فتق (بیرون زدگی ) دیسک کمر

فتق یا بیرون زدگی دیسک مشکلی است که دربالشتک لاستیکی (دیسک) بین استخوانهای (مهره ها) ستون فقرات بوجود می آید.
دیسک ستون فقرات کمی شبیه به دونات ژله ای است که درقسمت مرکزی نرمترودرقسمت بیرونی سخت تراست. گاهی این مشکل به نام مهره جابجا شده یا لغزیده و یا پارگی دیسک نامیده می شود. فتق دیسک زمانی اتفاق می افتد که قسمت نرم شده ژله مانند دیسک ازترکی که درقسمت سخت ترآن بوجود آمده، بیرون می زند. 
فتق دیسک می تواند با تحریک اعصاب مجاورباعث درد، بی حسی و یا ضعف در یک دست یا پا بشود. بعضی ازافراد بدون داشتن هیچ نشانه ای مبتلا به این بیماری هستند اما بسیاری ازافراد مبتلا به دیسک کمربرای بهبود یافتن نیازی به عمل جراحی ندارند.

ممکن است شما بدون اینکه بدانید مبتلا به فتق دیسک باشید و یا اینکه با انجام تصویربرداری ازستون فقرات، بدون اینکه هیچگونه نشانه ای داشته باشید، متوجه آن بشوید. اما گاهی اوقات هم می تواند دردناک باشد. فتق دیسک بیشتردرقسمت پایین مهره ها اتفاق می افتد اما درستون فقرات گردنی هم ممکن است پیش بیاید.
 

علائم و نشانه هایی که درفتق دیسک بیشترشایع هستند عبارتند از:
•    درد دست یا پا  اگربیرون زدگی دیسک درقسمت پایین کمرباشد، معمولا احساس درد شدید درباسن، ران و یا ساق پا خواهید داشت و اگربیرون زدگی دردیسک گردن باشد، درد زیادی درناحیه شانه و بازو احساس می کنید. این درد ممکن است درهنگام سرفه یا عطسه کردن و یا حرکتهای خاص ستون فقرات تا بازو یا پا کشیده شود.
•    بی حسی و سوزش  افرادی که فتق دیسک بین مهره ای دارند دربخش هایی ازبدن که اعصاب آسیب دیده دارد احساس بی حسی و سوزش می کنند.
•    ضعف  عضلات مجاوراعصاب آسیب دیده ضعیف می شوند که ممکن است باعث تلو تلو خوردن، عدم توانایی دربلند کردن و یا نگهداشتن اشیاء بشود.
 

زمان مناسب برای مراجعه به پزشک
اگردرد کمر یا گردن به دست یا پای شما کشیده می شود و با بی حسی، سوزن سوزن شدن و یا ضعف همراه است به مراقبتهای پزشکی نیازدارید

درصورت مشاهده نشانه های بیماری به پزشک مراجعه کنید.

    فتق دیسک بیشتربه تدریج وبه دلیل پیری، ساییدگی و پارگی دیسک اتفاق می افتد. با افزایش سن و کاهش میزان آب موجود دردیسک، انعطاف پذیری دیسکها کم شده و مستعد هستند که با کمترین فشارو حرکت پاره یا شکسته شوند.

بیشترافراد نمی توانند علت دقیق فتق دیسک خود را مشخص کنند. گاهی اوقات استفاده اشتباه از عضلات کمر به جای استفاده ازپا و منقبض شدن عضلات کمرو یا چرخش و پیچیدن کمردرحین بلند کردن اجسام سنگین می تواند عامل بروز فتق دیسک بشود.

اتفاقاتی مانند زمین خوردن روی کمرو افتادن هم به ندرت می تواند عامل بروزاین بیماری باشد.

عواملی که ممکن است خطر دیسک فتق را افزایش دهد عبارت است از:

داشتن اضافه وزن فشارزیادی برروی دیسکهای پایین کمر می آورد.
شغل افرادی که مشاغل سخت و پرزحمت دارند بیشتردرمعرض مشکلات کمرهستند.

حرکاتی مانند بلند کردن، کشیدن، هل دادن، خم شدن ازپهلووچرخش بصورت تکراری خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش می دهند.
ژنتیک بعضی اشخاص بطورژنتیک مستعد ابتلا به فتق دیسک هستند.

نخاع شما تا قسمتهای پایینی کانال نخاعی کشیده نشده است. درست درزیرکمرنخاع به گروهی ازریشه های عصبی طولانی (کودا اکوینا) که شبیه به دم اسب هستند تقسیم می شود. به ندرت فتق دیسک ممکن است منجربه کودا اکوینا شود. درموارد خاصی مانند ضعف یا فلچ دائمی عمل جراحی انجام می گیرد.
 

درصورت مشاهده علائم زیربه مراقبتهای پزشکی نیازدارید:
بدترشدن علائم   افزایش درد، بی حسی یا ضعف درمحل دیسک به طوری که قادر به انجام فعالیتهای روزانه نباشید.
اختلال درعملکرد روده یا مثانه:   افراد مبتلا به سندرم کودا اکوینا ممکن است حتی با مثانه پر دچاربی اختیاری و یا اشکال درکارمثانه بشوند.
بی حسی زین:   بی حسی پیشرونده قسمتهایی ازبدن که دراسب سواری با زین درتماس هستند مانند قسمت داخلی ران، پشت پاها و اطراف مقعد

به احتمال زیاد دروهله اول شما به پزشک خانوادگی خود مراجعه خواهید کرد. سپس او شما را به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، جراح ارتوپدی، متخصص مغزو اعصاب و یا جراح مغزو اعصاب معرفی خواهد کرد. 
 

 آنچه شما می توانید انجام دهید  
 قبل ازرفتن نزد پزشک لیستی بنویسید و به سؤالات زیرپاسخ دهید:
•    شروع اولین نشانه ها چه زمانی بوده است؟
•    آیا پس ازهل دادن، بلند کردن یا کشیدن چیزی اولین نشانه ها ظاهرشدند؟ آیا درآن حالت کمرتان را چرخانده بودید؟
•    آیا درد مانع انجام فعالیتهای شما می شود؟
•    چه چیزی این علائم را تشدید می کند؟
•    چه چیزی این علائم را بهترمی کند؟
•    چه داروها و مکمل هایی استفاده می کنید؟
 

ازپزشک خود چه انتظاراتی دارید؟ 
پزشک شما ممکن است برخی از سؤالات زیر را از شما بپرسد:
آیا دردهایی دارید که به دست یا پا کشیده بشوند؟
آیا ضعف یا بی حسی دردست یا پای خود احساس می کنید؟
آیا متوجه تغییری درعملکرد روده یا مثانه خود شده اید؟
آیا عطسه و سرفه درد پای شما را تشدید می کند؟
آیا درد با خواب یا کارشما تداخل دارد؟

درمعاینه بالینی پزشک کمر شما را ازنظرآسیبهای وارد آمده معاینه خواهد کرد. ممکن است پزشک ازشما بخواهد که به رو درازبکشید و پاهای شما را درجهات مختلف حرکت دهد. این کاردرتشخیص علت درد به پزشک کمک می کند.

همچنین ممکن است پزشک برای بررسی موارد زیرمعاینات عصبی انجام دهد:
•    رفلکس
•    توانایی راه رفتن
•    توانایی لمس نور، تحمل و لرزش
 

دراغلب موارد برای تشخیص فتق دیسک انجام معاینه بالینی ودانستن تاریخچه پزشکی کافی هستند. اگرپزشک شما به بیماری دیگری مشکوک باشد و یا برای مشخص کردن اعصاب آسیب دیده ممکن است انجام آزمایشهای زیررا تجویزکند:
 

تصویربرداری
تصویربرداری ساده ممکن است درتشخیص فتق دیسک مؤثرنباشد اما ازاین روش می توان به برخی بیماریهای دیگرکمرپی برد مانند عفونت، تومور، اشکالات ستون مهره ها وشکستگی استخوان
 

توموگرافی کامپیوتری (CT scan)

 دستگاه سی تی اسکن یک سری عکس ازجهات مختلف گرفته و ازترکیب آنها تصاویرمقطعی ازستون فقرات و ساختاراطراف آنها ارائه می دهد.
 

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MIR )

ازامواج رادیویی ویک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری ازساختارداخلی بدن استفاده می شود. این تصویربرداری برای تعیین محل فتق دیسک و اعصاب آسیب دیده انجام می شود. 
 

میلوگرام  
دراین روش پس ازتزریق ماده حاجب به مایع نخاعی تصویربرداری انجام می شود. این روش می تواند فشاروارده برنخاع یا اعصاب را به دلیل فتق دیسک های متعدد یا وضعیت های دیگرنشان دهد.
 

آزمون عصب
الکترومایوگرام
الکترومایوگرام و مطالعات انجام شده برروی اعصاب چگونگی عملکرد میزان تکانه های الکتریکی درحال حرکت بافت عصبی را اندازه گیری می کنند.
 

درمان و دارو
درمان با احتیاط  اجتناب از قرارگرفتن در وضعیت دردناک و انجام ورزش های خاص واستفاده از داروهای ضد درد می تواند نشانه های فتق دیسک را در9 نفرازهر10 نفرازبین برد.

داروهای ضد درد بدون نسخه اگردرد شما خفیف تا متوسط باشد ممکن است پزشک برایتان داروی ضد درد بدون نسخه تجویزکند. داروهایی مانند آیبوپروفن (ادویل، موترین و غیره) و یا ناپروکسن (الیو و غیره) 
 

داروهای مخدر اگردرد شما با داروهای بدون نسخه آرام نمی شود پزشک ممکن است برای مدت کوتاهی داروی مخدربرایتان تجویز کند. داروهایی مانند کدئین یا اوکسی کودئین- استامینوفن ترکیبی  (Percocet, Oxycontin, others). تهوع، گیجی و یبوست ازعوارض احتمالی این دارو هستند.
 

داروهای ضد درد اعصاب داروهایی مانند گاباپنتین( (Neurontin, Gralise, Horizant) دولوکستین (Cymbalta) ، ترامادول(Ultram)، پرهگابالین ((Lyrica و آمی تریپتیلین اغلب به کاهش درد عصب کمک می کنند. این داروها اثرات جانبی کمتری نسبت به سایرداروها دارند وبرای افرادی که مبتلا به فتق دیسک هستند جزو دسته اول داروهای تجویزی بشمارمی روند.
 

شل کننده های عضلانی شل کننده های عضلانی برای انقباضات عضلانی تجویزمی شوند.
تزریق کورتیزول  کورتیکواتستروئیدها برای فرونشاندن التهاب ممکن است با تزریق مستقیم به اطراف اعصاب نخاعی داده شوند. تصویربرداری ازستون فقرات کمک می کند تا محل تزریق بهترمشخص شود. گاهی اوقات تجویزیک دوره استروئید خوراکی ممکن است باعث کاهش تورم و التهاب بشود.
 

درمان 
فیزیوتراپیست ها می توانند حرکات و ورزش های خاصی را به شما آموزش دهند تا درد را به حد اقل برسانید. همچنین فیزیوتراپیست مکن است موارد زیررا توصیه کند:
•    سرما یا گرما
•    کشش
•    سونوگرافی
•    تحریک الکتریکی
•    گذاشتن بریس گردن یا کمربرای مدتی کوتاه
 

جراحی
درصد انجام عمل جراحی برای افراد مبتلا به فتق دیسک بسیاراندک است. اگرپس ازگذشت 6 هفته مداوا بهبودی دروضعیت شما حاصل نشد ممکن است پزشک عمل جراحی را پیشنهاد کند. بخصوص اگراین نشانه ها باقی باشند:
•    بی حسی یا ضعف
•    به سختی ایستادن یا راه رفتن
•    ازدست دادن کنترل مثانه و روده
 

دربسیاری ازموارد جراح فقط می تواند بخش بیرون زده ازدیسک را ازبین بردارد و به ندرت هم پیش می آید که کل دیسک باید برداشته شود. دراین موارد ممکن است برای اینکه ساختارستون فقرات به هم نخورد، مهره هم سوزانیده شود. به ندرت جراح ممکن است دیسک مصنوعی را جایگزین کند.

             
استفاده از مسکن ها
استفاده ازسرما یا گرما استفاده ازکمپرس آب سرد می تواند در کاهش درد و التهاب مؤثرباشد. پس ازگذشت چند روزبرای تسکین درد و آرامش ازکمپرس آب   گرم استفاده کنید.
 

زیاد استراحت نکنید  استراحت بیش از حد باعث ضعف مفاصل و عضلات می شود که می تواند روند بهبود شما را با مشکل روبرو کند. یک استراحت 30 دقیقه ای و سپس پیاده روی کوتاه یا انجام بعضی کارها مناسب است.

درطول درمان ازانجام کارهایی که درد شما را شدت می بخشند خودداری کنید.

برای جایگزین کردن داروی مناسب با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

برای پیشگیری ازابتلا به فتق دیسک بین مهره ها:
•    ورزش کنید.  تقویت عضلات بدن به ایجاد ثبات و حفظ ستون فقرات کمک می کند.
•    حفظ وضعیت خوب  وضعیت خوب بدنی به کاهش فشاروارده برروی ستون فقرات و دیسکها کمک می کند. کمرخود را صاف و ترازنگه دارید بخصوص هنگامی که برای مدت طولانی نشسته اید. برای بلند کردن اجسام سنگین و یا کارهای دیگرازپاهایتان استفاده کنید نه کمرتان
•    وزن مناسب خود را حفظ کنید  اضافه وزن فشاربیشتری برروی ستون فقرات و دیسک آورده و آنها را مستعد ابتلا به فتق می کند.

همراهی و حمایت  درد بیشترازداشتن سلامتی جسمی شما را ناراحت می کند. اگرشما نتوانید با فتق دیسک یا دردهای دیگرکمر کناربیایید سلامت روحی و روانی شما بهم می خورد. این نکات می تواند درتحمل درد به شما کمک کند:
شناسایی محرک درد  فعالیتها یا رفتارهای خاصی ممکن است درد شما را بیشترکنند اگراین محرکها را شناسایی کنید می توانید آنها را محدود کرده و یا ازآنها جلوگیری کنید.
مدیریت استرس  بزرگ جلوه دادن درد. با انجام تمرینات آرامش بخش مانند تنفسهای عمیق میزان استرس خود را کم کنید.
مراجعه به مشاور صحبت کردن با یک مشاورسلامت روان به شما کمک می کند تا در مورد انتظارات غیرواقعی و عقیده نسبت به خود تجدید نظرکنید. حتی اگرنتوانید درد خود را تغییر دهید اما می توانید احساس خود نسبت به درد را تغییردهید.