ملانوم
melanoma
خطرناک ترین نوع سرطان پوست ملانوم نامیده می شود. این نوع سرطان در سلول هایی بروز می کند که ملانین تولید می کنند و معمولا در مراحل اولیه با موفقیت درمان می شود. یکی از مهم ترین عوامل بروز این سرطان قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مستقیم نور خورشید و استفاده از تخت های برنزه کننده یا تخت های سولار می شود. اطلاعات بیشتر بیماری در مقاله ارائه خواهد شد.
شرح بیماری
ملانوم، خطرناک ترین نوع سرطان پوست، در سلول هایی بروز می کند که ملانین تولید می کنند – ملانین رنگدانه هایی است که باعث رنگ بخشیدن به پوست می شوند. ملانوم همچنین ممکن است در چشم ها و به ندرت در اندام های داخلی، مانند روده، بروز کند.
علت اصلی بروز ملانوم مشخص نیست، اما قرار گرفتن در معرض پرتو ماوراء بنفش UV از خورشید یا لامپ ها و تخت های برنزه کننده، خطر بروز ملانوم را افزایش می دهد. اگر قرار گرفتن در معرض پرتو UV را محدود کنید، خطر بروز ملانوم کاهش می یابد.
خطر بروز ملانوم در افراد زیر 40 سال و به ویژه در خانم ها بیشتر است. با شناخت علائم هشدار دهنده سرطان پوست می توان تغییرات سرطانی را کشف کرده و پیش از پخش سرطان، آن را درمان کنید. ملانوم اگر زود تشخیص داده شود، با موفقیت درمان می شود.
نشانه ها
ملانوم در هر قسمتی از بدن بروز می کند، اما بیشتر در بخش هایی منتشر می شود که در معرض نور خورشید هستند، مانند پاها، دست ها و صورت.
این بیماری در بخش هایی که زیاد در معرض نور خورشید نیستند هم مشاهده می شود، مانند کف پاها، کف دست ها و پایه ناخن های انگشتان دست. این نوع ملانوم پنهان در افراد دارای پوست تیره شایع تر می باشد.
نشانه های اولیه ملانوم عبارتند از:
• تغییر در خال های موجود
• رشد یک رنگدانه جدید یا ظاهری غیرعادی بر روی پوست
ملانوم همیشه به عنوان یک خال بروز نمی کند، این عارضه ممکن است به شکل اتفاقی طبیعی در پوست نیز بروز کند.
خال های طبیعی
خال های طبیعی معمولا دارای رنگ یکدست هستند – به عنوان مثال قهوه ای یا سیاه – و مرزی دارند که آنها را از پوست اطراف مجزا می کند. خال های طبیعی به شکل بیضی یا گرد هستند و معمولا کوچکتر از 6 میلی متر می باشند.
اکثر افراد 10 تا 45 عدد خال دارند. بسیاری از این خال ها تا سن 50 سالگی بروز می کنند و شکل ظاهری خال ها به مرور زمان تغییر می کند – برخی از آنها حتی ممکن است ناپدید شوند.
خال های غیرطبیعی که نشان دهنده ملانوم هستند
برای شناسایی ملانوم و دیگر انواع سرطان پوست، بهتر است ویژگی های خال های غیرطبیعی ناشی از این بیماری را بشناسید:
• شکل نامتقارن: به دنبال خال هایی با اشکال نامنظم باشید، به عنوان مثال دو نیمه کاملا متفاوت.
• مرز نامنظم: ویژگی های خال های ملانوم مرزهای نامنظم و بریده است.
• تغییر رنگ: خال هایی که دارای رنگ های متفاوت هستند یا توزیع نابرابر رنگ دارند.
• اندازه و قطر خال: خال های جدیدی که بزرگتر از 6 میلی متر هستند.
• تغییر: در این حالت خال ها به مرور زمان رشد می کنند یا تغییر رنگ و تغییر شکل می دهند. علائم دیگری مانند خارش یا خونریزی از خال نیز ممکن است رخ دهد.
خال های سرطانی بدخیم از لحاظ شکل ظاهری بسیار با هم متفاوت هستند. برخی از آنها تمام تغییرات بیان شده ی فوق را نشان می دهند و برخی تنها یک یا دو ویژگی غیرعادی دارند.
ملانوم پنهان
ملانوم ممکن است در بخش هایی از بدن رخ دهد که در معرض خورشید قرار نمی گیرند یا میزان قرار گرفتن آنها در برابر نور خورشید خیلی کم است، به عنوان مثال بین انگشتان پاها، کف دست ها، کف پاها، پوست سر یا اندام تناسلی. این موارد ملانوم پنهان نامیده می شوند، زیرا در بخش هایی بروز می کنند که اکثرا مورد بررسی قرار نمی گیرند. اگر ملانوم در افراد دارای پوست تیره بروز کند، بیشتر در بخش های نام برده بروز می کند و از نوع ملانوم پنهان می باشد.
ملانوم پنهان شامل موارد زیر می شود:
• ملانوم زیر یک ناخن: ملانوم آکرال لنتیجینوس نوع کمیابی از ملانوم است که زیر ناخن های دست یا پا بروز می کند. این نوع ملانوم در کف دست ها یا کف پاها نیز مشاهده می شود. این نوع ملانوم در بین سیاه پوستان و افراد دارای پوست تیره شایع می باشد.
• ملانوم در دهان، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری یا واژن: ملانوم مخاط در غشای مخاطی، مانند خطوط بینی، دهان، مری، مقعد، مجاری ادراری و واژن بروز می کند. تشخیص این نوع ملانوم کار سختی است چرا که با دیگر مشکلات اشتباه گرفته می شود.
• ملانوم در چشم: ملانوم چشمی معمولا در لایه زیر سفیدی چشم (صلبیه) بروز می کند. ملانوم چشمی باعث تغییر در بینایی می شود و ممکن است طی یک معاینه چشم تشخیص داده شود.
زمان مناسب مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده هر گونه تغییرات پوستی غیر طبیعی به پزشک مراجعه کنید.
علل
ملانوم زمانی رخ می دهد که در ملانین – سلول هایی که به پوست رنگ می دهند – اتفاق عجیبی بیفتد. به طور طبیعی سلول های پوستی به یک روش کنترل شده و منظم رشد می کنند – سلول های جدید و سالم سلول های قدیمی تر را به سطح پوست می فرستند و این سلول ها در سطح پوست می میرند و در نهایت می ریزند. اما وقتی برخی سلول های دارای DNA آسیب دیده باشند، رشد سلول های جدید از کنترل خارج می شود و در نهایت یک توده سرطانی تولید می شود.
اینکه چه چیزی به DNA آسیب می رساند و چگونه این آسیب منجر به ملانوم می شود، مشخص نیست. احتمالا ترکیبی از عوامل، مانند عوامل محیطی و ژنتیکی، باعث بروز ملانوم می شوند. اما پزشکان همچنان معتقدند که قرار گرفتن در معرض پرتو ماوراء بنفش خورشید و لامپ های برنزه کنند علت اصلی بروز این بیماری است.
علت بروز انواع ملانوم ها پرتو UV نیست، به ویژه نوع پنهان ملانوم که در بخش هایی بروز می کند که در معرض نور خورشید نیستند. این مسئله نشان می دهد که عوامل دیگری نیز در بروز ملانوم دخیل هستند.
عوامل تشدید
عواملی که خطر بروز ملانوم را افزایش می دهند، عبارتند از:
• پوست روشن: داشتن رنگدانه کمتر (ملانین کمتر) در پوست به این معناست که در مقابل پرتو UV کمتر محافظت می شوید. اگر دارای موی بور یا قرمز، چشمان روشن و کک و مک هستید و به راحتی دچار آفتاب سوختگی می شوید، بیشتر در معرض ابتلا به ملانوم می باشید. اما ملانوم در افراد دارای پوست تیره، از جمله سیاه پوستان و اسپانیایی ها نیز بروز می کند.
• سابقه آفتاب سوختگی: یک یا چند بار آفتاب سوختگی و تاول زدن های ناشی از آن خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می دهد.
• قرار گرفتن بیش از حد در مقابل نور ماوراء بنفش: قرار گرفتن در مقابل پرتو ماوراء بنفش، چه از خورشید و چه از تخت هاو لامپ های برنزه کننده، خطر ابتلا به سرطان پوست از جمله ملانوم را افزایش می دهد.
• داشتن خال های زیاد یا غیرعادی: داشتن بیشتر از 50 خال طبیعی در بدن نشان دهنده خطر بروز ملانوم می باشد. به علاوه داشتن خال های غیرطبیعی بر روی بدن نیز خطر بروز ملانوم را افزایش می دهند. طبق تحقیقات انجام شده، خال های غیر طبیعی بزرگتر از خال های طبیعی هستند و دارای مرزهای نامنظم و رنگ های ترکیبی می باشند.
• سابقه خانوادگی ملانوم: اگر یکی از نزدیکان – مانند یکی از والدین یا خواهر و برادر – مبتلا به ملانوم بوده است، شما نیز در معرض ابتلا به این بیماری هستید.
• سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، مانند کسانی که عمل پیوند عضو انجام داده اند، در معرض خطر سرطان پوست می باشند.
پیامدهای مورد نظر
در مورد پیامدهای مربوط به بیماری ملانوم با پزشک مشورت کنید.
آمادگی برای ملاقات پزشک
بسته به نتیجه آزمایشات و نوع بیماری، شما به متخصص پوست یا پزشک متخصص درمان سرطان مراجعه خواهید کرد.
جهت آمادگی برای این ملاقات می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
• در مورد محدودیت های پیش از معاینه اطلاعات کافی کسب کنید: قبل از اینکه به پزشک مراجعه کنید در مورد تمام اقدامات قبل از معاینه، مانند رعایت رژیم غذایی خاص، با پزشک مشورت کنید.
• تمام علائمی را که تجربه کرده اید، یادداشت کنید: هر یک از علائمی که تصور می کنید به ملاقات شما با پزشک ارتباطی ندارد، یادداشت کنید.
• اطلاعات شخصی مهم خود را یادداشت کنید: از جمله هر گونه تغییری که اخیرا در زندگی شما رخ داده را یادداشت کنید.
• لیستی از همه داروهایی که مصرف می کنید، آماده کنید؛ اعم از ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید.
• یکی از دوستان یا اعضای خانواده را همراه خود ببرید: گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده توسط پزشک کار مشکلی است. اگر شخص دیگری شما را همراهی کند، می تواند در به خاطر سپردن این اطلاعات به شما کمک کند.
• سوالاتی را که از پزشک خود دارید، آماده کنید.
زمان ملاقات شما با پزشک محدود است، بنابراین آماده کردن لیستی از سوالات به شما کمک خواهد کرد تا از زمان موجود حداکثر استفاده را بکنید. سوالات خود را از مهم ترین آنها به سوالاتی که دارای اهمیت کمتری هستند، مرتب کنید. سوالات مهم مربوط به بیماری ملانوم عبارتند از:
• آیا من مبتلا به ملانوم هستم؟
• بزرگی ملانوم در من چقدر است؟
• عمق ملانوم من چه میزان است؟
• آیا ملانوم من پشروی کرده است؟
• چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
• روش های درمانی مناسب برای من کدام ها هستند؟
• آیا ملانوم من قابل درمان است؟
• عوارض جانبی مربوط به روش های درمانی چیست؟
• بهترین روش درمانی برای من چیست؟
• برای تصمیم گیری در مورد روش درمانی چقدر وقت دارم؟
• آیا بروشور یا مطلب چاپ شده ای برای مطالعه در رابطه با این بیماری وجود دارد؟ چه وب سایتی را پیشنهاد می دهید؟
• آیا نیاز به مراجعات بعدی دارم؟
علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید، اگر سوال دیگری برایتان پیش آمد بدون تردید بپرسید.
آزمایشات و تشخیص بیماری
غربالگری سرطان پوست
با پزشک خود در مورد غربالگری دوره ای برای سرطان پوست مشورت کنید. پزشک ممکن است گزینه های زیر را توصیه کند:
• معاینه پوست توسط یک متخصص آموزش دیده: در زمان انجام معاینه پوست، پزشک تمام پوست بدن را، از پوست سر تا نوک انگشتان پا، مورد بررسی و معاینه قرار می دهد.
• انجام معاینات پوستی در خانه: طی یک بررسی پوستی توسط خود فرد، می توان خال ها، کک و مک ها و دیگر مشخصه های طبیعی پوست را کشف کرده و فورا متوجه تغییرات غیرطبیعی در پوست شد. برای انجام این کار بهتر است جلوی یک آینه قدی بایستید و با استفاده از یک آیینه دیگر بخش هایی را که دیدن آنها سخت است، مورد بررسی قرار دهید. حتما تمام بخش های دست ها، پاها، پهلوها و بازوهای خود را چک کنید. به علاوه پوست سر، کشاله ران، ناخن های دست ها، کف چاها و فاصله بین انگشت های پاها نیز مهم هستند.
معاینه های پوستی توسط پزشک یا خودتان به طور منظم پیشنهاد می شود. در صورت کشف یک خال غیرعادی نمونه برداری توصیه می شود که اگر خال سرطانی نباشد، باعث بروز درد و اضطراب خواهد شد. با توجه به نوع پوستتان و میزان خطر بروز سرطان پوست در شما، در مورد نوع غربالگری مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
تشخیص ملانوما
گاهی سرطان به سادگی و با نگاه کردن به پوست قابل تشخیص است، اما تنها راه برای تشخیص درست سرطان پوست بیوپسی یا نمونه برداری است. در این فرایند تمام یا بخشی از خال مشکوک برداشته می شود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد.
فرایند نمونه برداری برای تشخیص ملانوم عبارت است از:
• نمونه برداری پانچ یا پانچ بیوپسی (punch biopsy): در این روش پزشک از ابزاری با یک تیغه مدور استفاده می کند. تیغه به پوست اطراف خال مشکوک فشرده می شود و یک قطعه از پوست به شکل گرد و دایره ای برداشته می شود.
• بیوپسی کلی (Excisional biopsy): در این روش تمام خال یا برآمدگی به همراه مقدار کمی از پوست اطراف برداشته می شود.
• بیوپسی برشی (Incisional biopsy): در بیوپسی برشی تنها بخش عجیب و غیرعادی خال یا برآمدگی برای بررسی در آزمایشگاه، برداشته می شود.
نوع بیوپسی که بر روی شما انجام می شود به وضعیت شما بستگی دارد. پزشک ها بیوپسی کلی یا بیوپسی پانچ را ترجیه می دهند، زیرا می توانند تمام بافت خال را مورد بررسی قرار دهند. بیوپسی برشی زمانی انجام می شود که دیگر روش ها ممکن نباشند، به عنوان مثال زمانی که خال مورد نظر خیلی بزرگ باشد.
مراحل ملانوم
اگر ملانوم در شما تشخیص داده شد، مرحله بعدی تشخیص مرحله یا شدت آن می باشد. برای تعیین مرحله ملانوم، پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
• تعیین ضخامت ملانوم: ضخامت ملانوم با بررسی دقیق ملانوم در زیر میکروسکوپ و اندازه گیری آن با استفاده از ابزار خاص (میکرومتر) انجام می شود. ضخامت ملانوم به پزشک کمک می کند تا در مورد روش درمانی مناسب آن تصمیم بگیرد. به طور کل هر چه ضخامت تومور بیشتر باشد، بیماری جدی تر است.
• بررسی انتشار ملانوم: برای تعیین اینکه آیا ملانوم تا غدد لنفاوی گسترش یافته یا خیر، پزشک فرایندی به نام بیوپسی غده لنفاوی را توصیه خواهد کرد.
برای انجام بیوپسی غده لنفاوی نگهبان، یک ماده رنگی در بخشی که ملانوم حذف شده، تزریق می شود. ماده رنگی تا نزدیک غدد لنفاوی جریان پیدا می کند. اولین غدد لنفاوی که این رنگ را بگیرند، حذف شده و برای یافتن سلول های سرطانی مورد بررسی قرار می گیرند. اگر این غدد (غدد لنفاوی نگهبان) دارای سلول های سرطانی نباشند، احتمال انتشار ملانوم به غدد لنفاوی بسیار کم است. حتی اگر این غدد فاقد سلول های سرطانی باشند، همچنان احتمال انتشار آن وجود دارد و البته امکان درمان آن نیز هست.
عوامل دیگری در تعیین شدت ملانوم وجود دارند، از جمله اینکه آیا پوست روی بخش بیمار یک زخم باز تشکیل داده است و عامل دیگر تعداد سلول های سرطانی تقسیم شده که از طریق میکروسکوپ قابل مشاهده هستند.
مراحل ملانوم با استفاده از اعداد رومی از I تا IV نشان داده می شوند. ملانوم در مرحله اول I کوچک است و فرایند درمان آن موفقیت آمیز خواهد بود. اما هرچه عدد بزرگتر می شود، شانس بهبودی کامل پایین تر می آید. در مرحله پنجم IV، سرطان تنها به پوست محدود نمی شود و به دیگر اندام های داخلی، مانند ریه ها و کبد، هم رسیده است.
درمان و دارو
بهترین روش درمانی برای بیماری بستگی به اندازه و شدت آن، سلامت عمومی فرد و تمایلات شخصی بیمار دارد.
درمان ملانوم در مراحل اولیه
درمان مراحل اولیه ملانوم معمولا شامل جراحی و حذف ملانوم می شود. یک ملانوم خیلی نازک از طریق یک بیوپسی کامل برداشته شده و نیازی به درمان بیشتر نخواهد داشت. از طرف دیگر جراح بافت سرطانی را به همراه بخشی از پوست سالم و لایه ای از بافت زیر آن را برمی دارد. برای افراد مبتلا به ملانوم در مراحل اولیه، این تنها روش درمانی خواهد بود.
درمان ملانومی که به دیگر بخش های بدن سرایت کرده است
اگر ملانوم فقط به پوست محدود نباشد و در بخش های دیگر بدن نیز منتشر شده باشد، روش های درمانی عبارتند از:
• جراحی برای حذف غدد لنفاوی بیمار شده: اگر ملانوم وارد غدد لنفاوی شود، جراح غدد آسیب دیده را نیز حذف خواهد کرد. البته قبل و بعد از جراحی نیز فرایندهای درمانی بیشتری روی بیمار انجام خواهد شد.
• شیمی درمانی: در روش شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. شیمی درمانی هم به صورت داخل وریدی انجام می شود و هم به شکل قرص به بیمار داده می شود و یا هر دو روش به کار می رود که در بدن پخش می شود.
شیمی درمانی در روشی به نام پرفیوژن اندام جدا شده، در یکی از رگ های بازو یا پا نیز تزریق می شود. در این روش خون از بازو و ساق پا، در مدت کوتاهی، به بخش های دیگر بدن جریان پیدا می کند و داروی شیمی درمانی مستقیما وارد بخش مبتلا به ملانوم شده و دیگر قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار نمی دهد.
• پرتو درمانی: این روش درمانی از پرتوهای انرژی پرقدرت، مانند اشعه ایکس، برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند. پرتو درمانی گاهی پس از انجام عمل جراحی و برداشتن غدد لنفاوی توصیه می شود. این امر به دلیل از بین بردن علائم ملانوم و پیشگیری از گسترش آن در بخش های دیگر بدن است.
• درمان بیولوژیک: در این روش قدرت سیستم ایمنی افزایش می یابد تا بدن بتواند با سرطان مبارزه کند. این روش درمانی از موادی که توسط بدن تولید می شوند یا مواد مشابهی که در آزمایشگاه تولید شده اند، انجام می شود. عوارض جانبی مربوط به این روش های درمانی عبارتند از علائمی مشابه آنفلوآنزا، از جمله لرز، خستگی، تب، سردرد و درد عضلانی.
درمان های بیولوژیک که برای درمان ملانوم استفاده می شوند، عبارتند از اینتروفرون، اینترلوکین 2، (ipilimumab، nivolumab (Opdivo و (pembrolizumab (Keytruda.
• درمان هدفمند: درمان هدفمند از داروهایی استفاده می کند که حساسیت های خاص سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند. عوارض جانبی مربوط به این روش درمانی متفاوت است، اما معمولا شامل مشکلات پوستی، تب، لرز و کم آبی می شود.
داروهایی که در این روش مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از (Vemurafenib (Zelboraf)، dabrafenib (Tafinlar و (trametinib (Mekinist.
سبک زندگی و مراقبت در خانه
با رعایت روش های پیشگیری و استفاده از ضدآفتاب سعی کنید تغییراتی در سبک زندگی خود دهید. در مورد سبک زندگی و مراقبت از فرد بیمار در خانه با پزشک مشورت کنید.
داروهای جایگزین
در مورد داروهای جایگزین مربوط به بیماری ملانوم با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری
شما می توانید خطر بروز ملانوم و دیگر سرطان های پوست را از طریق انجام اقدامات زیر کاهش دهید:
• از قرار گرفتن در مقابل نور خورشید در نیمه روز اجتناب کنید. پرتوهای نور خورشید بین ساعات 10 صبح تا 4 بعداز ظهر دارای بیشترین قدرت می باشند. بنابراین فعالیت های مربوط به بیرون از خانه را خارج از این زمان برنامه ریزی کنید، حتی در زمستان یا زمانی که آسمان ابری است.
شما اشعه UV را طی سال ها جذب می کنید و ابرها محافظت کمی در برابر این اشعه انجام می دهند. اجتناب از نور خورشید در قوی ترین ساعت آن از بروز آفتاب سوختگی جلوگیری می کند، همچنین آفتاب گرفتن طولانی مدت به پوست آسیب می رساند و خطر بروز سرطان پوست را نیز افزایش می دهد.
• از ضدآفتاب استفاده کنید: ضد آفتاب ها تمام پرتوهای مضر را فیلتر نمی کنند، به ویژه پرتوهایی که منجر به بروز سرطان پوست می شوند. اما نقش مهمی در محافظت از پوست در مقابل خورشید دارند.
از ضدآفتاب های دارای SPF حداقل 15 استفاده کنید. ضدآفتاب را خیلی ملایم مصرف کرده و هر دو ساعت آن را تجدید کنید – اگر شنا می کنید یا زیاد عرق می کنید، ضدآفتاب را با فاصله های کمتری تجدید کنید. توصیه می شوید از ضدآفتابی دارای SPF 30 به بالا استفاده کنید.
عینک آفتابی را فراموش نکنید. از عینک هایی استفاده کنید که هر دو نوع پرتو ماوراء بنفش را جذب می کنند – پرتوهای UVA و UVB.
• از تخت ها و لامپ های سولار استفاده نکنید. لامپ ها و تخت های سولار پرتوهای UV پخش می کنند و خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهند.
• پوست خود را دقیق مورد بررسی قرار داده و بشناسید تا بتوانید تغییرات را تشخیص دهید. پوست خود را به طور منظم بررسی کنید تا تغییرات جدید، خال ها و برآمدگی ها را به موقع شناسایی کنید.
به وسیله آینه می توانید صورت، گردن، گوش ها و پوست سر خود را بررسی کنید. پوست تمام قسمت های بدن خود، از جمله پاها، دست ها، کف پاها و بین انگشتان پاها را مورد بررسی قرار دهید. به علاوه ناحیه تناسلی خود و قسمت باشن و مقعد را نیز چک کنید.
همراهی و حمایت
در مورد همراهی با بیمار مبتلا به ملانوم با پزشک مشورت کنید.