حاملگي خارج از رحم (حاملگي نابجا)

حاملگي خارج از رحم يا حاملگي نابجا هنگامي اتفاق مي افتد كه يك تخمك بارور در جايي غير از فضاي اصلي رحم كاشته شود. بارداري با تخمك بارور آغاز ميگردد. تخمك بارور بطور طبيعي خود را به ديواره رحم متصل ميسازد.
حاملگي خارج از رحم اغلب در يكي از لوله هايي (لوله هاي فالوپ) اتفاق مي افتد كه تخمك را از تخمدان به رحم منتقل ميسازد. به اين نوع حاملگي خارج از رحم "حاملگي لوله اي" اطلاق ميگردد. اما در برخي موارد، حاملگي خارج از رحم در فضاي شكم (حاملگي شكمي)، تخمدان (حاملگي تخمداني) و يا دهانه رحم (حاملگي سرويكال) اتفاق مي افتد.
حاملگي خارج از رحم بطور طبيعي ادامه نخواهد يافت. تخمك بارور نميتواند زنده بماند و بافت درحال رشد به تشكيلات مادر آسيب وارد خواهد كرد. در صورت عدم درمان، حاملگي خارج از رحم منجربه خونريزي مهلك خواهد شد.
درمان زود هنگام حاملگي خارج از رحم به شانس بارداري طبيعي در آينده منجر ميگردد.
 

در ابتدا ممكن است حاملگي خارج از رحم هيچ علامت و نشانه خاصي نداشته باشد. در ساير موارد، علائم و نشانه هاي اوليه حاملگي خارج از رحم مشابه با حاملگي طبيعي است (پريود نشدن، حساسيت سينه به لمس و تهوع). 
در صورت انجام آزمايش بارداري، نتيجه مثبت خواهد بود. با اين حال، حاملگي خارج از رحم بطور طبيعي نميتواند ادامه يابد.
خونريزي خفيف واژينال همراه با درد لگن يا شكم از اولين نشانه هاي حاملگي خارج از رحم محسوب ميشوند. اگر خون از لوله هاي فالوپ به بيرون سرايت كند، ممكن است ايجاد شانه درد كند يا فرد را مجبور به دفع مدفوع سازد. چنانچه لوله فالوپ پاره شود، احتمال خونريزي شديد در داخل شكم، و به دنبال آن سرگيجه، غش و شوك وجود دارد. 
 

بروز هر يك از علائم و نشانه هاي حاملگي خارج از رحم به مراقبت هاي فوري پزشكي نيازمند است. اين علائم و نشانه ها عبارتند از:
-    درد شديد در ناحيه لگن يا شكم، همراه با خونريزي واژينال
-    سرگيجه مفرط يا غش
-    شانه درد
 

حاملگي لوله اي كه شايع ترين نوع حاملگي خارج از رحم محسوب ميگردد، هنگامي اتفاق مي افتد كه تخمك بارور بدليل التهاب و تغيير شكل لوله فالوپ، در مسير خود به سمت رحم گير ميكند. عدم تعادل هورمون ها يا رشد غيرطبيعي تخمك بارور نيز نقش مهمي را در زمينه حاملگي خارج از رحم ايفا ميكند.

از هر 1000 حاملگي كه اتفاق مي افتد، 20 مورد، حاملگي خارج از رحم تخمين زده شده است. عوامل تشديد كننده مرتبط با حاملگي خارج از رحم عبارتند از:
-    سابقه قبلي حاملگي خارج از رحم
-    التهاب لوله فالوپ (سالپنژيت) يا بيماري هاي التهابي لگن (عفونت رحم، لوله هاي فالوپ و تخمدان)
-    مشكلات باروري مانند مصرف داروهاي باروري
-    انجام عمل جراحي در لوله هاي فالوپ
-    استفاده از دستگاه پيشگيري از بارداري (IUD) يا بستن دائمي لوله ها جهت پيشگيري از بارداري
-    استعمال سيگار
 

در صورت رخ دادن حاملگي خارج از رحم، مخاطرات افزايش ميابند. بدون درمان، لوله فالوپ پاره شده و منجربه خونريزي مهلك و تهديد آميزي ميگردد.

بروز هر يك از علائم و نشانه هاي حاملگي خارج از رحم به مراقبت هاي فوري پزشكي نيازمند است. اين علائم و نشانه ها عبارتند از:
-    درد شديد در ناحيه لگن يا شكم، همراه با خونريزي واژينال
-    سرگيجه مفرط يا غش
در صورت بروز نشانه هاي احتمالي يا علائم حاملگي خارج از رحم مانند خونريزي واژينال يا درد شكم، فورا به پزشك مراجعه كنيد. ممكن است وي مراقبت هاي فوري پزشكي را توصيه نمايد.
در اینجا اطلاعاتی ارائه شده که به آمادگی شما جهت ملاقات با پزشک کمک خواهد کرد.

آنچه ميتوان انجام داد
برخي از سوالات مهمي كه ميتوانيد از پزشك بپرسيد عبارتند از:
-    چه آزمايشاتي لازم است؟
-    اگر حاملگي در رحم اتفاق نيافتاده است، در اينصورت در كدام قسمت اتفاق افتاده است؟
-    چه درمان هايي موجود است؟
-    آيا در آينده ميتوانم بطور طبيعي باردار شوم؟
-    چه مدت بايد براي بارداري مجدد صبر كنم؟
-    آيا اقدامات احتياطي خاصي براي بارداري مجدد وجود دارد؟
علاوه بر اين ميتوانيد سوالات مد نظر خود را هم يادداشت نماييد.

انتظارات شما از پزشك
به احتمال زياد پزشك سوالات زير را از شما خواهد پرسيد:
-    آخرين پريودتان چه زماني بود؟
-    آيا در آخرين پريود خود متوجه موردي غير عادي شديد؟
-    ممكن است باردار شده باشيد؟
-    آيا آزمايش بارداري داده ايد؟ آيا آزمايش مثبت بوده است؟
-    آيا دچار خونريزي شديد؟ آيا خونريزي شديد بود؟
-    آيا دچار سرگيجه و سبكي سر شديد؟
-    آيا سابقه بارداري داريد؟ ننيجه بارداري چه بود؟
-    آيا در لوله فالوپ عمل جراحي انجام داده ايد؟
-    آيا تابحال به بيماري هاي مقاربتي مبتلا شده ايد؟
-    آيا تابحال لقاح آزمايشگاهي انجام داده ايد؟
-    آيا تصميم داريد در آينده باردار شويد؟
-    آيا تحت درمان بيماري ديگري هستيد؟
-    آيا داروي خاصي مصرف ميكنيد؟

چنانچه پزشک به حاملگي خارج از رحم مشكوك باشد، جهت بررسي درد، حساسيت به لمس يا وجود توده در لوله فالوپ يا تخمدان معاينات لگني انجام خواهد داد. معاينه فيزيكي به تنهايي جهت تشخيص حاملگي خارج از رحم كافي نميباشد. تشخيص معمولا با آزمايش خون و سونوگرافي تائيد ميگردد.
گاهي اوقات زمان براي انجام سونوگرافي بسيار زود است و همه چيز به تشخيص پزشك و آزمايش بارداري بستگي خواهد داشت.
جهت درمان حاملگي خارج از رحم در شرايط اضطراري (مانند خونريزي شديد)، انجام عمل جراحي توصيه ميگردد.
 

تخمك بارور در خارج از رحم نميتواند بطور طبيعي به رشد خود ادامه دهد. جهت جلوگيري از پيامدهاي تهديد كننده، بايد بافت در حال رشد را از بين برد.
چنانچه حاملگي خارج از رحم به موقع تشخيص داده شود، جهت جلوگيري و توقف رشد سلول هاي بافت در حال رشد، تزريق دارويي بنام متوتركسات تجويز خواهد شد. تشخيص حاملگي خارج از رحم بسيار حائز اهميت تر از درمان آن است.
پزشك پس از تزريق آمپول، خون را از لحاظ هورمون بارداري "گنادوتروپين جفتي انساني" (هورمون HCG) بررسي مينمايد. چنانچه سطح HCG  همچنان بالا باشد، ممكن است به تزريق مجدد متوتركسات نياز باشد.
در برخي موارد ممكن است حاملگي خارج از رحم با جراحي لاپاراسكوپي درمان شود. در اين روش، يك برش كوچك در شكم، ناف يا اطراف آن ايجاد ميكنند. سپس پزشك با استفاده از يك لوله نازك، مجهز به نور و لنز دوربين (لاپاراسكوپ) داخل رحم را بررسي ميكند.
جهت برداشتن بافت در حال رشد و ترميم لوله فالوپ، ابزارهاي ديگري را نيز ميتوان به لوله متصل كرد. چنانچه لوله فالوپ بطور چشمگيري آسيب ديده باشد، ممكن است لازم به برداشتن خود لوله نيز باشد.
چنانچه حاملگي خارج از رحم منجربه خونريزي شديد و يا پاره شدن لوله فالوپ گردد، نيازمند انجام عمل جراحي اورژانسي از طريق ايجاد برشي روي شكم (لاپاراتومي) ميباشد. در برخي موارد ميتوان لوله فالوپ را ترميم كرد، با اين حال در صورت پاره شدن لوله فالوپ، لازم به برداشتن خود لوله نيز ميباشد.
پزشك پس از انجام جراحي، سطح هورمون HCG را كنترل خواهد كرد تا از برداشته شدن بافت در حال رشد كاملا مطمئن شود. چنانچه سطح HCG فورا پايين نيايد، لازم به  تزريق متوتركسات است.
 

هيچ راهي جهت پيشگيري از حاملگي خارج از رحم وجود ندارد، اما ميتوان عوامل مخاطره انگيز را با رعايت روش هاي مقاربت سالم جهت پيشگيري از بيماري هاي التهابي لگن و يا با ترك سيگار، كاهش داد.