گاستروپارزی/ فلج معده

گاستروپارزی، وضعیتی است که در آن حرکات خودکار و معمول عضلات معده انجام نمی شود.

معمولا، انقباضات عضلانی قوی باعث حرکت غذا در دستگاه گوارش است. اما در گاستروپارزی، عضلات معده تحرک کم و یا اصلا تحرک ندارند. این امر مانع تخلیه کامل معده می شود. گاستروپارزی با تداخل در جریان طبیعی هضم، باعث تهوع و استفراغ، اختلال سطح قند خون و مشکلات تغذیه ایی می شود.

علت گاستروپارزی ناشناخته است. گاستروپارزی معمولی را گاستروپارزی ایدیوپاتیک (IG)، در افراد دیابتی آن را گاستروپارزی دیابتی (DG) می نامند. بعضی افراد بعد از عمل جراحی دچار گاستروپارزی می شوند.

هیچ درمانی برای گاستروپارزی وجود ندارد، اما تغییر در رژیم غذایی همراه با دارو تاثیرگذار است.

• استفراغ
• تهوع
• احساس سیری و پری بعد از خوردن مقدار خیلی کم 
• نفخ شکم
• درد شکم
• تغییرات در میزان قند خون
• بی اشتهایی
• کاهش وزن و سوء تغذیه

با دیدن هر نوع علامت نگران کننده به پزشک مراجعه کنید. 

علت اصلی گاستروپارزی شناخته شده نیست. اما در بسیاری از موارد، اعتقاد بر این است که علت گاستروپارزی صدمه به عصب کنترل کننده ی عضلات معده (عصب واگ) است.

عصب واگ فرآیندهای پیچیده در دستگاه گوارش را مدیریت می کند، یکی از این فرایند ها فرستادن سیگنال به عضلات معده جهت انفباض و فرستادن غذا به روده کوچک است. عصب واگ آسیب دیده نمی تواند این سیگنال را به ماهیچه معده بفرستد که باعث باقی ماندن بیشتر غذا در معده، به جای حرکت به سوی روده کوچک و هضم، می شود.

عصب واگ می تواند به دلیل بیماری، مانند دیابت، و یا عمل جراحی بر معده یا روده کوچک آسیب ببیند.

• بیماری دیابت
• جراحی شکم یا مری
• عفونت، معمولا ویروسی
• برخی از داروها کاهش دهنده ی میزان تخلیه معده، مانند داروهای ضد درد 
• درمانهای خاص سرطان، مانند پرتودرمانی
• اسکلرودرمی (بیماری بافت همبند)
• بیماری های سیستم عصبی، مانند پارکینسون و یا اسکلروز چندگانه
• کم کاری تیروئید 

زنان جوان و میانسال، احتمال بیشتری در ابتلا به گاستروپارزی ایدیوپاتیک دارند.

• کم آبی شدید. استفراغ مداوم باعث از دست دادن آب می شود.
• سوء تغذیه. کاهش اشتها به معنی دریافت ناکافی کالری است. از سوی دیگر، استفراغ از جذب کافی مواد مغذی جلوگیری می کند.
• مواد غذایی هضم نشده، سخت و باقی مانده در معده. مواد غذایی هضم نشده در معده به یک توده جامد به نام "بزوار" تبدیل می شود. "بزوار" باعث تهوع و استفراغ  و در صورت جلوگیری از عبور مواد غذایی به داخل روده کوچک تهدید کننده ی زندگی است.
• نوسانات قند خون. اگر چه گاستروپارزی باعث دیابت نمی شود، عبور متناقض غذا به روده کوچک باعث تغییرات نامنظم در سطح قند خون و درنتیجه بدتر شدن  دیابت می شود. همچنین، کنترل ضعیف قند خون نیز باعث بدتر شدن  گاستروپارزی است.
• کاهش کیفیت زندگی. علایم حاد باعث اختلال در انجام شغل و کار کردن است.

در ابتدا و با دیدن علایم گاستروپارزی، پزشک خانوادگی و یا عمومی معاینات را انجام داده و سپس به متخصص بیماری های گوارشی و متخصص تغذیه ارجاع داده می شود.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• آگاهی از تمام مواردی که پیش از ملاقات با پزشک باید انجام داد، مانند محدود کردن رژیم غذایی یا قطع مصرف داروهای ضد درد
• علایمی که مشاهده کرده ایید، حتی علایمی که مربوط به گاستروپارزی نیستند
• نوشتن اطلاعات پزشکی کلیدی، از جمله شرایط استرس زا و تغییرات اخیر زندگی
• هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی
• اسم خویشاوند یا دوستی که شما را در زمان معاینه همراهی کند تا تمام موارد توضیح داده شده توسط پزشک را برای شما ثبت و ضبط کند. 
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. سوالاتی مانند:

• علت اصلی و ایجاد کننده ی گاستروپارزی چیست؟
• آیا داروهای مصرفی در حال حاضر باعث گاستروپارزی شده است؟
• چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
• آیا گاستروپارزی تشخیص داده شده موقتی یا مزمن است؟
• آیا به درمان احتیاج دارم؟
• گزینه های درمانی مناسب چه هستند؟
• آیا غذاهای راحت هضمی وجود دارد که بتوان در این شرایط آنها را استفاده کرد؟
•  با داشتن مشکل جسمانی دیگر، چگونه می توان هر دو را مدیریت و کنترل کرد؟
• با داشتن دیابت، تاثیر گاستروپارزی در کنترل آن چیست؟
• محدودیتها چه هستند؟
• باید به متخصص تغذیه مراجعه کنم؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه های درمانی چقدر و تحت پوشش بیمه هستند؟
• آیا بروشور یا هر نوع اطلاعات نوشتاری در اختیارم قرار می گیرد تا اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم؟ سایت و یا وب سایت خاصی را توصیه می کنید؟
• چه چیزی تعیین کننده ی ادامه ویزیت ها است؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما 

• علایم از چه زمانی شروع شده اند؟
• علایم موقتی و یا دایمی هستند؟
• شدت علایم به چه میزان است؟
• چه شرایطی باعث بهبود علائم می شود؟
• چه شرایطی باعث بدتر شدن نشانه ها می شود؟
• آیا علایم ناگهانی، مثلا بعد از مسمومیت غذایی، شروع شده اند؟
• آیا تا به حال جراحی انجام داده ایید؟ چه نوع جراحی؟

• آندوسکوپی معده ایی‌اندرونه ‌ایی فوقانی (GI). با یک دوربین کوچک در انتهای یک لوله انعطاف پذیر بلند، دستگاه گوارش فوقانی _ مری، معده و ابتدای روده کوچک (اثنی عشر) _  به صورت تصویری بررسی می شود. 
• ثبت حرکات روده با توموگرافی کامپیوتری/ سی تی (CT) و تشدید مغناطیسی/ ام آر (MR). این آزمایشات غیر تهاجمی، بسیار حساس تر از تصویربرداری مرسوم برای پیدا کردن التهاب یا انسداد روده هستند. تشدید مغناطیسی/ ام آر (MR)، گزینه ی تصویربرداری بدون اشعه است. 
• سری‌های معده ایی‌اندرونه ‌ایی فوقانی (GI). بیمار مایع سفید و گچی ( باریم ) می خورد و با تابش سری از اشعه های X اختلالات دستگاه گوارش نشان داده می شود.
• بررسی تخلیه معده. در ابتدا یک وعده غذایی سبک خورده می شود، مانند تخم مرغ و نان تست، که حاوی مقدار کمی از مواد رادیو اکتیو است. یک اسکنر ثبت کننده ی حرکات مواد رادیواکتیو رو به روی معده قرار داده می شود تا میزان خروج غذا از معده را ثبت کند. این تست در تشخیص گاستروپارزی بسیار کارآمد و مهم است.
• تست تنفس. در این تست، مقدار کمی آب قند می نوشند و سپس مقدار گاز پردازش شده توسط بدن (متابولیزه) در نفس اندازه گیری می شود.

تغییر رژیم غذایی

با ارجا به متخصص تغذیه، غذاهایی راحت تر هضم شونده و بیشتر کالری دهنده شناسایی می شوند.متخصص توصیه خواهد کرد :

• خوردن وعده های غذایی به تعداد بیشتر
• جویدن مواد غذایی به طور کامل
• خوردن میوه ها و سبزیجات خوب پخته شده به جای میوه و سبزیجات خام
• اجتناب از خوردن میوه و سبزیجات لیفی، مانند پرتقال و کلم بروکلی که ممکن است باعث "بزوار" شوند
• خوردن غذاهایی کم چرب_ در صورت داشتن قدرت هضم اضافه کردن وعده کوچکی از غذاهای چرب به رژیم غذایی 
• در صورت بلع راحت تر مایعات، خوردن سوپ و غذاهای پوره ایی
• نوشیدن آب در طول هر وعده غذایی
• ورزش آرم بعد از خوردن غذا ، مانند پیاده روی
• اجتناب از خوردن نوشیدنی های گازدار، مصرف الکل و کشیدن سیگار 

دارو
داروهایی تجویزی برای درمان گاستروپارزی عبارتند از:

• داروهای تحریک کننده ی عضلات معده. این داروها عبارتند از متوکلوپرامید (Reglan) و اریترومایسین (Eryc، EES). متوکلوپرامید عوارض جانبی جدی دارد. بدن افراد به اریترومایسین مقاوم می شود. داروی جدیدتر ، دومپریدون، با عوارض جانبی کمتر و دسترسی محدود به بازار آمده است. سیزاپراید هم استفاده می شود_ تنها در برخی شرایط خاص.
• داروهای کنترل کننده ی تهوع و استفراغ. داروهای ضد استفراغ عبارتند از پروکلرپرازین (COMPRO)، تی اتیل پرازین و دیفن هیدرامین (Benadryl, Unisom). دسته ایی از داروها شامل اندانسترون (Zofran) نیز گاهی برای کنترل  تهوع و استفراغ استفاده می شوند.

محققان در حال بررسی داروهای جدید برای درمان گاستروپارزی هستند.

جراحی
برخی افراد مبتلا به گاستروپارزی، قادر به تحمل هیچ نوع غذا یا مایعاتی نیستند. در این شرایط، پزشک ممکن است یک لوله تغذیه ایی (لوله ژژنوستومی) در روده کوچک و یا یک لوله تخلیه معده برای کمک به کاهش فشار محتویات معده قرار دهد.

لوله های تغذیه ایی می توانند از طریق بینی، دهان و یا به طور مستقیم از طریق پوست به روده کوچک وارد شوند. این لوله ها موقتی هستد و زمانی تجویز می شوند گاستروپارزی حاد باشد و یا کنترل قند خون به هیچ روشی ممکن نشود. برخی افراد ممکن است به یک لوله تغذیه IV (تزریقی) احتیاج پیدا کنند که به طور مستقیم به داخل ورید قفسه سینه وارد می شود.

برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی برای افراد مبتلا به گاستروپارزی مفید است_ اگر چه مطالعات بیشتری در این خصوص نیاز است. درمان های مورد استفاده جهت کنترل تهوع _ مانند زنجبیل و برچسب پوستی ( منتقل کننده ی پوستی مواد دارویی ضد استفراغ) _ می توانند در درمان گاستروپارزی مفید باشند. طب فشاری، بیو فیدبک و هیپنوتراپی نیز کمک کننده هستند.