سیستیت بینابینی (سندرم دردناک مثانه)

سیستیت بینابینی یا سندرم دردناک مثانه ، بیماری مزمنی است که بیمار فشار بر مثانه، درد مثانه و لگن_ از ناراحتی مختصر تا درد شدید_ را تجربه می کند. مثانه، عضوی عضلانی  و توخالی است که ادرار در آن جمع می شود. زمانیکه مثانه پر می شود، از طریق اعصاب لگن، سیگنالهایی را به مغز می فرستد با این مضمون " وقت ادرار است". در این زمان، اگثر افراد نیاز شدید به تخلیه ادرار پیدا می کنند. در سیستیت بینابینی این سیگنالها دچار اختلال می شوند و با کمترین حجم ادرار اعلام نیاز به تخلیه   می کنند و شخص دچار تکرر ادرار می شود.
سیستیت بینابینی، اغلب در زنان دیده می شود و تاثیر طولانی مدت بر کیفیت زندگی آنان می گذارد. اگرچه درمان قطعی برای آن یافت نشده است، داروها و درمان های موجود می توانند کمی آن را تسکین دهند.

علائم و نشانه های سیستیت بینابینی، از فردی به فرد دیگر و حتی در طول زمان و به واسطه تغییر در قاعدگی، نشستن طولانی مدت، استرس، نوع فعالیت جسمانی و ورزش متفاوت است.
این علایم عبارتند از :

• درد در ناحیه لگن _ در زنان  بین واژن و مقعد ... در مردان بین کیسه بیضه و مقعد
• درد مزمن لگن
• نیاز فوری به ادرار_ توانایی نگه داشتن ادرار پایین می آید
• بالا رفتن تعداد دفعات ادرار کردن در طول روز و شب_ افراد مبتلا به التهاب شدید مثانه ممکن است 60 بار در روز ادرار کنند
• درد یا ناراحتی در هنگام پر شدن مثانه و تسکین پس از ادرار کردن
• درد در هنگام مقاربت جنسی

شدت علائم ناشی از سیستیت بینابینی اغلب متفاوت است و برخی ا فراد حتی دوره های ناپدید شدن این علایم را نیز تجربه می کنند.
اگر چه علائم و نشانه های سیستیت شبیه عفونت مزمن دستگاه ادراری است، در کشت ادرار این بیماران معمولا باکتری یافت نمی شود. با این حال، علائم ممکن است بدتر شوند اگر فرد دارای سیستیت بینابینی به عفونت ادراری دچار شود.

چنانچه دچار درد در مثانه و تکرر بیش از اندازه ادرارهستید، باید به پزشک مراجعه کنید. 

تا به امروز، دلیل اصلی سیستیت بینابینی شناخته نشده است، اما می توان دید که عوامل زیادی در ایجاد آن نقش بازی می کنند. 
به عنوان مثال، افراد مبتلا به سیستیت بینابینی ممکن است در پوشش محافظ (اپیتلیوم) مثانه دچار مشکل شوند. و یا نشت در اپیتلیوم باعث ورود مواد سمی به ادرار و تحریک مثانه شود.
دیگر عوامل اثبات نشده عبارتند از : خود ایمنی، وراثت، عفونت یا آلرژی.

این عوامل عبارتند از :

• جنسیت . زنان بیشتر از مردان دچار سیستیت بینابینی می شوند. علایم آن در مردان تقریبا یکسان است، اما اغلب آنها التهاب غده پروستات (پروستاتیت) نیز دارند.
• سن . از 30 سالگی به بعد، فرد ممکن است دچار سیستیت بینابینی شود.
• داشتن یک درد مزمن. به همراه سیستیت بینابینی ممکن است درد مزمن دیگری مانند سندرم روده تحریک پذیر و یا فیبرومیالژیا نیز تجربه شود. 

شامل موارد زیر است :

• کاهش ظرفیت مثانه. سیستیت بینابینی باعث سفت شدن دیواره مثانه و کاهش ظرفیت مثانه می شود، به این معنی  که مثانه ادرار کمتری را نگه می دارد.
• پایین تر آمدن کیفیت زندگی. تکرر ادرار و درد بر فعالیت های اجتماعی، شغل و دیگر فعالیت های روزانه تاثیر منفی دارد.
• مشکلات جنسی. تکرر ادرار و درد معمولا روابط جنسی و در نتیجه صمیمیت بین زوجین را تحت تاثیر قرار می دهد.
• مشکلات هیجانی. درد مزمن و خواب ناکافی باعث استرس عاطفی و حتی افسردگی می شود.

پزشک از شما خواهد خواست تا برای چند روز اطلاعاتی مانند "چند بار در روز ادرار کردن؟" / "چه مقدار و چه نوع مایعاتی در روز آشامیدن؟"را یادداشت و ضبط کنید. 
جهت آزمایشهای بیشتر، ممکن است به یک متخصص اختلالات ادراری (اورولوژیست) یا متخصص اختلالات ادراری در زنان (urogynecologist) ارجاع داده شوید.

 سوالات شما از پزشک

قبل از ملاقات با پزشک این موارد را یادداشت کنید :

• علایمی که مشاهده کرده ایید، حتی علایمی که مربوط به سیستیت بینابینی نیستند.
• هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی. دوز و میزان مصرف هر یک. حتی داروهای بدون تجویز.
• فرد معتمدی که با خود به عنوان همراه خواهید برد. 
• به همراه بردن یادداشت یا وسیله ضبط صدا. جهت ضبط اطلاعات جدیدی که متخصص به شما خواهد داد. 
• سوالات خود از پزشک.

سوالات را از مهم به کمتر مهم بچینید تا در صورت تمام شدن وقت ویزیت، اطلاعات مهم تر را به دست آورده باشید. تعدادی از سوالات پایه ایی عبارتند از :

• در نهایت تمام علایم از بین خواهند رفت؟
• چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
• آیا تغییر در رژیم غذایی باعث از بین رفتن علایم می شود؟
• آیا داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنم باعث تشدید علایم می شود؟
• دارویی وجود دارد که این علایم را از بین ببرد؟
• به جراحی نیاز است؟

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما

• چند بار در روز ادرار می کنید؟ هشدار آن کوتاه و یا بدون هشدار است؟
• آیا بلافاصله بعد از تخلیه، نیاز به ادرار کردن مجدد دارید؟  
• فاصله بین ادرار کردن، کمتر از 2 ساعت است؟
• آیا در شب نیاز به ادرار کردن دارید؟
• درد یا سوزش در مثانه دارید؟
• در شکم یا لگن احساس درد می کنید؟
• این اواخر فعالیت/رابطه جنسی داشته اید؟
• تاثیر این علایم بر زندگی روزانه شما چه میزان است؟

در تشخیص سیستیت بینابینی موارد زیر انجام می شود:

• تاریخچه پزشکی و اطلاعات روزانه ضبط شده در خصوص عملکرد مثانه. شرحی از علایم، ضبط روزانه عملکرد مثانه، مایعات مورد استفاده و حجم ادرار.
• معاینه لگن. بررسی اندام تناسلی خارجی ، واژن، گردن رحم، شکم، مقعد و رکتوم.
• آزمایش ادرار. جهت بررسی عفونت ادرار. 
• تست حساسیت پتاسیم. در این تست، پزشک  یک بار آب و بار دیگر محلول پتاسیم را به مثانه وارد می کند. فرد معمولی متوجه هیچ تفاوتی نمی شود. اما در فرد مبتلا به سیستیت بینابینی، محلول پتاسیم نسبت به آب، مثانه را دچار درد می کند و فرد نیاز فوری به دفع ادرار دارد.
• سیستوسکوپی. در این روش، یک لوله نازک دارای دوربین کوچک (سیستوسکوپ) از طریق مجرای خروجی به مثانه وارد می شود تا سطح داخلی مثانه مورد بررسی قرار گیرد. در این زمان مایع نیز ب مثان وارد می شود تا ظرفیت آن سنجیده شود. ممکن است به همراه آن هیدرودیستنشن (hydrodistention) نیز انجام شود- برای این کار از داروهای بیحسی/بیهوشی استفاده می شود.
• بیوپسی. در هنگام سیستوسکوپی، پزشک لایه ایی از بافت مثانه و مجرای خروجی ادرار (میزراه) را برای آزمایش زیر میکروسکوپ بر میدارد که به این عمل "بیوپسی" می گویند. بیشتر برای تشخیص سرطان رحم و یا علل نادر استفاده می شود. 

یک درمان مشخص برای از بین بردن علایم سیستیت بینابینی وجود ندارد. گاهی درمان های مختلف یا مجموعی از درمان ها امتحتن می شوند تا به درمان مناسب برسند. و نوع درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

فیزیوتراپی
با فیزیو تراپی می توان دردهای لگنی حاصله از درد عضله در هنگام لمس کردن، محدود شدن بافت یا عضله همبند در کف لگن را کاهش داد.

داروهای خوراکی

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن ( ادویل، موترین IB و غیره ) و یا ناپروکسن جهت از بین بردن درد.
• داروهای ضدافسردگی، مانند آمی تریپتیلین و یا ایمی پرامین ( توفرانیل(Tofranil)) جهت آرام کردن مثانه و از بین بردن درد.
• آنتی هیستامین ها، مانند لوراتادین ( کلاریتین (Claritin) و غیره) جهت کاهش شدت و تکرر ادار و تسکین علائم دیگر.
• پنتوزان (المیرون). نحوه عملکرد آن به طور کامل شناخته نشده است، اما با تاثیر بر دیواره داخلی مثانه آن را از تحریک شدن توسط عناصر موجود در ادرار مصون می کند. 2 تا 4 ماه پس از مصرف آن کاهش درد شروع می شود و تا 6 ماه کاهش در تکرر ادرار دیده می شود.

تحریک عصبی
تکنیک هایی مانند :

• تحریک الکتریکی عصب جلدی (TENS). در این تکنیک با استفاده از ده ها پالس الکتریکی خفیف، درد لگن و در برخی موارد تکرر ادرار کاهش می یابد. با افزایش جریان خون در مثانه، عضلات آن را قوی تر می کند و یا عناصر ضد درد را آزاد می سازد. سیم های برق در پایین ترین نقطه کمر و یا دقیق بالای ناحیه آلت تناسلی قرار می گیرد_ زمان و طول درمان به بدن فرد بستگی دارد.
• تحریک عصب خاجی. اعصاب خاجی، رابط اصلی بین نخاع و عصب مثانه هستند. تحریک این اعصاب ممکن است اضطرار و تکرر ادرار حاصله از سیستیت بینابینی را کاهش دهد. در این تکنیک، یک سیم نازک در نزدیکی اعصاب ساکرال، تکانه های الکتریکی را به مثانه وارد می کند، شبیه به آنچه یک ضربان ساز برای قلب انجام می دهد. اگر این روش علائم را کاهش دهد، یک دستگاه دائمی با جراحی در بدن بیمار قرار داده می شود.

احتباس/انسداد مثانه
در برخی افراد، پس از سیستوسکوپی با اتساع مثانه بهبود موقت در علایم دیده می شود. اتساع مثانه، تکنیکی است که در آن مثانه با آب یا گاز ارتجاع داده می شود. در صورت دیدن پاسخ مثبت، این روش به عنوان درمان، تکرار می شود.

داروهای القایی به مثانه 
در القای مثانه، پزشک از طریق مجرای ادرار به وسیله یک لوله انعطاف پذیر نازک (کاتتر)، داروی  دی متیل سولفوکسید (Rimso-50) را به مثانه وارد می کند. این دارو گاهی با داروی دیگری مانند یک بی حسی موضعی به مثانه القا شده و به مدت 15 دقیقه در آنجا باقی می ماند و سپس از طریق ادرار دفع می شود.
این القا به مدت 6 تا 8 هفته انجام می شود. پس از این دوره و در صورت نیاز، هر چند هفته یکبار به مدت یک سال تکرار می شود.
در روشی جدید، از یک محلول حاوی داروهای لیدوکائین، بی کربنات سدیم، پنتوزان و یا هپارین استفاده می شود.

جراحی
پزشکان به ندرت از جراحی برای درمان سیستیت بینابینی استفاده می کنند؛ زیرا از بین بردن تمام یا قسمتی از مثانه نه تنها درد را کاهش نمی دهد، بلکه باعث دیگر عوارض جانبی نیز می شود. افراد مبتلا به درد شدید یا کسانی که مثانه آنها توانایی نگه داری حجم کافی ادرار را ندارد، در صورت شکست خوردن دیگر روشهای درمانی، کاندید جراحی هستند. گزینه های جراحی عبارتند از:

• سوزاندن. در این متد تهاجمی خفیف، دستگاهی از طریق مجرای ادرار وارد شده و زخم های حاصله از سیستیت بینابینی را می سوزاند.
• برداشتن. در این متد تهاجمی خفیف، دستگاهی از طریق مجرای ادرار وارد شده و بافت های اطراف زخم های حاصله از سیستیت بینابینی را می تراشد و می برد.
• افزودگی مثانه. در این روش، بخش های آسیب دیده از مثانه با قطعه ایی از روده بزرگ جایگزین می شود. اما، درد همچنان باقی می ماند و برخی افراد نیاز به تخلیه چند بار در روز از طریق کاتتر دارند.  

• تغییر در رژیم غذایی. حذف یا کاهش مواد غذایی تحریک کننده مثانه، به کاهش دردهای ناشی از سیستیت بینابینی کمک می کند. محرک های معمول مثانه عبارتند از نوشابه های گازدار، کافئین در تمام اشکال (از جمله شکلات)، محصولات تهیه شده از مرکبات و مواد غذایی حاوی غلظت بالایی از ویتامین C. از خوردن گوجه فرنگی، مواد نگه داری شده در سرکه و آب نمک، الکل و ادویه نیز خودداری شود. شیرین کننده های مصنوعی، ممکن است علائم را در برخی افراد تشدید کنند. با دقت به رژیم غذایی خود، ماده ایی که باعث تحریک می شود را حذف کنید. 
• تمرین مثانه. به این معنا که ادرار کردن خود را با ساعت تنظیم کنید و منتظر هشدار نمانید. در ابتدا هر نیم ساعت یک بار، حتی اگر نیاز نداشتید، این کار را انجام می دهید. سپس آرام آرام این زمان را زیاد می کنید. در طول این کار، با استفاده از تکنیک های تمدید اعصاب مانند تنفس آرام و عمیق و یا منحرف کردن فکر با انجام کاری دیگر، به کنترل ادرار کمک می کنید. 

این اقدامات نیز مفید هستند :

• لباس های گشاد پوشیدن. اجتناب از بستن کمربند و یا پوشیدن لباس هایی که به شکم فشار می آورند.
• کاهش استرس. روش های مانند تجسم کردن و بیوفیدبک.
• سیگار نکشیدن یا ترک آن. سیگار کشیدن هر وضعیت دردناک را بدتر کند، و به سرطان مثانه کمک می کند.
• ورزش کردن. انجام تمرینات کششی ساده ممکن است علائم سیستیت بینابینی را کاهش دهد.

2 درمان مکمل زیر مورد استفاده است:

• هدایت. در این نوع درمان با استفاده از تکنیک های تجسم سازی و یا پیشنهادات مستقیم با استفاده از تصاویر به بیمار کمک می شود تا بهبودی خود را تجسم کرده و آمادگی ذهنی را بالا ببرد. با این امید که بدن، پیشنهادات ذهنی را دنبال کند.
• طب سوزنی. در این روش، در ناحیه خاصی از بدن، تعداد زیادی سوزن نازک وارد می شود. براساس طب سوزنی چینی، این سوزن ها با ایجاد توازن در جریان انرژی زندگی، درد را از بین می برند. پزشکان غربی بر این باورند که طب سوزنی باعث افزایش فعالیت مسکن های طبیعی بدن می شود.  

توجه کنید که مطالعات زیادی در این خصوص نیست. بنابراین، با مشورت با پزشک خود این روش ها را انتخاب کنید.

سیستیت بینابینی، اثر نامطلوب عمیقی بر کیفیت زندگی فرد می گذارد. پشتیبانی خانواده و دوستان از فرد مهم است. اما چون این مشکل مربوط به ادرار کردن است، مطرح کردن آن آسان نیست. 
پزشک متخصصی را انتخاب کنید که هر دو جنبه، یعنی وضعیت جسمانی و کیفیت زندگی شما را مورد توجه قرار دهد. فردی را بیابید که به کاهش تکرر و اضطرار ادرار و درد مثانه کمک کند.
پیوستن به گروه های حمایتی، جهت شنیدن مشکلات و یافتن اطلاعات، مفید است. می توانید از پزشک خود و یا از طریق اینترنت آنها را بیابید.