آندومتریوز

آندومتریوز نارسایی مربوط به دستگاه تولید مثل زنان می باشد؛ در این نارسایی، آندومتر که به طور طبیعی غشای رحم را می پوشاند، در مناطق مختلف دیگر بدن نیز رشد پیدا می کند. غالباً این رشد در لوله های فالوپ، تخمدان ها و بافتهای مختلف حفره لگنی دیده می شود.
زمانیکه بافت شبیه مخاط رحم در مناطق دیگر بدن وجود داشته باشد، شبیه به دوران سیکل قاعدگی به عملکرد خود ادامه می دهد: ضخیم شده، فرو می ریزد و ماهانه خونریزی می کند. از آنجائیکه راهی برای خروج خون از این بافت وجود ندارد،خون جمع شده و منجر به تحریک و ناراحتی در بافتهای مجاور می شود.
خون تجمع یافته منتهی به کیست، اِسکار و چسبندگی (بافتهای غیرنرمالی که ارگان ها را به یکدیگر متصل می کنند) می شود. این فرایند منجر به دردهای رحمی به ویژه در طول پریود می گردد. همچنین آندومتریوز می تواند منجر به ناباروری شود.
 

آندومترویوز می تواند خفیف، متوسط، شدید و یا بدون درمان باشد و با گذشت زمان شدیدتر شود. برخی از زنان مبتلا به آندومتریوز هیچ نوع علائم و یا نشانه ای ندارند و بیماری تنها زمانی مشخص می شود که مقداری از بافت آندومتر در عمل جراحی غیر مرتبط (مانند عمل بستن لوله ها یاTL ) در خارج از رحم یافت شود. بقیه ی افراد علائم یا نشانه های زیر را تجربه می کنند:
-    پریود های دردناک (دیسمنوره). درد حفره لگنی و کرامپ، قبل از پریود شروع و تا چندین روز از پریود طول می کشد و قسمت تحتانی کمر و شکم را شامل می شود. صرفاً شدت درد شاخص قابل قبولی برای تعیین شدت نارسایی آندومترویوز نمی باشد. برخی از زنان با آندومترویوز خفیف درد شدید پریودی دارند درحالیکه برخی دیگر با آندومتریوز شدید، درد کمی داشته و یا اصلاً درد ندارند.
-    دردهای لگنی در مواقع غیر از پریود. فرد درد های لگنی در طول تخمک گذاری، درد تیز و عمیق رحم در حین مقاربت جنسی، و یا درد در حین دفع مدفوع و دفع ادرار تجربه می کند.
-    خونریزی های بیش از حد. ممکن است فرد پریود های سنگین مقطعی را تجربه کند (منوراژی) و یا بین پریود ها نیز خونریزی داشته باشید (منومتوراژی).
-    ناباروری. آندومترویوز اولین تشخیص در بسیاری از زنان تحت درمان ناباروری می باشد.
برخی اوقات آندومتریوز با نارسایی های دیگر ایجاد کننده ی دردهای لگنی اشتباه گرفته میشود، نارسایی هایی همچون بیماری التهابی رحم (PID) و یا کیست های تخمدانی. همچنین با بیماری سندرم روده تحریک پذیر(IBS) نیز اشتباه گرفته می شود (بیماری ای که منجر اسهال، یبوست و یا کرامپ های شکمی می شود)؛ در برخی موارد آندومتریوز با IBS همراه است و تشخیص را پیچیده می کند.

چنانچه علائم و نشانه های تعیین کننده ی آندومتریوز را در خود می بینید به پزشک مراجعه نمایید. تعیین علت دردهای شدید و مزمن رحمی مشکل است ولیکن تشخیص زودهنگام بیماری در پیشگیری از درد و عوارض پیشرونده موثر است.

علت آندومترویوز ناشناخته است. محققین در حال بررسی نقش هورمون ها و سیستم ایمنی بر این نارسایی هستند.
یک نظریه این است که سلول های آندومتریِ داخل خون قاعدگی در زمان جریان یافتن از میان لوله های فالوپ ریشه گذاری دارند و در این قسمت شروع به رشد می کنند  نظریه ی دیگری بیان می دارد که این جریان خون است که سلول های آندومتری را به دیگر نقاط بدن منتقل می سازد. برخی تئوری ها نیز بر این عقیده اند که استعداد ابتلا به آندومتریوز در ژن های یک خانواده وجود داشته و به ارث می رسد. پاسخ های ضعیف سیستم ایمنی نیز می تواند در ابتلا به  آندومترویوز نقش داشته باشد.
برخی از محققین بر این باورند که برخی از سلول ها ی موجود در ناحیه شکمی توانایی خود در تبدیل به سلول های آندومتری را حفظ می کنند درواقع این گروه از سلول ها مسئول رشد ارگان های تولید مثلی زنان در فاز جنینی بوده اند و این اثرات محیطی و ژنتیکی در آینده است که به این گروه سلولی اجازه تبدیل به سلولهای آندومتری در خارج از رحم را می دهد.
 

عواملي که شما را در معرض ابتلا به آندومترویوز قرار می دهند عبارتند از:
-    عدم به دنیا آوردن نوزاد سالم
-    وجود تشخیص آندومتریوز در مادرتان
-    سیکل قاعدگی کوتاه تر از 26 روز همراه با خونریزی که بیش از 8 روز به طول می انجامد.
-    ابتلا به بیماری و شرایطی که که از مسیر طبیعی جریان قاعد گی جلوگیری می کند.
-    آسیب سلولی که منتهی به پوشاندن سطح رحم با عفونت شده است.
-    نژاد آسیایی و یا سفید پوست بودن.
معمولاً  آندومتریوز چندین سال بعد از اولین قاعدگی (منارک) به وجود می آید. زمانیکه قاعدگی به طور همیشگی به دلیل یائسگی و یا به طور موقت به دلیل بارداری قطع می شود، علائم و نشانه های آندومترویوز متوقف می شوند. این علائم  در زمان جریان یافتن قاعدگی در بعد از بارداری، مجدداً نمایان می شوند. به ندرت هورمون تراپی بعد از یائسگی نیز نارسایی آندومترویوز را فعال می سازد.

اصلی ترین عارضه ی آندومترویوز ایجاد مشکلات باروری است. تقریباً یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به آندومترویوز با مشکلات باروری مواجه هستند.
برای اینکه بارداری اتفاق بیافتد بایستی تخمک از تخمدان رها شده، در طول لوله فالوپ به حرکت در بیاید و توسط یک اسپرم بارور شده و برای شروع تکامل، خود را به دیواره رحم متصل کند. آندومترویوز چسبندگی ایجاد می کند که باعث میشود تخمک در نزدیکی تخمدان گیر بیفتد. آندومترویوز از حرکت لوله فالوپ جلوگیری می کند و از توانایی آن در برداشتن تخمک می کاهد. در بیشتر موارد آندومترویوز از طریق راههای بسیار پیچیده با لقاح تداخل ایجاد می کند.  
در کنار این عوارض پیچیده، بسیاری از زنان مبتلا به آندومترویوز همچنان قادر به بارور شدن هستند. اندکی بیشتر زمان می برد تا باردار شوند ولیکن اکثر زنان مبتلا به آندومترویوز خفیف تا متوسط می توانند باردار شوند. در طول بارداری اکثر آنها هیچ نوع علائم یا نشانه ای از آندومترویوز بروز نمی دهند.
پزشکان به زنان مبتلا به آندومترویوز توصیه می کنند که بارداری خود را به تعویق نیاندازید چراکه آندومترویوز با گذر زمان تشدید می شود. هر چه برای مدت طولانی تری مبتلا به آندومترویوز باشید، شانس ناباروری بیشتر خواهد بود.
 اگرچه احتمال تغییرات سرطانی در نواحی آندومتریال وجود دارد ولیکن احتمال سرطان در این بافتها بیشتر از دیگر بافتها نیست درواقع ابتلا به آندومترویوزریسک ابتلا به سرطان رحم یا سرطان تخمدان را افزایش نمی دهد.
 

اولین ویزیت شما می تواند با یک پزشک عمومی و یا یک متخصص زنان باشد. چنانچه به دنبال درمان ناباروی باشید به یک پزشک متخصص در هورمون های تولیدمثل و درمان نازایی ارجاع داده می شوید (آندوکرینولوژیست تناسلی).
از آنجاییکه جلسه ویزیت کوتاه بوده و به خاطر آوردن تمامی سوالات و مطالب مدنظرتان کار مشکلی است، ایده ی خوبی است که از قبل آمادگی های لازم را برای این جلسه کسب نمایید.
 
آنچه ميتوان انجام داد
-    علائم و نشانه هایی را که تجربه می کنید یادداشت نمایید. منظور تمامی علائم تان می باشد حتی آن دسته از علائمی که به نظرتان غیر مرتبط با علت تشکیل جلسه ویزیت می باشد.
-    لیستی از تمامی داروها و مکمل های ویتامینی دریافتی خود تهیه کنید. دوز آنها و تکرر مصرف آنها را نیز یادداشت نمایید.
-    در صورت امکان یکی از دوستان نزدیک و یا اعضای خانواده خود را به همراه ببرید.در جلسه ویزیت اطلاعات زیادی برای شما مطرح خواهد شد و به خاطر سپردن تمامی این اطلاعات کار سختی خواهد بود.
-    یک دفترچه یادداشت به همراه داشته باشید. برای نوشتن اطلاعات مهم مطرح شده در طول جلسه ویزیت از این دفترچه استفاده کنید.
-    لیستی از سوالات خود خود تهیه کنید. سوالات را به ترتیب اهمیت لیست کنید تا در صورت تمام شدن وقت، جواب مهم ترین آنها را گرفته باشید.
-    در رابطه با آندومتریوزبرخی از سوالات پایه عبارتند از:
-    چگونه آندومتریوز را تشخیص می دهند ؟
-    تجربه شما در تشخیص و درمان آندومتریوز چقدر است ؟
-    چه نوع داروهایی برای درمان آندومتریوز موجود است ؟ آیا داروی خاصی وجود دارد که بتواند علائم من را بهبود دهد ؟
-    عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای درمان آندومتریوز چیست؟
-    تحت چه شرایطی جراحی را توصیه می کنید ؟
-    آیا قبل یا بعد از جراحی نیز باید دارو مصرف کنم ؟
-    آیا آندومتریوز توانایی من در باردارشدن را تحت تاثیر قرار می دهد ؟
-    آیا درمان آندومتریوز،ناباروری را بهبود می بخشد ؟
-    آیا درمان جایگزین دیگری را پیشنهاد می کنید ؟
مطمئن شوید که کاملاً تمامی مطالب مطرح شده توسط پزشک را متوجه شده اید. در رابطه با  درخواست تکرار مجدد یک مطلب و یا پرسیدن سوالات بیشتر در جهت فهم کامل آن تردید نکنید.
 
انتظارات شما از پزشك
پزشک سوالاتی را از شما می پرسد، برخی از این سوالات عبارتند از:
-    چند وقت یکبار این علائم را تجربه می کنید ؟
-    چه مدت است که این علائم را تجربه می کنید ؟
-    علائم شما از چه شدّتی برخوردار هستند ؟
-    آیا  علائم تان به سیکل قاعد گی تان بر می گردند ؟
-    آیا عاملی علائمی شما را بهبود می دهد ؟
-    آیا عاملی علائم شما را تشدید میکند ؟
 

برای تشخیص آندومتریوز و بیماری های دیگری که منجر به درد های رحمی می شوند، پزشک از شما می خواهد تا علائم خود را توصیف کنید و محل دقیق درد را به وی نشان دهید.
آزمايش هایی که به منظور تشخیص آندومتریوز به کار می روند عبارتند از:
-    معاینه ی رحم. در طول معاینه رحم، پزشک به دنبال وجود ناهجاری های رحمی، نواحی درون رحم را لمس کرده ناهنجاری هایی همچون کیست هایی واقع در ارگان های تناسلی و یا اِسکارهای رحمی. تا زمانیکه بافت های آندومتریال منجر به تشکیل کیست نشوند قابل لمس نیستند.
-    سونوگرافی. در سونوگرافی واژینال یک اسکنر باریک (ترانسدیوسر)  را وارد واژن می کنند. در سونوگرافی رحم از طریق شکم نیز یک اسکنر کوچک از روی شکم حرکت داده میشود. درهر دو تست از امواج صوتی به منظور ایجاد تصاویر ویدیویی از ارگان های تناسلی استفاده می شود. تصویربرداری اولتراسوند به طور حتم مشخص کننده ی ابتلای فرد به آندومتریوز نیست، ولیکن یکی از تجهیزات مفید در تعیین کیست های مرتبط با آندومتریوز به حساب می آید (آندومتریوماس endometriomas).
-    لاپاراسکوپی. تنها راه برای پزشک که بتواند به تعیین دقیق وجود آندومتریوز بپردازد، مشاهده ی درون شکم درپی نشانه های بافت آندومتریال می باشد (مشاهده مستقیم). معمولاً مشاهده مستقیم از طریق جراحی کوچکی به نام لاپارسکوپی صورت می گیرد. قبل از شروع جراحی بیهوشی عمومی صورت می گیرد. با استفاده از یک سرنگ مخصوص، ناحیه ی شکمی فرد را با گاز دی اکسید کربن پر می کنند تا ارگان های تناسلی راحتتر دیده شوند. برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می کنند و دستگاه باریکی به نام لاپارسکوپ را وارد شکم می کنند.جراح می تواند با حرکت دادن  لاپارسکوپ رحم و ارگان های شکمی را ببیند و به دنبال نشانه های نواحی آندومتریال باشد. چنانچه آندومتریوز داشته باشید، لاپاراسکوپی می تواند دقیقاً سایز، محل و وسعت بافت آندومتریال خارج از رحم را تعیین کند. این اطلاعات در انتخاب نوع درمان به پزشک کمک می کنند. گاهی اوقات، علائم و نشانه های وجود آندومتریوز به قدری واضح هستند که دیگر نیازی به انجام لاپارسکوپی نیست.
 

معمولاً درمان آندومتریوز شامل دارو درمانی و جراحی می شود نوع درمانی که شما و پزشکتان انتخاب می کنید بستگی به شدت علائم بیماری و قصد باردار شدن شما دارد. به طور کلی ابتدا پزشک معالج درمان های سنتی را پیشنهاد می کند و جراحی را به عنوان آخرین راه حل درنظر می گیرد.

داروهای مسکن
پزشک برای تسکین کرامپ های دردناک قاعدگی، داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه را توصیه می کند داروهایی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین و...). چنانچه بیشترین دوز داروهای مسکن نیز کمک کننده نباشند به درمانهای دیگر برای کنترل علائم و نشانه های خود نیاز دارید.

هورمون درماني
داروهای هورمونی در کاهش و یا از بین بردن درد آندومتریوز موثر و مفید هستند به این دلیل که بالا و پایین رفتن هورمونها در طول سیکل قاعدگی زنان است که منجر به ضخیم شدن بافت های آندومتریال، شکسته شدن و نهایتاً خونریزی آنها می شود. در حقیقت چنانچه هورمون تراپی اثری بر علائم شما نداشته باشد تشخیص آندومتریوز زیر سوال می رود.
داروهای هورمونی مورد استفاده در درمان آندومتریوز عبارتند از:
-    ضد بارداری های هورمونی. قرص های ضد بارداری وحلقه ی واژن کمک به کنترل هورمونهای مسئول ساخت ماهانه ی بافت اندومتریال می کنند. اکثر زنان در زمان استفاده از ضدبارداری های هورمونی، جریان قاعده گی سبک تر و کوتاه تری دارند. استفاده ی پیوسته از ضدبارداری های هورمونی درد را در آندومتریوزهای خفیف تا متوسط کاهش داده و یا به کلی از بین می برد.
-    آگونیستها و آنتاگونیست های هورمون محرک غدد جنسی(Gn-RH). این دسته از داروها تولید هورمون ها ی محرک تخمدان ها را مهار می کنند. چنین عملکردی از قاعدگی جلوگیری به عمل آورده و به تدریج سطوح استروژن را کاهش می دهد در نتیجه منتهی به کوچک شدن و تحلیل بافتهای آندومتریال می گردد.معمولاً آگونیست ها و آنتاگونیست های(Gn-RH) منجر به بهبود آندومتریوز در حین درمان می شوند ولیکن گاهی اوقات این اتفاق چندین ماه یا چندین سال بعد می افتد. این داروها یائسگی مصنوعی ایجاد می کنند که برخی اوقات منتهی به عوارض جانبی ناراحت کننده ای همچون گُر گرفتگی و خشکی واژن می شود. در این جور موارد از دوز پایین استروژن در کنار این داروها استفاده می کنند تا چنین عوارض جانبی را کاهش دهند.
-    دانازول (Danazol). داروی دیگری که تولید هورمون های محرک تخمدان ها را مهار می کند و از قاعدگی و علائم آندومتریوز جلوگیری می کند، دانازول نام دارد. به علاوه این دارو آندومتر را از رشد بازمی دارد. دانازول اولین انتخاب درمانی نیست چراکه منجر به عوارض جانبی ناخواسته همچون جوش و موی زائد صورت می شود.
-    مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera). این داروی تزریقی باعث توقف قاعدگی و رشد بافتهای آندومتریال شده و بنابراین علائم و نشانه های  آندومتریوز را کاهش می دهد. عوارض جانبی آن شامل اضافه وزن، کاهش ساخت استخوانی و خلق و خوی افسرده می باشد.

جراحی  
چنانچه مبتلا به آندومتریوز هستید و قصد بچه دار شدن دارید، جراحی با برداشتن بافتهای آندومتریال شانس موفقیت را افزایش می دهد. همچنین چنانچه درد شدیدی ناشی از آندومتریوز تجربه می کنید، جراحی مفید واقع می شود.در این جراحی بافتهای آندومتریال، بافت اِسکار و چسبندگی ها بدون برداشتن ارگان های تناسلی برداشته می شوند. پزشک این جراحی را از طریق لاپارسکوپی انجام می دهد و در موارد شدیدتر جراحی سنتی شکمی را به کار می گیرد. در روش جراحی با لاپارسکوپی، یک وسیله باریک نورانی به نام لاپارسکوپ را از میان برش کوچکی در نزدیکی ناف وارد شکم می کنند. پزشک با راهنمایی گرفتن از لاپارسکوپ وسایل دیگری را از طریق یک برش کوچک دیگر وارد شکم می کند تا بتواند بافت های آندومتریال را ازبین ببرد. این وسایل عبارتند از لیزر و کوتِر(وسیله ی کوچکی که با استفاده از حرارت به تخریب بافت می پردازد).در برخی موارد، ترجیحاً از تکنیک های کمکی تولید مثل برای باردار شدن استفاده می شود؛ درواقع پزشکان زمانیکه جراحی نگهدارنده موثر نباشد، این روش ها را پیشنهاد می کنند.

هیسترکتومی (برداشتن رحم)
در موارد شدید آندومتریوز، هیسترکتومی کامل و درآوردن هر دو تخمدان ها بهترین درمان می باشد. هیسترکتومی به تنهایی نیز موثر است ولیکن برداشتن تخمدان ها عدم عود آندومتریوز را قطعی می سازد. هر نوعی از جراحی به عنوان آخرین انتخاب درمانی درنظر گرفته می شود به ویژه در زنانی که هنوز در سالهای باروری خود قرار دارند چراکه بعد از هیسترکتومی فرد قادر به باردار شدن نخواهد بود.
 

چنانچه دردتان ادامه دار باشد و یا چنانچه یافتن درمان موثر زمان بر باشد، می توانید از راهکارهایی در منزل استفاده کنید تا درد و ناراحتی خود را کاهش دهید. حمام آب گرم و کمپرس های گرم در کاهش کرامپ ماهیچه های رحمی و درد کمک کننده می باشند.
یافتن پزشکی که با وی احساس راحتی کنید در کنترل و درمان آندومتریوز بسیار حائز اهمیت است. همچنین ممکن است بخواهید قبل از شروع هر درمانی نظر پزشک دومی را هم بدانید تا از بازدهی درمان مربوطه اطمینان حاصل کنید
 
 

برخی از زنان بعد از طب سوزنی، تسکین درد آندومتریوز را گزارش کرده اند. به هرجهت مطالعات اندکی در رابطه با طب سوزنی و دیگر درمان جایگزین صورت گرفته است. چنانچه علاقه مند به استفاده از این نوع درمان هستند از پزشک خود بخواهید که یک پزشک قابل اطمینان در زمینه طب سوزنی به شما معرفی کند.

در اين خصوص با پزشك خود مشورت نماييد.

 آندومتریوز تشخیص داده نشده و درمان نشده شرایط طاقت فرسایی ایجاد می کند؛ پریودهای دردناک می تواند منجر به غیبت های مدرسه یا محل کار شود و حتی در روابط نیز مشکلاتی ایجاد کند. درد های مکرر منتهی به افسردگی، تحریک پذیری، اضطراب، عصبانیت و احساس درماندگی می شود. ناباروری مرتبط با آندومتریوز نیز می تواند منجر به استرس های روحی شود.
به همین دلیل است که پیگیری درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. ثبت علائم و نشانه هایتان می تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.
ممکن است که در صورت ابتلا به آندومتریوز و یا عوارض آن خواستار ملحق شدن به گروه های حمایت کننده ی زنان مبتلا به آندومتریوز یا بیماری های ناباروری باشید. گاهی اوقات صحبت کردن با دیگر زنانی که تجربیات و احساسات مشترکی با شما دارند بسیار کمک کننده خواهد است. چنانچه چنین گروه های حمایت کننده ای در جامعه خود سراغ ندارید، در اینترنت به جستجوی آنها بپردازید.