین بیان برای کاهش التهاب ناشی از ریفلاکس اسید، گاستریت، زخم های دستگاه گوارش و سایر بیماری های گوارشی مورد استفاده قرار می گیرد. اما شیرین بیان حاوی یک ترکیب شیمیایی به نام گلیسیریزین است که در صورت مصرف طولانی مدت آن می تواند منجر به عوارض جانبی مانند افزایش فشار خون و تورم بافت گردد. پیش از مصرف شیرین بیان در مورد آن با پزشکتان مشورت نمایید. انواع دارویی این گیاه نیز وجود دارد که بدون گلیسیریزین هستند.

گیاه گل ختمی. گیاه گل ختمی برای درمان علایم ریفلاکس اسید معده استفاده می شود. این گیاه می تواند با داروهای مصرفی شما تداخل داشته باشد.