برونشیولیت (برونشیت‌ کاپیلر )

برونشیولیت، عفونت ریوی شایع در اطفال و شیرخواران است که باعث گرفتگی مجاری هوای کوچک (نایژکها) ریه می شود. برونشیولیت، تقریبا همیشه، توسط یک ویروس ایجاد می شود. به طور معمول، زمان اوج برونشیولیت در طول ماه های زمستان است.

برونشیولیت با علایمی شبیه به یک سرماخوردگی معمولی شروع می شود، اما پس از آن پیشرفت کرده به سرفه، خس خس و گاهی اختلال در تنفس تبدیل می شود. علایم برونشیولیت می توانند برای چند روز تا چند هفته حتی یک ماه باقی بمانند.

اکثر کودکان با مراقبت های خانگی درمان می شوند، اما درصد بسیار کمی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.

در چند روز اول، علایم برونشیولیت شبیه به یک سرماخوردگی معمول است:

• آبریزش بینی
• گرفتگی بینی
• سرفه 
• تب خفیف (همیشه وجود ندارد)

سپس، ممکن است یک هفته یا بیشتر اختلال در تنفس یا تنفس پر سر و صدا و سوت دار (خس خس) داشت.

بسیاری از نوزادان، عفونت گوش (عفونت گوش میانی) نیز دارند.

چنانچه کودک در خوردن غذا دچار مشکل و دارای تنفس سریع و یا سخت است، به پزشک اطفال مراجعه کنید. به ویژه اگر کودک کمتر از 12 هفته دارد و یا به سایر عوامل تشدید کننده بیماری برونشیولیت دچار است، همچون تولد زودرس یا بیماری قلبی و کلیوی.

دیدن علایم زیر به منزله ی گرفتن کمک پزشکی اورژانسی است : ( تماس با اورژانس یا مراجعه سریع به پزشک)

• استفراغ
• تنفس بسیار سریع  _  بیش از 60 تنفس در دقیقه_  و کم عمق
• آبی شدن رنگ پوست، به خصوص لب و ناخن (سیانوز)
• بی حالی
• ننوشیدن مایعات به اندازه ی کافی، و یا تنفس بیش از حد سریع در هنگام خوردن یا نوشیدن
• خس خس قابل شنیدن
• بیرون زدن دنده ها در هنگام تنفس نوزاد

برونشیولیت زمانی رخ می دهد که یک ویروس نایژکها را عفونی کند، کوچکترین مجاری هوایی منشعب شده از لوله تنفس اصلی (نایژه) در ریه ها. عفونت ویروسی باعث تورم و التهاب نایژکها می شود. مخاط جمع شده در این مجاری هوایی، جریان آزادانه هوا به داخل و خارج ریه را دشوار می کند.

اغلب موارد برونشیولیت توسط یک ویروس سن سی شیال تنفسی (RSV) ایجاد می شوند. این ویروس، شایع ترین ویروس عفونت زا در کودکان، تا 2 سالگی، است. فصل شیوع عفونت RSV زمستان است. همچنین، برونشیولیت می تواند توسط دیگر انواع ویروس، مانند ویروس آنفلوآنزا یا سرماخوردگی معمولی، ایجاد شود.

برونشیولیت یک بیماری مسری است؛ همانند ویروس سرماخوردگی یا آنفولانزا، از طریق قطرات پاشیده شده در هوا در هنگام سرفه، عطسه و یا صحبت کردن، یا از طریق لمس اشیا مشترک آلوده_ مانند ظروف، حوله و یا اسباب بازی_ و بعد لمس چشم، بینی یا دهان با همان دستان، منتقل می شود. 

یکی از بزرگترین عوامل خطر برای ابتلا به برونشیولیت، کمتر از 6 ماه سن داشتن است. زیرا، ریه ها و سیستم ایمنی بدن هنوز به طور کامل رشد نکرده اند.

عوامل دیگرعبارتند از:

• از شیر مادر تغذیه نشدن_ نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند، فاکتورهای ایمنی ساز را از مادر دریافت می کنند. 
• نارس بودن نوزاد
• داشتن بیماری زمینه ای قلبی یا ریوی
• ضعیف بودن سیستم دفاعی بدن
• قرار گرفتن در معرض دود سیگار
• تماس داشتن با کودکان متعدد، مثلا مهد کودک
• زندگی کردن در یک محیط شلوغ
• داشتن خواهر و برادری که به مدرسه یا مهد کودک می روند_ عفونت را از محیط گرفته و به خانه می آورند.

عوارض برونشیولیت شدید عبارتند از:

• سیانوز، وضعیتی که در آن به دلیل کمبود اکسیژن، پوست آبی یا خاکستری به نظر می رسد_ به خصوص لب ها
• در نوزادان کم سن تر، گاهی اوقات، برونشیولیت حاد می تواند باعث مکث طولانی در تنفس شود (آپنه) 
• کم شدن آب بدن
• خستگی
•  نارسایی تنفسی

برونشیولیت شدید باعث بستری شدن نوزاد در بیمارستان می شود. نارسایی تنفسی شدید ممکن است نیاز به گذاشتن لوله داخل نای داشته باشد تا به تنفس کودک کمک کند_ تا زمانی که دوره عفونت طی شود.

اگر نوزاد زود متولد شده دارای بیماری قلبی و ریوی یا سیستم ایمنی بدن باشد، باید تحت مراقبت قرار گیرد تا در صورت بروز علایم برونشیولیت به سرعت درمان شود. زیرا عفونت ممکن است به سرعت حاد و علایم بیماری زمینه ایی هم بدتر شود. در چنین مواردی، کودک نیاز به بستری شدن دارد.

ویروس سن سی شیال تنفسی (RSV) می تواند باعث ذات الریه شود. گاهی اوقات، یک عفونت دوم، مانند ذات الریه باکتریایی، می تواند همان زمان رخ دهد_ اما، این اتفاق زیاد معمول نیست. پس از درمان اولیه، عفونت مجدد با RSV ممکن است رخ دهد_ معمولا، این عفونت شدید نیست. 

ابتدا، پزشک عمومی یا اطفال کودک را معاینه و در صورت نیاز به متخصص ارجا می دهد.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• شرح کاملی از علایم، حتی علایمی که مربوط به برونشیولیت نمی شوند 
• نوشتن اطلاعات پزشکی کلیدی، از جمله زود متولد شدن نوزاد یا مشکلات قلوی ریوی
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. سوالاتی مانند:

• علت اصلی و ایجاد کننده ی این علایم در فرزند من چیست؟ چه عامل دیگری ممکن است ایجاد کننده این علایم باشد؟
• فرزند من نیاز به انجام چه آزمایشاتی باید دارد؟
• چه مدت این علایم باقی می مانند؟
• آیا عفونت فرزند من مسری است؟
• درمان مناسب چیست؟
• آیا جایگزینی برای گزینه ی درمانی انتخابی وجود دارد؟
• آیا فرزند من به درمان دارویی نیاز دارد؟ و آیا جایگزینی برای داروهای تجویزی وجود دارد؟
• چه کاری باید انجام دهم تا فرزندم احساس بهتری پیدا کند؟ 
• آیا بروشور یا هر نوع اطلاعات نوشتاری در اختیارم قرار می گیرد تا اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم؟  
• سایت و یا وب سایت خاصی را توصیه می کنید؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما 

• اولین بار چه زمانی علایم دیده شدند؟
• آیا علایم ظاهر شده و از بین می روند یا دایمی هستند؟
• شدت علایم چقدر است؟
• چه شرایطی باعث بهبود علایم می شود؟
• چه شرایطی باعث بدتر شدن علایم می شود؟

در خلال آمادگی برای ویزیت 
اگر فرزند شما تب دارد، می توانید به او استامینوفن (Tylenol, و غیره) و یا ایبوپروفن (Children's Advil, Children's Motrin) (بعد از سن 3 ماهگی). مقدار زیادی نوشیدنی و مایعات به فرزند خود بدهید تا از کم آبی جلوگیری شود. کودک را صاف و هوا را مرطوب نگه دارید_  با استفاده از یک مرطوب کننده ی هوا_ این امر گرفتگی نایژکها را کم می کند.

معمولا برای تشخیص برونشیولیت به آزمایش و عکس برداری با اشعه X  نیاز نیست. پزشک، با مشاهده ی کودک و گوش دادن به صدای ریه ها با استفاده از گوشی پزشکی قادر به تشخیص بیماری است. ممکن است برای تشخیص آن از سرماخوردگی یا آنفولانزا به جلسات ویزیت بیشتری نیاز باشد.

چنانچه کودک در معرض خطر ابتلا به  برونشیولیت حاد باشد، یا علایم بدتر شوند و یا احتمال ایجاد اختلال دیگری مطرح شود، پزشک انجام آزمایشاتی را تجویز خواهد کرد:

• رادیوگرافی قفسه سینه/ عکس برداری از قفسیه سینه با اشعه X. برای بررسی علایم ذات الریه انجام می شود
• آزمایش نمونه مخاط. جهت تشخیص نوع ویروس ایجاد کننده ی برونشیولیت، پزشک نمونه مخاط را بررسی می کند. نمونه برداری با وارد کردن آرام یک سواب یا یک کاتتر ساکشن به بینی، جهت جمع آوری مخاط، انجام می شود .
• آزمایش خون. گاهی اوقات، برای بررسی تعداد گلبولهای سفید خون انجام می گیرد. افزایش سلول های سفید خون به نشانه ی " مبارزه بدن با عفونت " است. همچنین، کاهش سطح اکسیژن در جریان خون را نشان می دهد. آزمایش جایگزین برای تعیین سطح اکسیژن استفاده از یک " اکسیمتر " است_ یا اکسیژن‌سنج خون، وسیله‌ای است که با کمک آن می‌توان میزان درصد اشباع اکسیژن خون را اندازه‌گیری کرد. اکسیژن برای عملکرد اندام بدن، از جمله مغز، ضروری است.

پزشک ممکن است در مورد نشانه های کم آبی سوالاتی بپرسید، به خصوص اگر کودک از نوشیدن و یا خوردن امتناع  و یا استفراغ کند. نشانه های کم آبی عبارتند از چشمهای گود رفته، خشکی دهان و پوست، سستی، و ادرار کم و یا عدم ادرار.

اکثریت موارد برونشیولیت با مراقبتهای خانگی درمان می شوند. مطمئن شوید که کودک مایعات به اندازه کافی بنوشد. با استفاده از قطره استریل شستشوی بینی و یا ساکشن کردن، گرفتگی بینی را برطرف کنید. در خصوص تغییرات تنفسی هوشیار باشید. انتظار می رود این شرایط ، یک هفته تا یک ماه طول بکشد.

تاکنون، داروی بازکننده ی مجاری هوایی (نایژکها) جهت مصرف روتین در هنگام بروز این شرایط یافت نشده است. اما، پزشک ممکن است درمان با آلبوترول استنشاقی را امتحان کند. 

از آنجا که ویروس ها باعث برونشیولیت هستند، آنتی بیوتیک ها روی آنها تاثیری ندارند_ آنتی بیوتیک بر عفونت ناشی از باکتری موثر است. چنانچه کودک هم زمان دچار عفونت باکتریایی نیز باشد، مانند ذات الریه، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.

تجربیات نشان داده اند که مصرف داروهای کورتیکواستروئید، داروی ضد ویروسی ریباویرین، و ضربه زدن روی قفسه سینه جهت کاهش مخاط (فیزیوتراپی قفسه سینه) در درمان برونشیولیت موثر نیستند و توصیه نمی شوند.

مراقبت های بیمارستانی

درصد کمی از کودکان برای مدیریت شرایط  نیاز به مراقبت های بیمارستانی دارند. در بیمارستان، جهت حفظ اکسیژن کافی در خون، کودک اکسیژن مرطوب دریافت می کند و برای جلوگیری از کم آبی، از طریق ورید (به صورت داخل وریدی) مایعات تزریق می شود. در موارد شدید، یک لوله به نای وارد می شود تا به تنفس کودک کمک شود.

• مرطوب ساختن هوا. اگر هوا ی اتاق کودک خشک است، از یک دستگاه بخور یا بخارساز استفاده کنید تا با مرطوب کردن هوا از گرفتگی نایژکها و سرفه کاسته شود. مطمئن شوید که مرطوب کننده تمیز باشد تا از رشد باکتری وکپک جلوگیری شود. محیط را گرم نگه دارید، اما نه بیش از حد گرم تا منجر به خشکی هوا نشود. راه دیگر برای مرطوب ساختن هوا این است که درحمام آب داغ را  باز بگذارید تا بخار بگیرد، سپس به مدت 15 دقیقه با فرزند خود در این فضا بنشینید تا سرفه کم شود.
• صاف نگه داشتن کودک. معمولا، صاف نگه داشتن بدن باعث تنفس راحت تر است. قرار دادن نوزاد در صندلی مخصوص کودک در ماشین کمک کننده است. اگر برای مدت زمان طولانی می خواهید از صندلی مخصوص ماشین استفاده کنید، مثلا برای چرت زدن، مطمئن شوید که سر کودک به جلو خم نشود، زیرا از تنفس مناسب جلوگیری می شود. می توانید در دو طرف سر کودک، بالشتک مخصوص یا پتوی رول شده قرار دهید. بررسی کنید که صندلی شیب مناسب داشته باشد_ با توجه به سایز و سن کودک متفاوت است. 
• نوشاندن مایعات روشن به کودک. برای جلوگیری از کم آبی بدن، مقدار زیادی مایعات روشن به کودک بدهید، مانند آب، آب میوه/شربت و یا آب ژلاتین. به دلیل گرفتگی،  کودک ممکن است آهسته تر از حد معمول مایعات را بنوشد.
• چکاندن قطره بینی جهت کاهش گرفتگی. این قطره بدون نسخه تهیه می شود. این قطره موثر، ایمن و غیرمحرک است، حتی برای کودکان. ابتدا، چند قطره داخل سوراخ بینی ریخته و بلافاصله ساکشن داخل همان سوراخ کنید (اما نه با فشار بیش از حد). اینکار را برای هر دو سوراخ دماغ انجام دهید. اگر کودک بزرگتر است به او می توانید نحوه ی تخلیه بینی را آموزش بدهید_ فین کردن.
• استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه.  مانند استامینوفن (Tylenol, و غیره) ممکن است گلودرد را برطرف سازد و  باعث بهبود توانایی کودک در نوشیدن مایعات شود. به کودکان زیر 3 ماه استامینوفن ندهید. و هرگز آسپیرین به کودک ندهید. ممکن است باعث یک بیماری نادر اما خطرناک به نام " سندرم ری " شود. داروهای بدون نسخه ی مخصوص سرماخوردگی در درمان برونشیولیت مفید نیستند.
• قرار ندادن در معرض دود سیگار/ عاری کردن محیط از دود سیگار. دود سیگار می تواند علایم عفونت های تنفسی را تشدید کند. اگر یکی از اعضای خانواده سیگار می کشد، از او بخواهید خارج از خانه یا ماشین اینکار را انجام دهد.

از آنجا که برونشیولیت از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا می کند، یکی از بهترین راه های جلوگیری از آن شستن مرتب دستان است_ به خصوص هنگامیکه سرماخورده ایید و می خواهید کودک را لمس کنید. استفاده از ماسک صورت نیز کمک کننده است. چنانچه کودک دچار برونشیولیت است، جهت جلوگیری از انتقال آن به دیگران، تا پایان بیماری او را در خانه نگه دارید.

دیگر راه های موثر عبارتند از:

• محدود کردن تماس فرزند با افرادی که تب دارند و یا سرما خورده اند. چنانچه نوزاد تازه متولد شده باشد، به خصوص نوزاد نارس، در 2 ماه اول از هرگونه تماس با افراد مبتلا به سرماخوردگی پرهیز شود.
• زدن واکسن آنفولانزا. واکسن سالانه آنفولانزا برای همه کودکان بزرگتر از 6 ماه توصیه می شود. اگرچه این واکسن از شایع ترین علت برونشیولیت ویروس سن سی شیال(تنفسی) جلوگیری نمی کند، اما او را در برابرعفونت شدید ناشی از آنفلوانزا مصون می کند.
• تمیز نگه داشتن حمام و کانتر آشپزخانه. به خصوص، هنگامیکه یکی از اعضای خانواده دچار سرماخوردگی شده باشد. برای اینکار می توانید در هر گالن آب سرد، یک قاشق غذاخوری محلول آب ژاول مخلوط کنید (14.8 میلی لیتر در هر 3.8 لیتر). از دیگر مواد شیمیایی استفاده نکنید، زیرا می تواند باعث واکنش شیمیایی سمی شود. در صورت نگه داشتن اضافی این مخلوط، آن را درظرفی اتکیت دار و دور از دسترس کودکان قرار دهید. بهترین کار این است که باقی مانده را دور بریزید. 
• استفاده کردن از هر برگ دستمال کاغذی فقط یک بار. هر برگ از دستمال کاغذی را یکبار استفاده کنید، آن را بلافاصله دور بیندازید، سپس دستها را بشویید و یا از الکل ضد عفونی کننده استفاده کنید.
• استفاده کردن از لیوان جداگانه. هر فرد برای خود باید یک لیوان داشته باشد. از لیوان مشترک استفاده نکنید.
• آمادگی جهت زمانهایی که خارج از منزل هستید. زمانهایی که نیاز به گذراندن وقت خارج از منزل دارید، حتما ضدعفونی کننده ی دست بی نیاز از آب همراه داشته باشید.
• شستن دستها. دستان خود و کودکتان را به صورت مکرر بشویید.
• تغذیه با شیر مادر.  تغذیه از شیر مادر باعث مصونیت نوزادان می شود.

برونشیولیت واکسن ندارد
هیچ واکسنی برای برونشیولیت وجود ندارد. اما سیناگیس(palivizumab) می تواند احتمال عفونت ویروسی تنفسی (RSV)  را در نوزادان در معرض خطر ابتلا به بیماریهای شدید، و همچنین نیاز به بستری شدن در بیمارستان و حاد شدن بیماری را کاهش دهد.معمولا  این دارو به صورت یک تزریق به عضله ی بزرگ، مانند ران، یک بار در ماه در طول اوج فصل RSV انجام می شود. البته، با واکسنهای دوران کودکی تداخلی ندارد. هزینه ی بالای آن باعث محدودیت استفاده ی آن تنها برای نوزادان در معرض خطر عفونت RSV می شود، مانند کودکان نارس، دارای بیماری قلبی و ریوی، و یا دچار ضعف سیستم دفاعی بدن.