گرمازدگی یا سکته گرمایی

گرمازدگی شرایطی است که براثر گرم شدن بیش از حد بدن و در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در مقابل گرما و یا فعالیت های جسمی زیاد در دمای بالا رخ می دهد. گرما زدگی یا heatstroke جدی ترین آسیب گرمایی است که در اثر بالا رفتن دمای بدن تا 40 درجه سانتی گراد (104 درجه فارنهایت) یا بالاتر اتفاق می افتد. 
گرمازدگی نیازمند مراقبت های فوری پزشکی است. درمان نشدن این شرایط بلافاصله به مغز، قلب، کلیه ها و عضلات آسیب می رساند. در صورت تاخیر در درمان این آسیب ها بدتر می شوند و خطر پیامدهای جدی تر و حتی مرگ را افزایش می دهند. 

نشانه های گرمازدگی عبارتند از: 

• بالا رفتن دمای بدن. بدن با دمای 40 درجه سانتیگراد یا بالاتر از مهم ترین علائم گرمازدگی می باشد. 
• تغییر حالت روحی و رفتار. گیجی، بی قراری، لکنت زبان، تحریک پذیری، هذیان، تشنج و کما همه نتایج مربوط به گرمازدگی می باشند. 
• تغییر در میزان عرق کردن. گرمازدگی در اثر هوای گرم رخ می دهد و و در نتیجه پوست فرد گرمازده با لمس کردن گرم و خشک به نظر می رسد. با این حال اگر ورزش شدید باعث گرمازدگی شده باشد، پوست کمی مرطوب به نظر می رسد. 
• تهوع و استفراغ. در حالت گرمازدگی احساس ناراحتی در معده می کنید و با استفراغ همراه است. 
• پوست برافروخته. با افزایش دمای بدن، پوست شما نیز قرمز می شود. 
• تنفس سریع. در حالت گرمازدگی تنفس شما سریع و سطحی خواهد بود. 
• بالا رفتن ضربان قلب. سرعت نبض به طور چشمگیری بالا می رود، زیرا گرما فشار فوق العاده زیادی به قلب وارد می کند تا به خنک شدن بدن کمک کند. 
• سردرد. در سر ممکن است ضربان احساس کنید. 

اگر فکر می کنید شخصی در اطرافیان شما دچار گرمازدگی شده است، بلافاصله به اورژانس اطلاع دهید. در فاصله ای که منتظر رسیدن اورژانس هستید، سعی کنید فرد گرمازده را خنک کنید. 

• فرد را به سایه برسانید. 
• لباس های اضافه را از تنش خارج کنید. 
• فرد را با هر ابزاری که در دست دارید خنک کنید – او را در وان آب خنک قرار دهید یا با دوش یا شیلنگ روی وی آب بریزید، می توانید از اسفنج خیس شده با آب خنک استفاده کنید. حوله یا پارچه خیس را روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران شخص قرار دهید. 

عوامل زیر باعث بروز گرمازدگی می شوند: 

• قرار گرفتن در محیط گرم. در نوعی از گرمازدگی که گرمازدگی کلاسیک یا غیرفعالیتی نامیده می شود، قرار گرفتن در محیط گرم باعث بالا رفتن دمای کل بدن می شود. این نوع گرمازدگی معمولا پس از قرار گرفتن در هوای گرم و مرطوب، به ویژه برای مدت طولانی به عنوان مثال دو یا سه روز، رخ می دهد. این حالت بیشتر در افراد مسن یا افراد مبتلا به بیماری های مزن رخ می دهد. 
• فعالیت شدید. گرمازدگی فعالیتی در شرایطی رخ می دهد که بدن در هوای گرم فعالیت شدید داشته باشد. هرکسی که در هوای گرم ورزش یا کار می کند، مبتلا به این حالت می شود، اما گرمازدگی فعالیتی معمولا زمانی رخ می دهد که فرد به هوای گرم عادت ندارد. 

در هر دو نوع گرمازدگی عوامل زیر باعث بدتر شدن گرمازدگی می شوند: 

• پوشیدن لباس زیاد که از مانع تبخیر شدن عرق از روی بدن و خنک شدن بدن می شود. 
• نوشیدن الکل که بر روی توانایی بدن برای تنظیم درجه حرارت خود تاثیر می گذارد. 
• کم شدن آب بدن که در اثر ننوشیدن آب و مایعات کافی رخ می دهد. 

هرکسی ممکن است دچار گرمازدگی شود، اما برخی عوامل وجود دارند که احتمال بروز این حالت را بیشتر می کنند. 

• سن و سال. توانایی بدن برای مقابله با گرمای زیاد بستگی به قدرت سیستم عصبی مرکزی دارد. در افراد کم سن و سال سیستم عصبی مرکزی تکامل نیافته است و در بزرگسالان بالای 65 سال نیز این سیستم رو به انحطاط می گذارد که قدرت بدن را برای مقابله با تغییرات دما کاهش می دهد. هر دو گروه سنی معمولا در حفظ آب بدن نیز مشکل دارند که این امر نیز خطر گرمازدگی را افزایش می دهد. 
• قرار گرفتن در معرض هوای گرم. آموزش های نظامی و انجام ورزش هایی مانند فوتبال در هوای گرم خطر ابتلا به گرمازدگی را افزایش می دهند. 
• قرار گرفتن ناگهانی در معرض گرما. اگر به طور ناگهانی در مقابل هوای گرم قرار بگیرید، به عنوان مثال گرمای ناگهانی تابستان یا سفر به منطقه گرمسیر، در مقابل گرمازدگی و بیماری های مشابه آن حساس تر خواهید بود. در این شرایط برای چند روز فعالیت بدنی خود را کم کنید تا بدن شما با تغییرات سازگار شود. با این حال در این شرایط در معرض خطر گرمازدگی هستید. 
• نبود سیستم تهویه هوا. پنکه می تواند به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید، اما در هوای گرم سیستم تهویه هوا بسیار موثر خواهد بود. تهویه هوا به هنک کردن هوا و کاهش رطوبت کمک می کند. 

برخی داروها

مصرف برخی داروها بر روی توانایی بدن برای حفظ آب خود و واکنش در مقابل گرما تاثیر می گذارد. در صورتی که از هر یک از این داروها استفاده می کنید، درهوای گرم بسیار مراقب باشید: داروهایی که عروق خونی را تنگ می کنند (منقبض کننده عروق)، داروهایی که با مسدود کردن آدرنالین فشار خون را تنظیم می کنند (مسدود کننده های بتا)، میزان آب و سدیم بدن را کاهش می دهند (دیورتیک ها) و یا کاهش دهنده علائم روانی هستند (داروهای ضدافسردگی و ضد روان پریشی). 

محرک ها برای افراد مبتلا به بیش فعالی ADHD و محرک های غیرقانونی مانند آمفتامین و کوکائین نیز بدن را در مقابل گرمازدگی حساس تر می کنند. 

برخی بیماری ها و شرایط جسمی

برخی بیماری های مزمن، مانند بیماری های قلبی و ریوی، خطر ابتلا به گرمازدگی را افزایش می دهند. چاقی، کم تحرک بودن و داشتن سابقه کرمازدگی نیز خطر بروز گرمازدگی را افزایش می دهند. 

گرمازدگی پیامدهایی نیز در پی خواهد داشت که نوع این پیامدها بستگی به مدت زمان بالا رفتن دمای بدن دارد. پیامدهای شدید آن عبارتند از: 

• آسیب به اندام های حیاتی. در صورتی که دمای بدن فورا کاهش پیدا نکند، گرمازدگی باعث آسیب رسیدن به مغز یا دیگر اندام حیاتی می شود. در اثر این مشکل التهاب و احتمالا آسیب های دائمی بروز خواهد کرد. 
• مرگ. بدون درمان سریع و مناسب، گرمازدگی کشنده خواهد بود. 

معمولا گرمازدگی برای پزشکان مشخص است، اما برخی آزمایشات تشخیص آنها را تایید کرده و دیگر عوامل را رد می کند. این آزمایش ها عبارتند از: 

• آزمایش خون. برای بررسی سطح سدیم و پتاسیم خون و محتوای گازهای خون، با این آزمایش پزشک آسیب وارد شده به سیستم عصبی مرکزی را مورد بررسی قرار می دهد. 
• آزمایش ادرار. برای بررسی رنگ ادرار، زیرا معمولا در شرایط و مشکلات مربوط به گرما رنگ ادرار تیره تر می شود. به علاوه عملکرد کلیه ها نیز ارزیابی می شود که ممکن است تحت تاثیر گرمازدگی قرار گیرد. 
• آزمایش های عملکرد عضلات. برای بررسی آسیب های جدی به بافت عضلات انجام می شود. 
• اشعه ایکس و دیگر آزمایشات تصویری. برای بررسی آسیب های وارد شده به اندام های داخلی انجام می شود. 

درمان گرمازدگی از طریق خنک کردن بدن و رساندن دمای آن به حالت طبیعی انجام می شود و به این ترتیب از آسیب رسیدن به اندام های حیاتی و مغز پیشگیری شده یا میزان این آسیب ها را کاهش می دهد. برای درمان این شرایط پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد: 

• وارد کردن فرد گرما زده به آب سرد. استفاده از حمام یا وان آب سرد به سرعت دمای بدن را کاهش می دهد. 
• استفاده از تکنیک های خنک کننده تبخیر. برخی پزشکان ترجیح می دهند به جای وارد کردن فرد به آب سرد از تکنیک تبخیر برای کاهش دمای بدن استفاده کنند. در این روش آب سرد روی پوست پاشیده می شود و با استفاده از پنکه هوای گرم به بدن دمیده می شود و به این ترتیب آب روی پوست تبخیر شده و دمای بدن را کاهش می دهد. 
• بستن فرد گرما زده با یخ و پتوهای خنک. روش دیگر این است که فرد را در یک پتوی خنک کننده ویژه می پیچند و قطعات یخ بر روی کشاله ران، گردن، کمر و زیر بغل وی قرار می دهند تا دمای بدن او کاهش پیدا کند. 
• استفاده از دارو برای توقف لرز. اگر در فرایند کاهش دمای بدن، فرد دچار لرز شود، پزشک از داروهایی مانند بنزودیازپین برای شل کردن عضلات استفاده می کند. لرز دمای بدن را افزایش می دهد و فرایند درمان را مختل می سازد. 

درمان خانگی برای گرمازدگی کافی نیست. اگر علائم گرمازدگی را در خود مشاهده می کنید، بلافاصله به اورژانس اطلاع دهید. اطرافیان شما نیز تا رسیدن امدادگران باید اقداماتی برای کاهش دمای بدن شما انجام دهند. 
اگر احساس کردید هوای گرم بر روی بدن شما تاثیر گذاشته است، سعی کنید هر چه سریعتر دمای دن خود را کاهش داده و از پیشروی شرایط و بروز گرمازدگی پیشگیری کنید. در گرمازدگی های خفیف، مانند خستگی گرمایی یا گرما گرفتگی، اقدامات زیر به شما کمک می کنند تا دمای بدن خود را کاهش دهید: 

• خود را به سایه یا مکانی دارای تهویه هوا برسانید. اگر در خانه سیستم تهویه هوا ندارید، بهتر است برای چند ساعت به مکان هایی مجهز به این سیستم بروید، مانند مراکز خرید، سینما و کتابخانه های عمومی. 
• با پارچه های مرطوب یا پنکه سعی در کاهش دما داشته باشید. اگر با شخصی هستید که در هوای گرم دچار مشکل شده است و علائم مربوط به گرمازدگی را در وی مشاهده می کنید، سعی کنید وی را با یک پارچه مرطوب بپوشانید و یا آب خنک روی او بپاشید و به این ترتیب وی را خنک کنید. مسیر هوای پنکه را به سمت این فرد بگیرید. 
• دوش آب خنک بگیرید. اگر دور از خانه هستید و نمی توانید خود را به جای امن برسانید، در صورت نزدیک بودن به رودخانه یا برکه بهتر است خود را در آن ها غوطه ور کنید تا دمای بدنتان کاهش یابد. 
• به بدن خود آبرسانی کنید. مقدار زیادی آب بنوشید. همچنین به خاطر اینکه از طریق عرق کردن نمک زیادی از دست داده اید، می توانید به آب نوشیدنی خود کمی نمک اضافه کنید. اگر پزشک مصرف مایعات یا نمک را محدود کرده است، بهتر است برای میران مصرف آنها یا جایگزین مناسب برای آنها با پزشک خود مشورت کنید. 
• برای آبرسانی به بدن نوشیدنی های قندی و الکلی مصرف نکنید. این نوشیدنی ها با توانایی بدن برای کنترل دما تداخل پیدا می کنند. به علاوه نوشیدن مایعات خیلی سرد نیز باعث گرفتگی عضلات شکم می شوند. 

گرمازدگی قابل پیش بینی و قابل پیشگیری می باشد. برای پیشگیری از گرمازدگی در هوای گرم اقدامات زیر را انجام دهید: 

• لباس های گشاد و رنگ روشن بپوشید. پوشیدن لباس زیاد یا لباس های تنگ به بدن اجازه خنک شدن نمی دهد. 
• از آفتاب سوختگی محافظت کنید. آفتاب سوختگی بر روی توانایی بدن برای خنک کردن خود تاثیر می گذارد، بنابراین هنگام بیرون رفتن در هوای آفتابی از کلاه های مخصوص تابستان و ضد آفتاب دارای SPF حداقل 15 استفاده کنید. ضد آفتاب را به طور منظم استفاده کرده و هر دو ساعت یک بار تجدید کنید. اگر در حال شنا هستید یا عرق زیاد می کنید، ضد آفتاب را با فاصله زمانی کمتری تجدید کنید. 
• مایعات زیاد بنوشید. آبرسانی به بدن باعث عرق کردن می شود و به این ترتیب دمای بدن بهتر تنظیم خواهد شد. 
• در زمان مصرف برخی داروها بیشتر احتیاط کنید. اگر از داروهایی مصرف می کنید که بر روی میزان آب و دمای بدن تاثیر می گذارند، بیشتر مراقب گرمازدگی و مشکلات ناشی از آن باشید. 
• هرگز کسی را تنها در یک ماشین پارک شده رها نکنید. این مسئله یکی از رایج ترین عوامل بروز گرمازدگی در کودکان است. زمانی که اتومبیل خود را در هوای آفتابی پارک می کنید، دمای داخل اتومبیل طی کمتر از 10 دقیقه 6 درجه سانتیگراد (معادل 20 درجه فارنهایت) افزایش خواهد یافت. 
• رها کردن دیگران در هوای گرم در داخل اتومبیل پارک شده بسیار خطرناک است، حتی اگر شیشه اتومبیل باز باشد یا محل قرار گرفتن آن سایه باشد. زمانی که اتومبیل را پارک می کنید، برای پیشگیری از ورود کودکان به داخل آن بهتر است درهای آن را قفل کنید. 
• در ساعات گرم روز از انجام فعالیت زیاد اجتناب کنید. اگر نمی توانید در هوای گرم فعالیت نداشته باشید، مایعات زیاد بنوشید و در فواصل منظم در یک مکان خنک استراحت کنید. سعی کنید ورزش کردن و انجام فعالیت های جسمی خود را در ساعات خنک روز انجام دهید، مانند صبح زود و یا عصر. 
• با محیط و دمای هوا سازگاری پیدا کنید. زمان کار و ورزش کردن خود را در هوای گرم محدود کنید تا زمانی که با این دما سازگاری پیدا کنید. سازگاری بدن با هوای گرم ممکن است هفته ها طول بکشد. 
• اگر در معرض خطر هستید، محتاط باشید. اگر دارو مصرف می کنید یا شرایطی دارید که خطر ابتلا به این مشکل را افزایش می دهد، از قرار گرفتن در محیط گرم اجتناب کنید و در صورت مشاهده هر گونه نشانه در خود بلافاصله اقدامات لازم را انجام دهید. اگر قرار است در هوای گرم ورزش یا فعالیتی انجام دهید، از وجود کمک های لازم یا اورژانس در آن نزدیکی ها اطمینان حاصل کنید.