گزش توسط عروس دريايي ( ژله ماهی یا چتر دریایی )

یکی از مشکلات شایع افرادی که در آبهای دریا شنا و یا غواصی می کنند، گزیدگی توسط عروس دریایی است. شاخکهای طویل در انتهایی بدن عروس دریایی دارای هزاران نیش خاردار میکروسکوپی با سموم مختلف است که در هنگام گزش به بدن طعمه تزریق می شوند.

شدت گزش توسط عروس دریایی متفاوت است. در اغلب موارد باعث درد فوری، قرمزی و ایجاد علایم تحریک پوستی می شود. نوعی نیش عروس دریایی ممکن است در کل بدن ایجاد اختلال کند (سیستمیک). در موارد نادر، این گزش تهدید کننده ی زندگی است.

بیشتر این گزشها با درمانهای خانگی از بین می روند. البته، واکنش شدید نیاز به مراقبت های اورژانسی و پزشکی دارد.

علائم شایع عبارتند از:

• سوزش و سوزن سوزن شدن
• خطوط  قرمز، قهوه ای یا بنفش روی پوست – شکل شاخکها روی پوست به جا می ماند
• خارش
• تورم
• سوزش و کرختی
• درد ضرباندار در یک پا و یا یک دست

گزش شدید می تواند بر سیستم های مختلف بدن تاثیر بگذارد. این واکنش ممکن است به سرعت و یا چند ساعت بعد از گزش ظاهر شود. علائم گزش شدید عبارتند از:

• تهوع و استفراغ
• سردرد
• درد در عضلات و مفاصل
• ضعف و سرگیجه
• تب
• از دست دادن هوشیاری
• مشکل در تنفس
• مشکلات قلبی

شدت واکنش بستگی دارد به:

• نوع و اندازه عروس دریایی
• سن، سایز و میزان سلامت بدنی _  واکنش های شدید در کودکان و افراد بیمار بیشتر است.
• مدت زمان گزش
• وسعت منطقه ی پوستی تحت تاثیر 

در موارد زیر درمان اورژانسی نیاز است :

• گزش منطقه ی وسیعی از پوست
• داشتن علایم و یا یک واکنش حساسیتی شدید

شاخکهای عروس دریایی دارای نیش خاردار میکروسکوپی است. هر نیش دارای یک کیسه کوچک است که سم، یک شاخک و یک لوله ی نوک تیز دارد. عروس دریایی از این سم برای محافظت از خود و کشتن طعمه استفاده می کند.

زمانیکه با این شاخک ها تماس ایجاد می شود، نیشهای کوچک موجود در سطح آن سم منتشر می کنند. لوله ی نوک تیز نیز به پوست بدن وارد شده و سم را تزریق می کند. این سم به صورت بر ناحیه گزش تاثیر گذاشته و ممکن است وارد جریان خون شود.

حتی اجساد عروس دریایی هایی موجود در ساحل  دریا ممکن است با لمس شدن، نیش های سمی آزاد کنند.

انواع عروس دریایی

اکثرانواع عروس دریایی برای انسان بی ضرر هستند، اما بعضی از آنها، به دلیل ایجاد واکنهای سیستمیک، می توانند درد شدید ایجاد کنند :

• عروس دریایی جعبه‌ایی (Box Jellyfish). به آنها " زنبور دریایی" هم می گویند. گزش این نوع عروس دریایی باعث درد شدید می شود و در موارد نادر تهدید کننده ی زندگی است. گونه خطرناک این نوع عروس دریایی، در آبهای گرم اقیانوس آرام و اقیانوس هند زندگی می کند.
• مرد جنگنده پرتغالی (Portuguese man-of-war). به آنها " عروس دریایی گل تکمه/مگس آبی" هم می گویند. بیشتر در دریاهای گرم زندگی می کند. این نوع عروس دریایی دارای یک حباب پر گاز آبی یا بنفش رنگ است که باعث شناوری آن روی آب می شود و مانند یک بادبان عمل می کند.
• گزنه دریایی (Sea nettle ). هم در دریای آب گرم و هم در دریای آب سرد، به ویژه در امتداد ساحل شمال شرقی ایالات متحده و در خلیج چساپیک، زندگی می کند.
• عروس دریایی یال شیری (Lion's mane jellyfish). یکی از بزرگترین انواع عروس دریایی در جهان است_ با قطر بیش از 3 فوت (1 متر). بیشتر در آب های خنک تر مناطق شمالی اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس زندگی می کنند.

• شنا در ساحل در مسیر باد
• شنا در هنگام فراوانی و افزایش تعداد چترهای دریایی (شکوفه عروس دریایی)
• شنا یا غواصی در مناطق پر ازعروس دریایی بدون لباس محافظ
• بازی و یا آفتاب گرفتن در ساحلی که اجساد عروس دریایی دارد
• شنا کردن در مناطق شناخته شده به عنوان زیستگاه عروس دریایی

• واکنش های شدید حساسیتی تاخیری، تاول، جوشهای جلدی یا سایر ناراحتی های پوستی، یک هفته یا بیشتر پس از گزیدگی
• به ندرت واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسی)
• به ندرت عفونت 
• به ندرت زخم یا تغییر رنگ پوست

در اکثر موارد، محل گزش را می توان با آب نمک، سرکه، و یا خمیر جوش شیرین شستشو داد و یک مسکن ضد درد مصرف کرد.

افرادی که دارای واکنش شدید به نیش عروس دریایی هستند به مراقبت های اورژانسی احتیاج دارند : 

• احیاء قلبی ریوی (CPR)
• پشتیبانی حیاتی جهت تثبیت تنفس، ضربان قلب و فشار خون
• پادزهر، در صورت گزش عروس دریایی جعبه ایی
• داروهای ضد درد
• دیگر درمان های پزشکی

شرایط دیگر نیازمند به درمان پزشکی:

• جوش پوستی و یا سایر واکنش های پوستی به دلیل حساسیت تاخیری که با آنتی هیستامین خوراکی یا کورتیکواستروئیدها درمان می شود.
• گزش در نزدیکی چشم نیاز به مراقبت های اورژانسی پزشکی فوری برای کنترل درد و گرگرفتگی چشم دارد. در اکثر موارد به متخصص چشم (چشم پزشک) ارجا داده می شود.

بهترین گزینه درمانی به نوع عروس دریایی بستگی دارد. اما، در بیشتر موارد می توان:

• از بین بردن نیش. محل گزش را با آب دریا می شویند تا تمامی شاخکهای باقی مانده روی پوست شسته شوند. می توانید به آرامی با لبه یک کارت شناسایی و یا کارت اعتباری نیشها را در بیاورید. به هیچ عنوان روی محل گزش شن نریزید، با آب تازه شستشو ندهید و یا با حوله مالش ندهید، زیرا نیش های بیشتری را فعال می کند.
• شستشو با سرکه و یا خمیر جوش شیرین. حدود 30 ثانیه محل گزش را با سرکه بشویید. و یا خمیر جوش شیرین همراه آب دریا روی آن بگذارید. هر کدام از این روشها، نیش برخی از انواع عروس دریایی را غیر فعال می کند.
• دوش آب گرم و یا بسته ی یخ. دوش آب گرم – گرمای آب در حد تحمل و نه بالاتر از 113 فارنهایت یا 45 سانتیگراد- و بسته ی یخ ممکن است درد را کاهش دهد.
• مصرف مسکن ضد درد و استفاده از لوسیون. از لوسیون کالامین یا لیدوکائین جهت تسکین خارش و ناراحتی استفاده کنید.

درمان هایی که باید پرهیز شوند عبارتند از:

• ادرار انسان
• نرم کننده ی گوشت
• حلالها_ مانند فرمالین، اتانول و بنزین
• باند فشار

• پوشیدن لباس محافظ. چنانچه در مناطق دارای عروس دریایی شنا یا غواصی می کنید، برای محافظت از گزش لباس محافظ بپوشید. فروشگاه های لوازم غواصی، لباسهای محافظ "مناسب برای پوست" و یا "مناسب برای جلوگیری از نیش" ساخته شده از پارچه ی نازک سبک بافت را می فروشند.
• کسب اطلاعات. با نجات غریق ها، ساکنان محلی و یا مقامات اداره کننده ی بخش بهداشت محلی قبل از شنا یا غواصی در آبهای ساحلی، به ویژه در مناطق پر از عروس دریایی، صحبت کرده و در مورد شرایط موجود اطلاعات بدست بیاورید.
• پرهیز از شنا در طول فصل ازدیاد عروس دریایی.  زمانیکه تعداد عروس دریایی زیاد می شود، شنا نکنید.
• پرهیز از شیرجه زدن. برای جلوگیری از گزیدگی صورت، در هر منطقه ایی نباید شیرجه زد.
• استفاده از لوسیون های محافظ. برخی شواهد بالینی نشان می دهند که لوسیونی مانند " Safe Sea " ممکن است از میزان نیش در هنگام تماس با شاخک عروس دریایی بکاهد. 
• ترک آب با آرامش. زمانی که دچار گزش می شوید، بدون دست و پا زدن اضافی ( جهت جلوگیری از تزریق سم بیشتر به بدن) از آب خارج شوید.