سندرم تونل کارپال (ﺳﻨﺪرم ﺗﻮﻧﻞ ﻛﺎرپ / نشانگان مجرای مچ دستی / سندروم کانال مچ / سندرم مجرای مچ دست )

سندرم تونل کارپال، وضعیتی است که به واسط ی آن علایمی همچون بی حسی، سوزن سوزن شدن و غیره در دستان و بازوان ایجاد می شود. سندرم تونل کارپال نتیجه ی یک عصب باریکش در مچ دست است.

عوامل مختلفی می توانند منجر به سندرم تونل کارپال شوند، مانند آناتومی مچ دست، برخی مشکلات زمینه ایی خاص و الگوهای نادرست استفاده از دستان.

تونل کارپال، همبست با استخوان ها و رباط ها، یک گذرگاه باریک واقع در کف مچ دست است. این تونل از یک عصب اصلی وارده به دست و نه تاندون خم کننده ی انگشتان دست محافظت می کند.

تحت فشار قرار گرفتن عصب باعث بی حسی، سوزن سوزن شدن و در نهایت ضعف دست می شود که همه از مشخصات سندرم تونل کارپال هستند.

خوشبختانه، بسیاری از مبتلایان به سندرم تونل کارپال با درمان مناسب می توانند سوزن سوزن شدن و بی حسی را از بین برده و باعث بازگشت عملکرد مچ و دستان شوند. 

معمولا، سندرم تونل کارپال به تدریج با بی حسی یا سوزن سوزن شدن در انگشت شست، اشاره و وسط شروع می شود؛ این نوع درد عود شونده است، به این معنی که مدتی ظاهر شده، سپس از بین رفته و دوباره باز می گردد که با ناراحتی در مچ دست و دستان همراه است. علائم شایع عبارتند از:

• سوزن سوزن شدن یا بی حسی. ممکن است احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی را در انگشتان و یا دستها، به خصوص انگشت شست، اشاره، متوسط یا حلقه، اما نه انگشت کوچک، تجربه کنید. این احساس اغلب در زمان گرفتن فرمان ماشین، تلفن، روزنامه، یا بیدار شدن از خواب رخ می دهد. درد ممکن است از مچ دست شروع شده و به بازو منتشر شود. بسیاری از مردم  با "لرزاندن و تکان دادن" دستها سعی در از بین بردن علایم درد دارند. با پیشرفت بیماری، احساس بی حسی ممکن است ثابت شود.
• ضعف. ممکن است ضعف در دستها و تمایل به رها کردن اشیاء را تجربه کنید. این امر ممکن است به دلیل بی حسی در دست و یا ضعف عضلات " چنگ زننده و گیرنده" انگشت شست ایجاد شود، که توسط عصب مدین تحت کنترل است.

اگر علایمی حاکی از سندرم تونل کارپال مداوم دارید، به خصوص علایمی که با فعالیت های روزمره و الگوهای خواب تداخل ایجاد می کنند، به پزشک مراجعه کنید. عدم درمان باعث آسیب های دایمی به عصب و عضلات می شود.

سندرم تونل کارپال نتیجه  فشار وارده برعصب مدین است.

عصب مدین از طریق یک گذرگاه از ساعد به مچ دست (تونل کارپال) و از آنجا به دستها می رود. این عصب، احساس را در کف انگشت شست و انگشتان دست، به استثنای انگشت کوچک، ایجاد می کند. همچنین، سیگنال های عصبی به حرکت درآورنده ی عضلات اطراف پایه انگشت شست (عملکرد حرکتی) را ارسال می کند.

به طور کلی، هر چیزی که باعث توده و جمع، تحریک و یا فشرده شدن عصب مدین در فضای تونل کارپال شود به سندرم تونل کارپال منجر می شود. برای مثال، یک شکستگی در مچ دست یا تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید می تواند تونل کارپال را محدود و باعث تحریک عصبی شود. 

در بسیاری از موارد، یک علت واحد برای ایجاد بیماری تشخیص داده نمی شود. ممکن است ترکیبی از عوامل تشدید کننده منجر به گسترش و پیشرفت این بیماری شود.

• عوامل آناتومیک. شکستگی و یا دررفتگی مچ دست باایجاد تغییر در فضای تونل کارپال می تواند فشار اضافی بر عصب مدین وارد کند. افرادی که تونل کارپال کوچکتری دارند، احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال در آنها بیشتر است.
• جنسیت. به طور کلی، شیوع سندرم تونل کارپال در زنان بیشتر است. زیرا زنان تونل کارپال کوچکتری نسبت به مردان دارند که امکان تحمل فشار اضافی را کمتر می کند. همچنین، زنان مبتلا به سندرم تونل کارپال ممکن است نسبت به دیگر زنان، تونل کارپال کوچکتری داشته باشند.
• شرایط تخریب کننده اعصاب. برخی بیماری های مزمن، مانند دیابت، خطر ابتلا به آسیب های عصبی، مانند آسیب به عصب مدین، را افزایش می دهند.
• شرایط ایجاد کننده ی التهاب. بیماری هایی که دارای التهاب هستند، مانند آرتریت روماتوئید، می توانند تاندون مچ دست را تحت تاثیر قرار دهند_ اعمال فشار بر عصب مدین.
• تغییر در توازن مایعات بدن. احتباس مایعات، رایج در دوران بارداری یا یائسگی، ممکن است فشار داخل تونل کارپال را افزایش دهد که موجب تحریک عصب مدین می شود. سندرم تونل کارپال مرتبط با بارداری معمولا پس از بارداری برطرف می شود.
• دیگر شرایط پزشکی. شرایط خاصی مانند یائسگی، چاقی، اختلالات تیروئید و نارسایی کلیه ممکن است احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهد.
• عوامل موجود در محل کار. این امکان وجود دارد که کار با ابزار ارتعاشی و یا در خط مونتاژ که نیاز به خم کردن طولانی مدت یا انجام حرکات تکراری مچ دست دارد، باعث فشار تخریب کننده بر عصب مدین و یا بدتر کردن آسیب عصبی شود.

با این حال، شواهد علمی متناقض هستند و این عوامل به عنوان علل مستقیم سندرم تونل کارپال مشخص نشده اند.

مطالعات متعددی در خصوص ارتباط  بین استفاده از کامپیوتر و ایجاد سندرم تونل کارپال انجام گرفته است. با این حال، شواهد کافی برای اثبات این ارتباط وجود ندارد؛ هرچند استفاده بیش از حد از کامپیوتر موجب ایجاد شکلهای دیگری از درد در دستان می شود.

• بررسی سابقه علایم. پزشک، علایم را بررسی خواهد کرد. الگوی علایم سرنخی از علت بیماری را در اختیار پزشک قرار می دهد. به عنوان مثال، از آنجا که عصب مدین هیچ حسی در انگشت کوچک ایجاد نمی کند، علایم در این انگشت می تواند نشانه ی بیماری دیگری غیر از  سندرم تونل کارپال باشد. سرنخ دیگر، زمان بروز علایم است. علایم ناشی از سندرم تونل کارپال در هنگام گرفتن تلفن، روزنامه، فرمان ماشین، و یا بیدار شدن از خواب در طول شب رخ می دهند.
• معاینه ی فیزکی. پزشک، وجود احساس در انگشتان دست و قدرت عضلات دست را تست می کند. فشار بر روی عصب مدین در مچ دست از طریق خم کردن مچ دست، ضربه زدن روی عصب و یا به سادگی با فشردن عصب می تواند باعث بروز این علایم در بسیاری از افراد شود.
• عکس برداری با اشعه ایکس. جهت رد کردن دیگر عوامل تولید کننده ی این علایم، مانند آرتریت یا شکستگی، این تصویربرداری انجام می شود.
• الکترومایوگرام. تخلیه الکتریکی کوچک تولید شده در عضلات را اندازه گیری می کند. در طول این تست، پزشک یک الکترود نازک سوزنی را داخل عضلات خاص می کند تا میزان فعالیت الکتریکی ماهیچه ها در زمان انجام فعالیت و استراحت ارزیابی شود. این تست نشان می دهد که آیا آسیب عضلانی رخ داده است؛ یا دیگر شرایط ایجاد کننده را رد و یا تایید می کند. 
• بررسی هدایت عصبی. متفاوت از الکترومیوگرافی، در این تست دو الکترود به پوست وارد می شود. یک شوک کوچک به عصب مدین داده می شود و کاهش یا افزایش تکانه های الکتریکی در تونل کارپال ارزیابی می شود. این تست نشان می دهد که آیا آسیب عضلانی رخ داده است و یا دیگر شرایط ایجاد کننده را رد و یا تایید می کند.  

پزشک  ممکن است شما را به متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، جراح دست، متخصص آرتریت روماتوئید، و یا متخصصین دیگر ارجا دهد تا امکان وجود دیگر شرایط پزشکی و درمان اضافی بررسی شود.

به محض مشاهده ی علایم باید سندرم تونل کارپل تحت درمان قرار گیرد. اینکار هرچه زودتر انجام شود، تاثیر درمان بهتر خواهد بود.

چنانچه علایم خفیف هستند می توان آنها را با استراحت دادن بیشتر دستها، اجتناب کردن از انجام فعالیتهای حاد کننده ی بیماری و استفاده کردن از کمپرس آب سرد_ جهت کاهش تورم گاه به گاه_ تسکین داد. اگر این تکنیکهای تسکین دهنده در عرض چند هفته تاثیر نکنند، باید از گزینه های درمان اضافی مانند آتل بندی مچ دست، دارو درمانی و جراحی استفاده کرد. آتل بندی و دیگر درمان های ثابت نگهدارنده، بیشتر در موارد خفیف تا متوسط کمتر از 10 ماه موثر هستند.

1) درمان غیر جراحی
در صورت تشخیص زودهنگام، روش های غیر جراحی ممکن است در بهبود سندرم تونل کارپال موثر باشند :

• آتل بندی مچ دست. به ویژه در هنگام خواب به تسکین علایم شبانه_ سوزن سوزن شدن و بی حسی_ کمک می کند. در صورت بارداری و ابتلا به سندرم تونل کارپال، این گزینه درمانی بسیار مناسب است.
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs). مانند ایبوپروفن (Advil, Motrin IB, و غیره) ممکن است در کوتاه مدت درد سندرم تونل کارپال را از بین ببرند. هرچند، شواهد مستندی دال بر تاثیرگذاری این داروها بر بهبود سندرم تونل کارپال وجود ندارد.
• کورتیکواستروئیدها. جهت تسکین درد، پزشک ممکن است به تونل کارپال کورتیکواستروئید_ مانند کورتیزون_  تزریق کند. کورتیکواستروئیدها باعث کاهش التهاب، تورم، و فشار وارده بر عصب مدین می شوند. کورتیکواستروییدهای خوراکی تاثیرشان کمتر از کورتیکواستروئید های تزریقی در درمان سندرم تونل کارپال است.

چنانچه آرتریت های التهابی، مانند آرتریت روماتوئید، باعث این بیماری باشند ممکن است درمان آنها باعث کاهش علایم شود_ اما، این امر هنوز ثابت نشده است.

2) عمل جراحي
چنانچه علایم شدید بوده یا پس از استفاده از درمانهای غیر جراحی باقی بمانند، عمل جراحی ممکن است گزینه مناسب تری باشد.

هدف از جراحی تونل کارپال، کاهش فشار وارده بر عصب مدین با برش دادن رباط ایجاد کننده ی فشار است.

ای عمل جراحی به دو روش مختلف انجام می شود؛ بنابراین، قبل از هر اقدامی در مورد خطرات و مزایای هر دو روش با جراح صحبت کنید. خطرات جراحی عبارتند از شل شدگی ناقص رباط، عفونت زخم، تشکیل اسکار، و صدمات عروقی و عصبی. نتایج نهایی هر دو روش، جراحی آندوسکوپیک و جراحی باز، مشابه هستند.

• جراحی اندوسکوپیک. در این جراحی، جراح با استفاده از یک دستگاه تلسکوپ مانند دارای یک دوربین کوچک (آندوسکوپ) به داخل تونل کارپال وارد شده و رباط دست یا مچ دست را یک یا دو برش کوچک می دهد. جراحی اندوسکوپیک ممکن است در چند روز یا هفته اول بعد از جراحی درد کمتری نسبت به جراحی باز داشته باشد.
• جراحی باز. در این دوش، جراح یک برش بزرگ در کف دست بر تونل کارپال می زند و از طریق آن رباط را برش داده و فشار وارده بر عصب را کاهش می دهد. البته می توان از برش کوچکتر نیز استفاده کرد تا عوارض جانبی کمتر شوند.

در طول دوره ی نقاهت پس از عمل جراحی، بافت رباط به تدریج رشد می کند؛ با این تفاوت که فضای بیشتری برای عصب، نسبت به قبل، وجود خواهد داشت.

به طور کلی، پس از انجام عمل جراحی، پزشک از بیمار می خواهد تا به آرامی و به تدریج شروع به انجام کارهای روزمره کند. اما، از انجام حرکات فشار آورنده بر دست یا موقعیتهای نامناسب مچ دست پرهیز می شود.

درد یا ضعف ممکن است چند هفته تا چند ماه بعد از عمل باقی بماند. اگر علایم قبل از عمل جراحی بسیار شدید باشند، ممکن است بعد از عمل جراحی به طور کامل از بین نروند.

• استراحت دادن دست در طول انجام فعالیت های تکراری 
• چرخش مچ دست و کشش کف دست و انگشتان 
• استفاده از مسکن _  مانند آسپرین، ایبوپروفن (Advil, Motrin IB, و غیره) و یا ناپروکسن
• آتل بندی مچ دست در  طول شب _ این محصولات بدون نسخه در اکثر داروخانه ها موجود هستند. آتل باید به اندازه باشد، تنگ نباشد.
• اجتناب از خوابیدن بر روی دست ها_ جهت کمک به کاهش درد یا بی حسی در مچ دست و دستها

اگر درد، بی حسی یا ضعف عود شونده و مداوم باشند باید به پزشک مراجعه کنید.

در این خصوص و قبل از انتخاب هر گزینه ایی با پزشک خود مشورت کنید. برخی گزینه ها عبارتند از :

• یوگا. حرکات تقویتی، کششی و تعادلی یوگا برای مفاصل بالاتنه، و همچنین خود بالاتنه، ممکن است به کاهش درد و بهبود قدرت "چنگ زدن و گرفتن" دست در افراد مبتلا به سندرم تونل کارپال کمک کند.
• دست درمانی. شواهد اولیه نشان می دهند که تکنیک های خاص کار و فیزیک درمانی دست ممکن است باعث بهبود علایم سندرم تونل کارپال شود.
• اولتراسوند درمانی. با بالا بردن دمای منطقه ی هدف و بافت بدن باعث کاهش درد و بهبودی می شود. البته، انجام آن بیش از چند هفته ممکن است باعث بهبود علایم سندرم تونل کارپال شود.

• کاهش نیرو و استراحت دادن. اکثر مردم برای انجام کارهای دستی از نیروی بیش از حد استفاده می کنند. برای مثال، اگر صندوقدار هستید به کلیدها آرام ضربه بزنید. اگر برای طولانی مدت نیاز به نوشتن دارید از یک قلم بزرگ و روان استفاده کنید تا نیاز به فشار بیش از حد نباشد.
• وقفه های مکرر. به دست و مچ دست استراحت بدهید و به آرامی کشیده و خم کنید. در صورت نیاز آنها را با فعالیت های دیگر جایگزین کنید. اگر از تجهیزاتی استفاده می کنید که ارتعاشی هستند و یا نیاز به اعمال مقدار زیادی نیروی دارند، استراحت دادن بسیار مهم است.
• توجه به وضعیت بدن. از خم کردن کامل مچ دست به بالا یا پایین جلوگیری کنید. موضع میانه و راحت بهترین حالت است. اگر از کیبورد استفاده می کنید، آن را در ارتفاع آرنج یا کمی پایین تر نگه دارید.
• بهبود وضعیت بدن. وضعیت نادرست بدنی باعث به جلو خم شدن شانه ها می شود که این وضعیت موجب کوتاه شدن عضلات گردن و شانه و فشرده شدن اعصاب گردن است. این حالت می تواند مچ و انگشتان دست و دست ها را تحت تاثیر قرار دهد .
• گرم نگه داشتن دستها. کار در محیط سرد احتمال ابتلا به درد و سفتی دست را بیشتر می کند. اگر نمی توانید دمای محیط کار را کنترل کنید از دستکشهای بدون انگشت استفاده کنید تا دست و مچ دست را گرم نگه دارید.