ناباروری

اگر شما و همسرتان در بچه دار شدن دچار مشکل هستید، بهتر است بدانید که تنها نیستید. 10 تا 15 درصد زوج ها در امریکا نابارور هستند. ناباروری به این صورت تعریف می شود: عدم توانایی برای باردار شدن، علیرغم داشتن رابطه جنسی محافظت نشده و مکرر، این ناتوانی حداقل یک سال طول می کشد. 
ناباروری ممکن است به دلیل وجود مشکل در یکی از زوج ها رخ دهد یا ترکیبی از چند عامل که در باردار شدن زن دخالت دارند باعث ناباروری می شوند. خوشبختانه روش های درمانی موثر و بی خطر زیادی وجود دارند که شانس باردار شدن را افزایش می دهند. 

مهم ترین نشانه ناباروری حامله نشدن است و ممکن است هیچ نشانه دیگری وجود نداشته باشد. گاهی نیز قاعدگی های نامنظم یا پریود نشدن خانم نشانه ناباروری وی می باشد. مردان نیز نشانه هایی از ناباروری نشان می دهند که به ندرت این اتفاق می افتد. از نشانه های ناباروری در مردان مشکلات هورمونی است، از جمله تغییر در میزان رشد موها یا عملکردهای جنسی. 

احتمالا برای این مشکل به پزشک مراجعه نمی کنید تا اینکه تصمیم به بچه دار شدن می گیرید. با این حال بهتر است خانم هایی که دارای شرایط زیر هستند، قبل از اقدام برای بچه دار شدن با پزشک خود مشورت کنند: 
•    خانمی که بین 35 تا 40 سال سن دارد و حداقل 6 ماه است که تصمیم به باردار شده گرفته و باردار نمی شود. 
•    فرد بالای 40 سال 
•    خانمی که قاعدگی نامنظم دارد یا اصلا پریود نمی شود. 
•    قاعدگی های بسیار دردناک 
•    فردی که قبلا مشکلات باروری داشته 
•    فردی که مبتلا به بیماری آندومتریوز یا بیماری های التهابی لگن است. 
•    فردی که سابقه سقط جنین متعدد داشته 
•    فردی که تحت درمان سرطان قرار گرفته است
در مورد مردان نیز، بهتر است مردانی که دارای ویژگی های زیر هستند قبل از بچه دار شدن به پزشک مراجعه کنند: 
•    میزان اسپرم فرد کم است یا در زمینه اسپرم دچار مشکلات دیگری است. 
•    فردی که سابقه بیماری های بیضه، پروستات یا دیگر مشکلات جنسی داشته 
•    فردی که تحت درمان سرطان قرار گرفته است. 
•    داشتن بیضه های کوچک یا متورم که واریکوسل نامیده می شود. 
•    سابقه ناباروری در بین دیگر اعضای خانواده 

تمام مراحل مربوط به تخمک گذاری و لقاح باید به درستی انجام شوند تا زن باردار شود. گاهی اوقات مشکلی که باعث ناباروری می شوند در زمان تولد فرد وجود دارند و گاهی این مشکل در طول زندگی بروز می کند. 
علل ناباروری یک یا هر دو نفر را در زندگی مشترک تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کل: 
•    در حدود یک سوم زوج های نابارور، مشکل ناباروری مربوط به مرد است. 
•    در حدود یک سوم زوج های نابارور، مشکل ناباروری مربوط به زن است. 
•    در باقی موارد مشکل مربوط به هر دو طرف است یا علت خاصی برای ناباروری مشخص نمی شود. 
علل ناباروری مردان 
علل ناباروری در مردان عبارتند از: 
•    تولید اسپرم غیر طبیعی یا عملکرد غیر طبیعی که به دلیل عدم نزول بیضه، نقص ژنتیکی و مشکلات جسمی مانند دیابت یا بیماری های عفونی مانند کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا HIV رخ می دهد. 
•    مشکل در انتقال اسپرم که به دلیل مشکلاتی مانند انزال زودرس، بیماری های ژنتیکی خاص مانند فیبروز کیستیک، مشکلات ساختاری مانند انسداد در بیضه، رخ می دهد و یا آسیب و صدمه به اندام های تناسلی. 
•    قرار گرفتن بیش از حد در مقابل برخی عوامل محیطی، مانند آفت کش ها، مواد شیمیایی و تابش اشعه ها. سیگار کشیدن، مصرف الکل، ماری جوانا یا مصرف برخی داروها مانند آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد فشار خون، استروئیدهای آنابولیک  وغیره نیز باعث بروز مشکل ناباروری در مردان می شوند. قرار گرفتن مکرر در معرض گرما، مانند سونا یا حمام آب گرم، باعث بالا رفتن درجه حرارت مرکزی بدن شده و تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار می دهد. 
•    آسیب های ناشی از سرطان و درمان آن، از جمله پرتو درمانی و شیمی درمانی. درمان مربوط به سرطان گاهی تولید اسپرم را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. 
علل ناباروری در خانم ها 
علل ناباروری در خانم ها نیز به شرح زیر می باشد: 
•    اختلالات تخمک گذاری، که بر روی آزاد شدن تخمک از تخمدان تاثیر می گذارد. این اختلالات عبارتند از اختلالات هورمونی مانند سندروم تخمدان پلی کیستیک. هیپرپرولاکتینمی نیز بر روی تخمک گذاری تاثیر می گذارد. هیپرپرولاکتینمی شرایطی است که پرولاکتین زیادی در بدن شما وجود دارد – هورمونی که تولید شیر را در پستان مادر تحریک می کند. افزایش یا کاهش هورمون تیروئید هر دو بر روی چرخه قاعدگی تاثیر می گذارند و باعث ناباروری می شوند. دیگر علل رایج نیز عبارتند از ورزش کردن بیش از حد، اختلالات خوردن و صدمه دیدن. 
•    اختلالات رحم یا دهانه رحم، از جمله باز بودن دهانه رحم یا وجود پولیپ در دهانه رحم یا شکل رحم. تومورهای غیرسرطانی (خوش خیم) در دیواره رحم با مسدود کردن لوله های فالوپ به ندرت باعث ناباروری در خانم ها می شوند. اغلب اوقات فیبروم با کاشت تخم بارور شده تداخل پیدا می کند. 
•    آسیب یا انسداد لوله فالوپ، که اغلب با التهاب لوله فالوپ ایجاد می شود. این مشکل به دلیل بیماری التهابی لگن بروز می کند که معمولا با عفونت های مقاربتی، آندومتریوز و یا چسبندگی های مقاربتی ایجاد می شود. 
•    آندومتریوز، زمانی رخ می دهد که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد می کند و بر روی عمکرد تخمدان، رحم و لوله های فالوپ تاثیر می گذارد. 
•    نارسائی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس)، زمانی که کار تخمدان ها متوقف شده و قاعدگی قبل از 40 سالگی به پایان می رسد، یائسگی زودرس اتفاق می افتد. گرچه علت بروز این مشکل مشخص نیست، اما برخی عواملی که باعث بروز این مشکل می شوند عبارتند از بیماری های سیستم ایمنی، برخی شرایط ژنتیکی خاص مانند سندروم ترنر، حامل سندروم شکننده X، پرتو درمانی یا شیمی درمانی و سیگار کشیدن. 
•    چسبندگی های لگن، رشته های بافت جوشگاهی و زخم ها که اندام را پس از عفونت لگنی، آپاندیسیت یا جراحی شکم و لگن به هم متصل می کند. 
علل دیگر ناباروری در خانم ها عبارتند از: 
•    سرطان و روش درمانی مربوط به آن. برخی سرطان ها – به ویژه سرطان های مربوط به اندام تولید مثل زنان – معمولا به شدت بر روی باروری خانم ها تاثیر می گذارد. شیمی درمانی و پرتودرمانی هر دو ممکن است باعث ناباروری شوند. 
•    دیگر شرایط و بیماری ها. برخی شرایط، مانند بلوغ دیررس یا عدم قاعدگی (آمنوره)، مانند بیماری های سلیاک، دیابت کنترل نشده و برخی بیماری های خودایمنی مانند لوپوس بر روی باروری یک زن تاثیر می گذارند. اختلالات ژنتیکی نیز احتمال بارداری را کاهش می دهند. 

عوامل تشدید کننده ناباروری در خانم ها و آقایان یکسان است. این عوامل عبارتند از: 
•    افزایش سن. در خانم ها قدرت باروری با افزایش سن به تدریج کاهش می یابد، به ویژه پس از 30 سالگی و در سن 37 سالگی به شدت افت می کند. ناباروری در خانم های مسن ممکن است به دلیل تعداد یا کیفیت تخمک ها یا مشکلات جسمی باشد که بر روی باروری تاثیر می گذارند. مردان در سن بالای 40 سال باروری کمتری نسبت به جوان ترها دارند و میزان وجود شرایط پزشکی خاص، مانند اختلالات روانی یا انواع خاصی از سرطان نیز در این افراد وجود دارد. 
•    مصرف دخانیات. سیگار کشیدن یا مصرف ماری جوانا توسط خانم یا آقا احتمال بارداری را کاهش می دهد. به علاوه سیگار کشیدن اثر بخشی درمان ناباروری را نیز کاهش می دهد. سقط جنین در بین خانم های سیگاری بسیار رایج است. سیگار کشیدن باعث اختلال در نعوظ یا کم شدن تعداد اسپرم در مردان می شود. 
•    مصرف الکل. خانم ها در دوران بارداری باید حتما از مصرف الکل اجتناب کنند. مصرف الکل خطر نقص را در نوزاد متولد شده افزایش می دهد. برای مردان مصرف الکل تعداد اسپرم ها را کاهش می دهد. 
•    اضافه وزن داشتن. در بین زنان بی تحرکی و اضافه وزن خطر ناباروری را افزایش می دهد. در مردان نیز اضافه وزن بر روی تعداد اسپرم ها تاثیر می گذارد. 
•    کمبود وزن. زنانی که مبتلا به اختلالات خوردن هستند، مانند بی اشتهایی یا پرخوری، یا رژیم غذایی کم کالری را انتخاب کرده اند در معرض خطر ناباروری هستند. 
•    ورزش نکردن. کم تحرکی و ورزش نکردن منجر به چاقی می شوند که خطر ناباروری را افزایش می دهد. کمتر اتفاق می افتد که مشکلات تخمک گذاری در خانم ها با ورزش کردن و تحرک شدید در ارتباط باشد.

قبل از آزمایش ناباروری پزشک سعی می کند عادت های جنسی فرد را مشخص کند و توصیه هایی بر اساس این عادات ارائه دهد. در برخی زوجین نابارور هیچ دلیل خاصی کشف نمی شود (ناباروری غیرقابل توضیح). 
سنجش ناباروری چرهزینه و گاهی شامل فرایندهای ناراحت کننده ای است. به علاوه هیچ تضمینی برای باردار شدن خانم درمان وجود ندارد، حتی پس از تمام آزمایش ها و مشاوره ها. 
آزمایش های مردان 
باروری مردان مستلزم آن است که بیضه ها به اندازه کافی اسپرم سالم تولید کنند و این اسپرم به طور موثر وارد واژن زن شده و به تخمدان او برود. آزمایشات مربوط به ناباروری مردان برای مشخص کردن انجام درست هر یک از این مراحل می باشد. 
در این شرایط مرد مورد معاینات جسمی کامل، از جمله معاینه آلت تناسلی، قرار می گیرد. آزمایشات خاص مربوط به باروری عبارتند از: 
•    بررسی مایع منی. پزشک ممکن است یک یا چند نمونه از مایع منی فرد را مورد بررسی قرار دهد. این مایع از طریق خود ارضایی یا قطع مقاربت به دست می آید که باید در یک ظرف تمیز قرار گیرد. سپس این مایع در آزمایشگاه بررسی می شود. 
•    تست هورمون. برای تعیین سطح تستوسترون و دیگر هورمون ها یک آزمایش خون انجام می شود. 
•    آزمایش ژنتیک. این آزمایش انجام می شود تا پزشک مطمئن شود نقص ژنتیکی باعث ناباروری شده یا خیر. 
•    بیوپسی یا نمونه برداری بیضه. در این تست پزشک ناهنجاری های بیضه را که باعث ناباروری شده اند، تشخیص می دهد. 
•    تصویربرداری. در شرایط خاص آزمایشات تصویری مانند MRI مغز و اسکن تراکم استخوان، ترانس رکتال و یا سونوگرافی بیضه یا یک آزمایش از مجرای دفران (vasography) انجام می شود. 
•    دیگر آزمایش های ممکن. در برخی موارد آزمایشات دیگری برای ارزیابی کیفیت اسپرم انجام می شوند، مانند بررسی یک نمونه مایع منی برای بررسی اختلالات DNA. 
آزمایشات زنان 
باروری در خانم ها براساس آزادسازی تخمک سالم می باشد. دستگاه تناسی زن به تخمک اجازه می دهد تا از لوله فالوپ گذشته و برای لقاح به اسپرم ملحق شود. تخمک بارور شده باید به رحم برود و در دیواره رحم قرار گیرد. آزمایشات مربوط به ناباروری زنان به این منظور انجام می شوند که تعیین کنند کدام یک از این مراحل به صورت ناقص انجام می شوند. 
به این منظور بیمار به طور کامل مورد معاینه جسمی، از جمله معاینه واژینال، قرار می گیرد. آزمایشات خاص مربوط به باروری عبارتند از: 
•    تست تخمک گذاری. طی یک آزمایش خون سطح هورمون ها بررسی می شوند تا انجام تخمک گذاری تعیین شود. 
•    هیستروسالپینگوگرافی. این آزمایش وضعیت رحم و لوله های فالوپ را ارزیابی می کند و به دنبال انسداد یا دیگر مشکلات می باشد. از اشعه ایکس استفاده می شود تا شرایط حفره رحم تعیین شود و اطمینان حاصل شود که مایع از لوله های فالوپ خارج شده است. 
•    آزمایش ذخیره تخمدان. این آزمایش برای تعیین کیفیت و کمیت تخمک های موجود برای تخمک گذاری انجام می شود و اغلب با آزمایش هورمونی در اوایل دوره قاعدگی شروع می شود. 
•    دیگر تست های هورمونی. دیگر آزمایشات هورمونی سطح هورمون های تخمک گذاری و هیپوفیز را بررسی می کنند که این هورمون ها فرایندهای تولید مثل را کنترل می کنند. 
•    آزمایشات تصویری. سونوگرافی برای مشاهده جزئیات داخلی رحم و لوله فالوپ استفاده می شود. 
به ندرت آزمایش های زیر انجام می شوند که بستگی به شرایط فرد دارد. 
•    هیستروسکوپی. براساس علائم مشاهده شده، پزشک برای بررسی رحم یا لوله فالوپ هیستروسکوپی را توصیه خواهد کرد. در هیستروسکوپی پزشک یک دستگاه نازک و روشن را از طریق دهانه رحم وارد رحم می کند تا اختلالات این بخش را مشاهده کند. 
•    لاپاروسکوپی. این آزمایش نوعی جراحی با کمترین میزان تهاجم محسوب می شود که برش کوچکی در زیر ناف ایجاد شده و یک دستگاه کوچک وارد این بخش می شود تا لوله فالوپ، تخمدان ها و رحم را بررسی کند. لاپاروسکوپی برای تشخیص اندومتریوز، زخم، انسداد یا بی نظمی لوله های فالوپ و مشکلات تخمدان و رحم موثر می باشد. 
•    آزمایش های ژنتیک. این آزمایش ها به تشخیص مشکلات ژنتیک که عامل ناباروری هستند، کمک می کند. 
تا قبل از اینکه علت ناباروری تشخیص داده نشود، هیچ کس به این آزمایش ها نیاز نخواهد داشت. شما و پزشکتان در مورد نوع و زمان آزمایش تصمیم خواهید گرفت. 

درمان ناباروری بستگی به عوامل زیر دارد: 
•    علت ناباروری
•    مدت زمان ناباروری
•    سن زن یا مرد و همچنین شریک زندگی وی
•    ترجیحات شخصی
برخی از علت های ناباروری قابل درمان نیستند. 
در صورتی که بارداری طبیعی اتفاق نیفتد، زوج ها می توانند از فناوری های کمک به باروری استفاده کنند. درمان ناباروری ممکن است مشکلات مالی، جسمی و روانی قابل توجهی در پی داشته باشد. 
درمان مردان 
گزینه های درمانی مردان ممکن است شامل درمان مشکلات جنسی یا نبود اسپرم سالم باشد. روش های درمانی عبارتند از: 
•    تغییر سبک زندگی. بهبود سبک زندگی و عوامل رفتاری شانس توانایی بارور کردن را در مردان افزایش می دهد. برخی از این تغییرات عبارتند از قطع برخی داروها، حذف یا کاهش مصرف مواد مضر، بهبود مدت یا زمان مقاربت، ورزش منظم و بهبود عوامل دیگری که بر روی باروری تاثیر می گذارند. 
•    داروها. برخی داروها باعث بهبود اسپرم مرد می شوند و احتمال باروری را در مرد افزایش می دهند. این داروها عملکرد بیضه، از جمله تولید اسپرم و کیفیت آن را بهبود می بخشند. 
•    جراحی. از طریق جراحی می توان انسداد اسپرم را برطرف کرده و باروری بازگردانده شود. در موارد دیگر ترمیم واریکوسل شانس باروری را افزایش می دهد. 
•    بازیابی اسپرم. زمانی که مرد دچار مشکل در انزال باشد یا هیچ اسپرمی تولید نشود، از این تکنیک استفاده می شود. به علاوه این روش همراه با دیگر تکنیک ها استفاده می شود یا زمانی که تعداد اسپرم ها به طور غیرطبیعی کم باشند، مورد استفاده قرار می گیرد. 
درمان برای زنان 
خانم ها معمولا برای رسیدن به حالت باروری به یک یا دو روش درمانی نیاز دارند، با این حال روش های درمانی مختلفی برای خانم ها وجود دارد. 
•    تحریک تخمک گذاری با داروهای باروری. داروهای باروری مهم ترین روش درمانی برای خانم هایی هستند که به دلیل اختلالات تخمک گذاری نابارور هستند. این داروها تخمگ گذاری القا یا تنظیم می کنند. در مورد مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید. 
•    تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI). در فرایند انجام IUI اسپرم سالم در دوران آزادسازی تخمک زن به طور مستقیم وارد رحم می شود و به این ترتیب یک یا چند تخمک در بدن زن بارور می شوند. بسته به علت ناباروری، زمان انجام IUI با چرخه طبیعی قاعدگی یا با داروهای باروری هماهنگ می شود. 
•    جراحی برای بازگرداندن باروری. مشکلات رحم، مانند پولیپ آندومتر، سپتوم رحم یا بافت اسکار داخلی در رحم ممکن است منجر به ناباروری شوند که از طریق هیستروسکوپی قابل درمان خواهند بود.
فناوری های کمک به باروری
این روش ها شامل هر نوع درمان باروری است که در آن تخمک و اسپرم کنترل می شوند. در این روش یک تیم سلامت شامل پزشکان، روانشناسان، جنین شناسان، تکنیسین آزمایشگاه، پرستاران و متخصصان بهداشت به زوج دارای مشکل باروری کمک می کنند تا صاحب فرزند شوند. 
لقاح آزمایشگاهی (IVF) رایج ترین تکنیک برای کمک به باروری می باشد. IVF شامل تحریک و بازیابی تخمک های بالغ متعدد از یک زن می باشد که آنها را با اسپرم مرد در آزمایشگاه بارور کرده و 3 تا 5 روز پس از لقاح جنین در رحم کاشته می شود. 
گاهی تکنیک های دیگری در یک دوره IVF انجام می شوند که عبارتند از: 
•    تزریق داخلی سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI). در این روش اسپرم سالم به طور مستقیم به تخمک سالم تزریق می شود. روش ICSI معمولا زمانی استفاده می شود که کیفیت یا کمیت مایع منی مرد ضعیف است یا تلاش برای لقاح در انجام IVF قبل با شکست مواجه شده است. 
•    کمک به لانه گزینی جنین (Assisted hatching). این روش با باز کردن پوشش خارجی جنین به لانه گزینی جنین در دیواره رحم کمک می کند. 
•    اهدای تخمک یا اسپرم. اکثر اوقات روش های کمک به باروری با استفاده از تخمک زن و اسپرم شوهرش انجام می شود. به هرحال اگر مشکلات مربوط به باروری با اسپرم و تخمک شدید باشند، ممکن است لازم باشد از تخمک یا اسپرم یک فرد آشنا استفاده شود. 
•    حامل بارداری. زنانی که دچار مشکل در رحم خود هستند و یا بارداری برای آنها خطرناک باشد، با استفاده از IVF یک حامل بارداری انتخاب می کنند. در این روش جنین مورد نظر در یک رحم سالم قرار داده می شود. 
پیامدهای درمان بارداری 
•    چندقلو زایی. یکی از رایج ترین پیامدهای مربوط به درمان ناباروری چند قلو زایی –دو قلو یا سه قلو – می باشد. به طور کل هر چه تعداد جنین ها بیشتر باشد، خطر زایمان زودرس و مشکلات دوران بارداری، مانند دیابت بارداری، بیشتر خواهد شد. نوزادانی که به طور نارس متولد می شوند بیشتر در معرض خطر مشکلات جسمی و رشد هستند. برای پیشگیری از بروز این مشکلات قبل از شروع فرایند درمان با پزشک خود مشورت کنید. 
•    سندروم بیش تحریکی تخمدان (OHSS). داروهای باروری برای القا تخمک گذاری ممکن است منجر به OHSS شوند که در این بیماری تخمدان ها متورم و دردناک می شوند. علائم این سندروم عبارتند از درد خفیف شکم، نفخ و حالت تهوع که حدود یک هفته طول می کشد، در دوران بارداری این علائم بیشتر از یک هفته طول می کشد. گاهی نیز شکل شدید این بیماری باعث افزایش سریع وزن و تنگی نفس می شود که نیاز به درمان فوری دارد. 
•    خونریزی یا عفونت. مانند هر روش تهاجمی دیگر، خطر خونریزی و عفونت در این روش ها وجود دارد.