گلوکوم یا آب سیاه چشم

گلوکوم یا آب سیاه نوعی بیماری چشمی است که به عصب های بینایی آسیب می رساند. این عصب ها نقش حیاتی بر روی بینایی دارند. این آسیب معمولا بر اثر یک فشار غیرطبیعی بر چشم ایجاد می شود. 
گلوکوم یکی از مهم ترین عوامل نابینا شدن در امریکا است.این بیماری در هر سنی رخ می دهد، اما معمولا در سنین بالا شایع تر است. 
شایع ترین شکل گلوکوم دارای هیچگونه علائم هشدار دهنده ای نیست. تاثیر و علائم این مشکل به تدریج رخ می دهند که تغییر در بینایی محسوس نیست تا اینکه بیماری در شرایط خیلی پیشرفته ظاهر می شود. آسیب بینایی ناشی از گلوکوم قابل درمان نیست. بینابراین بهتر است به طور منظم به بینایی سنجی مراجعه کنید. اگر گلوکوم زود تشخیص داده شود، کاهش بینایی قابل پیشگیری خواهد بود یا می توان سرعت کاهش بینایی را کم کرد. اگر به این شرایط مبتلا هستید، برای ادامه زندگی به درمان های فوری نیاز خواهید داشت. 

نشانه های بیماری بسته به نوع و مرحله بیماری آب سیاه، متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال: 
آب سیاه چشم، نوع زاویه باز
•    نقاط کور تکه ای در اطراف یا مرکز دید مرکزی که اغلب در هر دو چشم رخ می دهد. 
•    دید تونلی در حالت پیشرفته
آب سیاه حاد، از نوع زاویه بسته 
•    سردرد شدید
•    درد چشم
•    تهوع و استفراغ
•    تاری دید
•    هاله در اطراف نورها
•    قرمزی چشم
بیماری آب سیاه چشم اگر درمان نشود در نهایت باعث کوری خواهد شد. حتی در صورت درمان حدود 15 درصد افراد مبتلا به این بیماری در طی 20 سال، حداقل در یک چشم نابینا خواهند شد. 

اگر برخی علائم مربوط به آب سیاه حاد، از نوع زاویه بسته را در خود مشاهده می کنید، مانند سردرد، چشم درد و تاری دید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. 
برنامه ریزی معاینات چشم 
آب سیاه چشم از نوع زاویه باز تا زمان آسیب های جدی، علائم زیادی را نشان نمی دهد. معاینه منظم چشم یک روش مهم برای تشخیص آب سیاه در مراحل اولیه آن است که با موفقیت درمانی بیشتری همراه خواهد بود. 
آکادمی چشم پزشکی امریکا غربالگری گلوکوم را توصیه می کند:
•    اگر عوامل تشدید کننده گلوکوم در شما وجود ندارد، معاینات غربالگری را از سن 40 سالگی شروع کرده و هر 4 سال تکرار کنید. 
•    اگر دارای عوامل تشدید کننده بیماری هستید یا اینکه سن شما بیشتر از 65 سال می باشد، این معاینات را هر 2 سال تکرار کنید. 

گلوکوم در نتیجه آسیب رسیدن به عصب بینایی بروز می کند. زمانی که این عصب به تدریج رو به انحطاط می گذارد، نقاط کور در میدان دید توسعه می یابد. به دلایلی که پزشکان هنوز به طور کامل درک نکرده اند، این آسیب عصبی معمولا به افزایش فشار در چشم مربوط می شود. 
افزایش فشار به چشم به علت تجمع مایع (زلالیه) که در سراسر چشم جریان دارد، رخ می دهد. این مایع به طور طبیعی از طریق بافت ها (شبیکیه ترابکولار) به جلوی چشم جریان دارد، در زاویه ای که عنبیه و قرنیه به هم می رسند. زمانی که این مایع بیش از حد تولید می شود یا سیستم تخلیه مایع به درستی کار نمی کند، مایع به جریان طبیعی خود ادامه نمی دهد و فشار بر چشم ایجاد می شود. 
گلوکوم یک بیماری ارثی است که در بین اعضای خانواده بروز می کند. محققان در برخی بیماران ژن هایی را شناسایی کرده اند که باعث وارد آوردن فشار بالا به چشم و آسیب رساندن به عصب بینایی می شوند. 
انواع مختلف گلوکوم یا آب سیاه چشم عبارتند از:
آب سیاه چشم از نوع زاویه باز
این نوع بیماری شایع ترین نوع گلوکوم می باشد. در این نوع زاویه ای که از قرنیه و عنبیه تشکیل شده، باز می ماند، اما شبکه ترابکولار تا حدی مسدود شده است. این باعث می شود فشار وارد شده به چشم به تدریج افزایش یابد. این امر آنقدر به آرامی اتفاق می افتد که باعث می شود حتی قبل از اینکه متوجه مشکلی شوید، بینایی خود را از دست دهید. 

آب سیاه چشم از نوع زاویه بسته
این بیماری که گلوکوم زاویه بسته نیز نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که عنبیه به سمت جلو متورم می شود تا زاویه تخلیه مایع که با قرنیه و عنبیه شکل گرفته، را تنگ یا مسدود کند. در برخی افراد این زاویه باریک می باشد و در نتیجه خطر ابتلا به گلوکوم در آنها افزایش می یابد. 
گلوکوم زاویه بسته به طور ناگهانی (گلوکوم حاد زوایه بسته) یا تدریجی (گلوکوم مزمن زوایه بسته) رخ می دهد. گلوکوم حاد زوایه بسته یک شرایط اورژانسی است که بر اثر التهاب ناگهانی مردم بروز می کند. 
آب سیاه با فشار طبیعی
در نوع آب سیاه با فشار طبیعی، حتی با وجود اینکه چشم در حالت طبیعی خود می باشد، عصب بینایی آسیب می بیند. هیچکس علت اصلی این امر را نمی داند. علت آن ممکن است حساسیت عصب بینایی باشد یا اینکه خون کافی به عصب چشم نمی رسد. کمبود جریان خون ممکن است به خاطر تجمع رسوب چربی در رگ ها –آتروسکلروز -  یا شرایط دیگری که جریان خون را مختل می کنند، باشد. 
آب سیاه چشم در کودکان 
کودکان و نوزادان نیز ممکن است به آب سیاه چشم مبتلا شوند. این بیماری ممکن است در زمان تولد یا چندساله اول تولد آشکار شود. آسیب عصب بینایی ممکن است به خاطر مسدودیت تخلیه مایع چشم و یا وجود یک شرایط پزشکی در کودک رخ دهد. 
آب سیاه رنگدانه 
در این نوع گلوکوم، گرانول های رنگدانه در کانال های تخلیه ساخته می شوند و در نتیجه تخلیه مایع چشم آهسته انجام می شود یا مسدود می شود. فعالیت هایی مانند دویدن گاهی گرانول های رنگدانه را بر هم زده و آنها را در شبکه های ترابکولار قرار نی دهد و باعث ایجاد فشار متناوب می شود. 

از آنجایی که انواع مختلف گلوکوم باعث از دست رفتن بینایی می شوند، قبل از بروز هر گونه علائم، نسبت به عوامل تشدید کننده آن آگاه باشید که عبارتند از:
•    فشار داخلی بالا در چشم 
•    سن بالای 60 سال
•    وجود سابقه بیماری در بین اعضای خانواده
•    داشتن برخی شرایط پزشکی از جمله ابتلا به دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا و کم خونی داسی شکل
•    سیاه بودن یا هیسپانیک 
•    داشتن شرایط خاص در چشم، مانند نزدیک بینی
•    آسیب چشمی یا انجام جراحی های خاص بر روی چشم 
•    کمبود استروژن که پس از برداشتن هر دو تخمدان قبل از سن 43 سالگی رخ می دهد. 
•    مصرف داروهای کورتیکواستروئید، به خصوص قطره های چشمی، برای مدت طولانی 

در مورد پیامدهای ناشی از بیماری آب سیاه با پزشک خود مشورت کنید.

آب سیاه چشم معمولا دارای علائم قابل ملاحظه ای نیست، تا زمانی که آسیب های دائمی در پی داشته باشد. با مشاهده نخستین علائم بلافاصله به چشم پزشک مراجعه کرده و در مورد ملاقات های بعدی برنامه ریزی کنید. در ادامه اطلاعاتی ارائه می شوند که با آمادگی برای ملاقات پزشک به بیمار کمک خواهند کرد. 
پیش از اینکه به پزشک مراجعه کنید، لیستی از موارد زیر را آماده کنید:
•    علائمی که دچار شده اید و مدت ابتلا به این علائم 
•    تمام داروها، مکمل ها و ویتامین هایی که مصرف می کنید و میزان مصرف آنها 
•    هر گونه مشکل چشمی که در گذشته دچار بوده اید
•    پرسش هایی که تصمیم دارید بپرسید
برخی سوالات مهمی که از پزشک می پرسید عبارتند از: 
•    آیا علائمی که دچار شده ام علائم گلوکوم هستند؟
•    چه آزمایش هایی برای تایید تشخیص بیماری وجود دارد؟
•    چه روش های درمانی پیشنهاد می کنید؟
•    آیا روش درمانی پیشنهاد شده جایگزین هم دارد؟
•    آیا نیاز است محدودیت خاصی را دنبال کنم؟
•    چه اقدامات خود درمانی دیگری می توانند به من کمک کنند؟
•    چشم انداز بلند مدت در مورد بیماری من چیست؟
•    هر چند وقت یک بار نیاز به مراجعه مجدد می باشد؟
•    من دچار شرایط پزشکی دیگری نیز می باشد، چگونه می توان به بهترین شکل این بیماری ها را با هم مدیریت کرد؟
انتظارات بیمار از پزشک
پزشک نیز سوالاتی در مورد بیماری از بیمار خواهد پرسید، که عبارتند از:
•    آیا دچار مشکلات بینایی هستید؟ 
•    آیا دچار علائم نگران کننده دیگری هم هستید؟
•    آیا سابقه خانوادگی گلوکوم یا دیگر مشکلات چشمی هستید؟ 
•    چه تست های غربالگری برای چشم انجام داده اید؟
•    آیا دچار دیگر مشکلات پزشکی هم هستید؟
•    آیا از قطره های چشم استفاده می کنید؟
•    آیا از ویتامین ها و مکمل ها استفاده می کنید؟ 

پزشک سوابق پزشکی و بیماری های فرد را بررسی کرده و یک معاینه چشم پزشکی کامل بر روی فرد انجام خواهد داد. آزمایش های مختلفی بر روی چشم انجام خواهند شد، از جمله:
•    اندازه گیری فشار داخل چشم (تونومتری)
•    تست آسیب عصب بینایی
•    آزمایش کردن بخش هایی که بینایی خود را از دست داده اند
•    اندازه گیری ضخامت قرنیه (پاکی متری)
•    بررسی زاویه تخلیه مایع (گونیوسکوپی)

آسیب های ناشی از گلوکوم بهبود نمی یابند. اما درمان و معاینات منظم می تواند سرعت از دست دادن بینایی را کم کرده یا از آن پیشگیری کند، به خصوص اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود. 
هدف از درمان آب سیاه چشم کم کردن فشار وارد شده به چشم می باشد. بسته به وضعیت بیماری، گزینه های درمانی عبارتند از استفاده از قطره های چشم، لیزر درمانی و جراحی
قطره های چشم
درمان گلوکوم اغلب با تجویز قطره شروع می شود. این قطره ها با بهبود چگونگی تخلیه مایع از چشم یا کاهش مایع تولید شده توسط چشم، باعث کاهش فشار چشم می شوند. 
این قطره ها عبارتند از: 
•   پروستاگلاندین ها : این دارو جریان مایع در چشم را افزایش داده و فشار چشم را کاهش می دهد. نمونه هایی از این قطره ها عبارتند از لاتانوپروست (Xalatan) و بیماتوپروست (Lumigan). عوارض جانبی احتمالی مربوط به این داروها عبارتند از قرمز شدن و سوزش خفیف چشم، تیرگی عنبیه، تغییر در رنگدانه های مژه و یا پوست پلک و تاری دید. 
•    مسدودکننده های بتا: این داروها تولید مایع چشم را کاهش می دهند و در نتیجه فشار وارد شده بر چشم نیز کاهش می یابد. از جمله این مسدود کننده ها عبارتند از تیمولول (Betimol, Timoptic) و بتاکسولول (Betoptic). عوارض جانبی مربوط به این داروها عبارتند از بروز مشکل در تنفس، کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون، ناتوانی جنسی و خستگی. 
•    آگونیست های آلفا آدرنرژیک: این داروها باعث کاهش تولید زلالیه و افزایش خروج مایع از چشم می شوند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از آپراکلونیدین (Iopidine) و بریمونیدین  (Alphagan). عوارض جانبی مربوط به این داروها نیز عبارتند از نامنظم شدن ضربان قلب، فشار خون بالا، خستگی، خستگی، خارش یا تورم چشم و خشکی دهان. 
•    مهارکننده های کربنیک انهیدراز: این دارو به ندرت برای آب سیاه چشم استفاده می شود و تولید مایع چشم را کاهش می دهد. نمونه هایی از این دارو عبارتند از دورزولاماید (Trusopt) و برینزولاماید (Azopt). عوارض جانبی احتمالی این دارو عبارتند از بروز طعم فلزی در دهان، تکرر ادرار و سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا. 
•    عوامل Miotic یا کولینرژیک: این داروها میزان خروج مایع را از چشم افزایش می دهند پیلوکارپین (Isopto Carpine) نمونه ای از این داروها می باشد.  عوارض جانبی این دارو عبارتند از مردمک های کوچکتر، تاری دید و نزدیک بینی. 
داروهای خوراکی
اگر قطره های چشم به تنهایی فشار چشم را کاهش ندهند، پزشک داروهای خوراکی نیز تجویز خواهد کرد که معمولا مهار کننده کربنیک انهیدراز (carbonic anhydrase) می باشد. عوارض جانبی ممکن مربوط به این دارو عبارتند از تکرر ادرار، سوزن سوزن شدن انگشت های دست و پا، افسردگی، بروز مشکل در معده و سنگ کلیه. 
جراحی و دیگر روش های درمانی 
دیگر گزینه های درمانی عبارتند از لیزر درمانی و فرایندهای مختلف جراحی. جراحی دارای پیامدهایی است، از جمله درد، قرمزی، عفونت، تورم، خونریزی، افزایش یا کاهش غیرطبیعی فشار به چشم و از دست دادن بینایی. برخی از جراحی ها احتمال بروز آب مروارید را افزایش می دهند. 
تکنیک های زیر برای بهبود برای بهبود تخلیه مایع چشم و کاهش فشار چشمی استفاده می شوند:
•    لیزر درمانی: لیزر ترابکولوپلاستی گزینه ای است برای افراد دارای آب سیاه چشم از نوع زاویه باز. این عمل در مطب پزشک انجام می شود. در این روش پزشک از پرتو لیزر برای باز کردن کانال های مسدود در ترابکولوپلاستی استفاده می کند. تاثیر این روش چند هفته طول خواهد کشید. 
•    جراحی تصفیه: با یک فرایند جراحی به نام ترابکولکتومی، جراح بخشی را در قسمت سفید چشم باز می کند و بخشی از شبکه ترابکولار را حذف می کند. 
•    لوله های تخلیه: در این روش جراح چشم لوله کوچکی را وارد چشم بیمار می کند. 
•    الکتروکوتر: این فرایند روشی است که دارای کمترین میزان تهاجم است که طی آن با استفاده از دستگاه کوچک الکترو کوتر به نام Trabecutome بافتی از شبکه ترابکولار برداشته می شود. 
درمان گلوکوم حاد از نوع زاویه بسته
درمان گلوکوم حاد از نوع زاویه بسته یک وضعیت اورژانسی است. اگر مبتلا به این شرایط هستید، برای کاهش فشار به چشم نیاز به درمان های فوری خواهید داشت. این شرایط به دارو، لیزر و فرایندهای جراحی نیاز خواهد داشت. 
ممکن است روشی به نام ایریدوتومی لیزری (peripheral iridotomy ) بر روی بیمار انجام شود که در آن پزشک با استفاده از لیزر حفره کوچکی در عنبیه ایجاد می کند. این حفره امکان حرکت کردن را به مایع می دهد و در نتیجه فشار چشم کاهش می یابد. 
روش های مورد مطالعه
محققان در حال بررسی اثر بخشی داروهای جدید فرایندهای جراحی و دستگاه های مختلف هستند. 

•    انتخاب رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سالم می تواند به افزایش سلامت جسمی شما کمک کند، اما از وخیم شدن وضعیت بیماری آب سیاه چشم پیشگیری نخواهد کرد. بسیاری از ویتامین ها و مواد مغذی برای سلامت چشم مهم هستند، از جمله ماهی سرشار از امگا 3 و اسیدهای چرب و سبزیجات دارای برگ های سبز تیره. 
•    ورزش کردن: ورزش منظم باعث کاهش فشار به چشم در آب سیاه از نوع زاویه باز می شود. در مورد یک برنامه منظم و مناسب ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. 
•    کاهش مصرف کافئین: نوشیدن نوشابه های حاوی کافئین بالا می تواند فشار وارد شده به چشم را افزایش دهد. 
•    نوشیدن مکرر مایعات: در طول روز از هر مایع به میزان مناسب بنوشید. نوشیدن زیاد از هر مایعی در یک زمان کوتاه باعث افزایش فشار به چشم می شود. 
•    خوابیدن در حالتی که سر بالاتر است: از بالشت هایی استفاده کنید که تا حدی، حدود 20 درجه، سر را بالاتر قرار می دهد. تحقیقات نشان داده اند که در این شرایط فشار داخلی چشم در زمان خواب کاهش می یابد. 
•    مصرف داروهای تجویز شده: استفاده از قطره ها یا دیگر داروهای تجویز شده می توانند به انجام بهتر درمان کمک کنند. قطره ها را طبق دستورات پزشک مصرف کنید، در غیر این صورت  آسیب عصب بینایی حتی بدتر خواهد شد. 
از آنجایی که برخی قطره های چشم در جریان خون جذب می شوند، بنابراین می توانند عوارضی در پی داشته باشند. برای کم کردن این میزان جذب پس از انداختن قطره در چشم، چشم های خود را به مدت 1 تا 2 دقیقه ببندید. یا به آرامی گوشه های چشم و نزدیک بینی خود را فشار دهید تا دریچه های اشک را به مدت 1 تا 2 دقیقه ببندید. هر گونه قطره چشم را که استفاده نمی کنید، دور بیندازید. 

برخی داروهای جایگزین می توانند به سلامت جسمی کمک کنند، اما هیچ یک برای درمان آب سیاه چشم موثر نیستند. در مورد مزایا و خطرات این داروها با پزشک خود مشورت کنید. 
•    داروهای گیاهی: برخی مکمل های گیاهی مانند زغال اخته و بیلوبا، به عنوان دارویی برای درمان گلوکوم معرفی شده اند. اما بررسی های بیشتری برای اثبات اثربخشی آنها لازم است. 
•    تکنیک های تمدد اعصاب: استرس باعث حملات حاد آب سیاه چشم از نوع زاویه بسته می شود. اگر شما در معرض بروز چنین شرایطی هستید، روش هایی برای مقابله با استرس پیدا کنید. 

ممکن است پیشگیری از گلوکوم دشوار باشد. اما این مراحل خود درمانی می توانند به کشف سریع این بیماری کمک کرده و میزان از دست دادن بینایی را کاهش دهند. 
•    دریافت معاینات منظم چشمی: معاینات جامع و منظم چشم پزشکی می توانند به تشخیص این بیماری در مراحل اولیه آن کمک کرده و از بروز آسیب های غیرقابل برگشت پیشگیری کند. به عنوان یک قانون کلی با شروع سن 40 سالگی این معاینات جامع هر 4 سال یک بار و با شروع سن 65 سالگی هر 2 سال یک بار، انجام می شوند. اگر در معرض خطر این بیماری هستید، بهتر است این معاینات سریعتر انجام شوند. در مورد معاینات مناسب و صحیح با پزشک خود مشورت کنید. 
•    اطلاعات کافی در مورد سابقه بیماری های چشمی در خانواده خود داشته باشید: آب سیاه چشم در بین اعضای خانواده به طور موروثی بروز می کند. اگر سابقه آن در خانواده شما وجود داشته و در معرض خطر ابتلا هستید، معاینات را با فواصل کمتری انجام دهید. 
•    ورزش کردن: ورزش کردن منظم و مناسب با کم کردن فشار وارد شده به چشم می تواند از بروز گلوکوم پیشگیری کند. 
•    استفاده منظم از قطره های چشم: قطره های مربوط به گلوکوم به طور چشمگیری می تواند فشار بالای وارد شده به چشم را که باعث بروز گلوکوم می شوند، کاهش می دهد. برای تاثیر بهتر، این قطره ها بهتر است به طور منظم مصرف شوند، حتی اگر هیچگونه علائمی از بیماری مشاهده نمی شود. 
•    استفاده از محافظ های چشمی: آسیب های جدی چشمی منجر به گلوکوم خواهند شد. هنگام استفاده از ابزار قدرتی و یا ورزش هایی با سرعت بالا مانند راکت، از محافظ برای چشم های خود استفاده کنید. 

اگر به آب سیاه چشم مبتلا هستید، با درمان های طولانی مدت، معاینات منظم و احتمال از دست دادن بینایی روبه رو هستید. صحبت کردن و ارتباط داشت با دیگر افراد مبتلا به آب سیاه چشم می تواند بسیار موثر باشد، به علاوه گروه های حمایت کننده زیادی نیز وجود دارد.