سندرم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان یا سندرم دهان سوزان، یک اصطلاح پزشکی برای بیان سوزش مداوم و یا عودکننده دهان، بدون علت واضحی است. این سوزش می تواند در ناحیه زبان، لثه ها، لب ها، داخل گونه ها، سقف دهان و نواحی گسترده ای از کل دهان دیده شود.

سندرم سوزش دهان به طور ناگهانی بروز می کند و اگر با نوشیدن مایع داغی (مثل چای داغ) دهان شما بسوزد، بدتر می شود.  متاسفانه علت دقیق سندرم سوزش دهان اغلب معلوم نیست. اگرچه این مسئله درمان آن را سخت تر می کند، ولی جای امید وجود دارد. با همکاری نزدیک با پزشک می توانید این سوزش دهان را بهتر کنترل کنید.
 

علائم سندرم دهان سوزان شامل موارد زیر است:

• احساس سوزش که بیشتر در زبان حس می شود، ولی می تواند در قسمت لب ها، لثه ها، سقف دهان، گلو و یا کل دهان نیز دیده شود.
• احساس خشکی دهان همراه با  افزایش تشنگی 
• تغییر طعم دهان مانند احساس مزه تلخ  یا فلز در دهان
• کاهش حس چشایی

 
مشکل سوزش دهان به شکل های مختلفی دیده می شود، مثلا ممکن است هر روز بروز کند و موقع بیدار شدن از خواب کم باشد و به تدریج در طی روز بیشتر شود، و یا اینکه به محض بیدار شدن از خواب شروع شده و کل روز ادامه داشته باشد، و یا ممکن است این ناراحتی مدتی بیاید و سپس از بین برود.
 
نوع سوزش دهان هر چه که باشد، ممکن است ماه ها تا سال ها طول بکشد. در موارد نادری، علائم سوزش دهان به طور ناگهانی خودبخود برطرف شده و یا کمتر بروز می کند.
 
سندرم سوزش دهان معمولا تغییر قابل توجهی در زبان و یا دهان ایجاد نمی کند.
 

اگر احساس ناراحتی، سوزش و یا درد در ناحیه زبان، لب ها، لثه ها و یا سایر قسمت های دهان خود را دارید، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. شاید نیاز به همکاری این دو متخصص با هم باشد تا بتوانند علت دقیق و درمان موثر آن را پیدا کنند.

علل سندرم سوزش دهان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شوند.

سندرم سوزش دهان اولیه

اگر ناهنجاری بالینی و یا آزمایشگاهی برای این سندرم پیدا نشود، آن را اولیه و یا بدون علت می نامند. برخی محققان می گویند سندروم سوزش دهان اولیه با مشکلات حس چشایی و اعصاب حسی سیستم عصبی مرکزی یا محیطی ارتباط دارد.
 
سندرم سوزش دهان ثانویه

گاهی اوقات این سندرم در اثر یک بیماری ایجاد می شود که آن را ثانویه می گویند. مشکلاتی که باعث سندرم سوزش دهان ثانویه می شوند، عبارتند از:
 

• خشکی دهان : خشکی دهان در اثر مصرف داروهای مختلف، مشکلات مربوط به سلامتی، مشکلات غدد بزاقی و یا عوارض جانبی راه های درمان سرطان بروز می کند.
• سایر بیماری های دهان: مانند عفوت قارچی دهان )برفک دهان ) ، بیماری التهابی لیکن پلان دهانی و یا بیماری زبان جغرافیایی که در آن سطح زبان شبیه نقشه می شود.
• کمبودهای تغذیه ای مانند کمبود آهن ، روی، اسید فولیک و ویتامین های ب 1 ، ب2 ، ب12
• دندان مصنوعی: به خصوص وقتی اندازه دهان نباشد می تواند روی برخی عضلات و بافت های دهان فشار وارد کند، و یا اگر دندان مصنوعی موادی داشته باشد که بافت دهان را تحریک کند.
• آلرژی ها و یا واکنش هایی به غذاها، طعم دهنده های غذا و سایر افزودنی های غذایی، بوها و رنگ ها و یا مواد به کار برده شده در دندانپزشکی.
• برگشت اسید معده به مری و دهان 
• برخی داروها به خصوص داروهای فشار خون به نام ممانعت کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتنسین
• عادات دهانی مانند فشار دادن زبان، گاز گرفتن نوک زبان و دندان قروچه (ساییدن دندان ها به یکدیگر)
• اختلالات غدد داخلی بدن مانند بیماری دیابت و یا کم کاری تیروئید 
• تحریک بیش از حد دهان که در اثر مسواک زدن بیش از حد زبان، استفاده از خمیردندانهای ساینده  (جرم زدا)، استفاده زیاد از دهانشویه  و یا مصرف خیلی زیاد نوشیدنی های اسیدی مانند آب لیموترش ایجاد می شود.
• عوامل روحی - روانی مانند اضطراب، افسردگی و استرس

گاهی اوقات این سندرم در اثر یک بیماری ایجاد می شود که آن را ثانویه می گویند. مشکلاتی که باعث سندرم سوزش دهان ثانویه می شوند، عبارتند از:

• خشکی دهان : خشکی دهان در اثر مصرف داروهای مختلف، مشکلات مربوط به سلامتی، مشکلات غدد بزاقی و یا عوارض جانبی راه های درمان سرطان بروز می کند.
• سایر بیماری های دهان: مانند عفوت قارچی دهان )برفک دهان ) ، بیماری التهابی لیکن پلان دهانی و یا بیماری زبان جغرافیایی که در آن سطح زبان شبیه نقشه می شود.
• کمبودهای تغذیه ای مانند کمبود آهن ، روی، اسید فولیک و ویتامین های ب 1 ، ب2 ، ب12
• دندان مصنوعی: به خصوص وقتی اندازه دهان نباشد می تواند روی برخی عضلات و بافت های دهان فشار وارد کند، و یا اگر دندان مصنوعی موادی داشته باشد که بافت دهان را تحریک کند.
• آلرژی ها و یا واکنش هایی به غذاها، طعم دهنده های غذا و سایر افزودنی های غذایی، بوها و رنگ ها و یا مواد به کار برده شده در دندانپزشکی.
• برگشت اسید معده به مری و دهان 
• برخی داروها به خصوص داروهای فشار خون به نام ممانعت کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتنسین
• عادات دهانی مانند فشار دادن زبان، گاز گرفتن نوک زبان و دندان قروچه (ساییدن دندان ها به یکدیگر)
• اختلالات غدد داخلی بدن مانند بیماری دیابت و یا کم کاری تیروئید 
• تحریک بیش از حد دهان که در اثر مسواک زدن بیش از حد زبان، استفاده از خمیردندانهای ساینده  (جرم زدا)، استفاده زیاد از دهانشویه  و یا مصرف خیلی زیاد نوشیدنی های اسیدی مانند آب لیموترش ایجاد می شود.
• عوامل روحی - روانی مانند اضطراب، افسردگی و استرس
   

عوارض های سندرم سوزش دهان ممکن است باعث عوامل زیر شود ، برای مثال:

• به سختی خوابیدن
• به سختی غذا خوردن
• افسردگی
• اضطراب
   

در ابتدا باید به دکتر عمومی مراجعه نمایید . گرچه ، در برخی موارد ممکن است به یک دندانپزشک و یا متخصص مشکلات گوش و حلق و بینی (ENT) و یا متخصص پوست ارجاع داده شوید .

چه کاری می­توانید انجام دهید:

1. تمام علائم بیماری­تان را یادداشت کنید،از جمله علائمی که از نظر شما به علت مراجعه شما به پزشک ارتباطی ندارد. 
2. اطلاعات شخصی مهم خود را یادداشت کنید، از جمله هرگونه استرس یا تغییر عمده که به تازگی در زندگی­تان رخ داده است.
3. فهرستی از داروهای­تان تهیه کنید،همچنین ویتامین­ها یا مکمل­هایی که مصرف می­کنید.
4. یکی از اعضای خانواده یا دوستان­تان را به همراه خود ببرید.برخی از مواقع درک تمام اطلاعات ارائه شده از طرف پزشک مشکل است. فردی که همراه شماست ممکن است مسئله­ای که شما فراموش کرده­اید را به خاطر بسپارد.
5. سوال­هایی که می­خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
6. هنگام معاینه، وقت­تان محدود است، بنابراین تهیه فهرست سوالات مورد نظرتان به شما کمک می­کند تا به نحو احسن از وقت­تان استفاده کنید. در صورت کمبود وقت، سوالاتتان را به ترتیب اهمیت اولویت­بندی کنید.

سئوالات شما از پزشک

احتمال می دهید چه چیزی باعث این علائم شده است ؟
آیا علل احتمالی دیگری وجود دارد؟
آیا برای تایید تشخیص نیاز به انجام آزمایش خاصی است ؟
چه روشهای درمانی را توصیه می کنید؟
آیا این بیماری موقتی است یا دائمی؟
من دچار بیماری دیگری هستم ،  چگونه می توانم این دو بیماری را باهم مدیریت کنم ؟
آیا نیاز است این داروها را طولانی مدت استفاده کنم؟
آیا بروشور یا کتابی وجود دارد که بتوان به آن مراجعه کرد؟ چه وب سایتی را پیشنهاد می کنید؟

آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
سئوالات پزشک از شما
چه علائمی دارید ؟
اولین مرتبه ای که متوجه این علائم شدید ، کی بود ؟
آیا علائم شما موقتی است یا دائمی ؟
آیا  چیزی علائم شما را بهبود می بخشد ؟
آیا  چیزی علائم شما را تشدید می کند ؟
آیا از دخانیات و یا مشروبات الکلی استفاده می کنید؟
آیا غالبا از غذاهای اسیدی یا تند  استفاده می کنید ؟
آیا دندانهایتان مصنوعی است ؟
 

هیچ تستی برای تعیین سندرم سوزش دهان وجود ندارد. دکتر یا دندانپزشک با بررسی سوابق پزشکی  و داروهای مصرفی ،معاینه دهان ، سوال در مورد علائم بیماری ، عادات غذایی  و مراقبت های دهان و دندان ، می تواند به تشخیص این عارضه بپردازد . 

دندانپزشک نیز ممکن است برخی از آزمایشات زیر را تجویز نماید :

آزمایش خون ؛ آزمایش خون می تواند سطح قند خون، عملکرد تیروئید، عوامل تغذیه ای و عملکرد سیستم ایمنی بدن را نشان دهد .

کشت میکروبی دهان و یا نمونه برداری از بافت دهان (بیوپسی)؛ گرفتن نمونه ای از دهان می تواند تعیین کند که آیا دارای عفونت قارچی ، باکتریایی یا ویروسی هستیت یا خیر.

تست آلرژی ؛ دکتر ممکن است برای تعیین حساسیت در برابر غذاهای خاص، مواد افزودنی این تست را انجام دهد .

اندازه گیری میزان بزاق دهان ؛  با سندرم سوزش دهان، ممکن است احساس کنید که دهانتان خشک است. تست بزاق دهان  میتواند تایید کند ایکه آیا جریان بزاق کاهش یافته است یا نه .

تست ریفلاکس معده  ؛

تست های عکسبرداری مانند ام آر آی و سی تی اسکن ؛  

داروهای متوقف کننده موقتی سوزش دهان ؛ اگر از داروهایی استفاده می کنید که در و ناراحتی دهان را برطرف نمی کند ، دکتر ممکن است  برایتان داروهای متوقف کننده موقتی سوزش دهان را تجویز کند  .
پرسشنامه وضعیت روحی روانی ؛ ممکن است از شما خواسته شود  پرسشنامه ای را برای تعیین علائم افسردگی، اضطراب یا سایر بیماری های سلامت روانی ، پر کنید .

برای سندرم  سوزش دهان ثانویه، درمان به هر یک از شرایط اساسی که باعث ناراحتی دهان شده است ، بستگی دارد .

به عنوان مثال، عدم نصب درست دندان مصنوعی و یا مصرف مکملهایی برای کمبود ویتامین ، به همین دلیل تعیین دقیق علت از اهمیت بالایی برخوردار است . هنگامی که علل بیماری درمان شود ، علائم سندرم سوزش دهان نیز کاهش می یابد .

هیچ درمان شناخته شده ای برای سندرم سوزش دهان اولیه وجود ندارد  و هیچ روش مطمئنی برای درمان این عارضه وجود ن دارد. درمان بستگی به علائم این بیماری دارد و هدف از درمان کنترل بیماری می باشد . 
گزینه های درمانی عبارتند از:

• شستشوی دهان با مواد خاص و یا لیدوکائین
• کپسایسین (مسکن ضد درد که از فلفل تند درست شده است)
• داروی ضد تشنج به نام کلونازپام 
• داروهای ضد افسردگی خاص
• داروهایی مسدود کننده ی درد عصب
• درمان شناختی رفتاری
   

علاوه بر دارو درمانی ، اقدامات زیر می تواند علائم و ناراحتی دهان را کاهش دهد:

• نوشیدن مایعات فراوان ؛ برای کمک به کاهش احساس خشکی دهان
• اجتناب از مصرف غذاها  و مایعات اسیدی ، مانند گوجه فرنگی، آب پرتقال، نوشابه های گازدار و قهوه
• اجتناب از مصرف الکل و محصولات حاوی الکل ( ممکن است باعث تحریک پوشش داخلی دهان شود)
• عدم استعمال دخانیات
• اجتناب از مصرف غذاهای ادویه دار و داغ
• اجتناب از مصرف دارچین یا نعناع
• سعی کنید از خمیر دندان های خفیف یا بدون طعم  استفاده نمایید  
• پیاده روی برای کاهش استرس
   

هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به سندرم سوزش دهان وجود ندارد.  اما با عدم مصرف دخانیات، غذاهای اسیدی، غذاهای ادویه دار و نوشابه های گازدار ، استرس بیش از حد،  قادر خواهید بود  به ناراحتی سندرم سوزش دهان را کاهش دهید .

سندرم سوزش دهان می تواند آزار دهنده و خسته کننده باشد و همچنین  می تواند کیفیت زندگی را کاهش  دهد .

برای کاهش این دردها می توان ار راه کارهای زیر بهره جست : 

• تمرین آرامش، مانند ورزش یوگا
• شرکت در فعالیت های لذت بخش، مانند فعالیت های فیزیکی و یا سرگرمی، به خصوص زمانی که احساس اضطراب می کنید 
• سعی کنید در اجتماع فعالیت داشته باشید و با خانواده و دوستان ارتباط برقرار کنید 
• ملحق شدن به گروه پشتیبانی