سرطان پانکراس

سرطان پانکراس از بافت های داخل پانکراس (لوزالمعده) آغاز میگردد. پانکراس، اندامی نهفته در داخل شکم است که بصورت افقی در پشت قسمت تحتانی معده قرار دارد. پانکراس آنزیم هایی را تولید میکند که به هضم غذا کمک کرده و هورمون هایی را ترشح میکند که به سوخت و ساز قند را تنظیم میکند.

سرطان پانکراس اغلب با یک پیش بینی ضعیف همراه است. بطور معمول، سرطان پانکراس به سرعت گسترش میابد و به ندرت در مراحل اولیه شناسایی میشود. به همین دلیل مهم، این بیماری یکی از علل اصلی مرگ ناشی از سرطان شناخته میشود. ممکن است علائم و نشانه های این بیماری تا بروز سرطان پانکراس کاملا پیشرفته تظاهر نکند و جراحی حذف کامل پانکراس نیز میسر نشود.

 

علائم و نشانه هاي سرطان پانکراس اغلب تا زمانیکه بیماری پیشرفت نکند، بروز نمیابند. در صورت بروز، علائم و نشانه ها عبارتند از:
-    درد در قسمت فوقانی شکم که ممکن است تا کمر بپیچد
-    زرد شدن پوست و سفید شدن چشم (یرقان)
-    از دست دادن اشتها
-    کاهش وزن
-    افسردگی
-    لخته شدن خون
 

چنانچه از دست دادن غیر طبیعی وزن، شکم درد، زردی (یرقان) یا سایر علائم آزاردهنده را تجربه میکنید، به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از بیماری های مرتبط با سرطان ممکن است علائمی مشابه داشته باشند. بنابراین به غیر از بررسی سرطان پانکراس، مراجعه به پزشک جهت بررسی سایر امراض نیز ضروریست.

علل ابتلا به سرطان پانکراس مشخص نمیباشد.

آشنایی با پانکراس
پانکراس حدود 15 سانتی متر طول دارد و چیزی شبیه یک گلابی است. پانکراس جهت فراوری قند حاصل از مواد غذایی مصرفی، هورمون هایی از جمله انسولین ترشح میکند. همچنین آنزیم های گوارشی جهت کمک به هضم غذا در بدن تولید میکند.

چگونگی شکل گرفتن سرطان پانکراس
سرطان پانکراس زمانی اتفاق می افتد که سلول های پانکراس در DNA خود جهش میابند. این جهش سبب میشود سلول ها بطور کنترل نشده ای رشد کنند و حتی پس از مرگ سلول های طبیعی به حیات خود ادامه میدهند. این تجمع سلولی، یک تومور را تشکیل میدهد.
در اغلب موارد، سرطان پانکراس از سلولهای مجاری پانکراس آغاز میشود. این نوع سرطان پانکراس، آدنوکارسینوم پانکراس یا سرطان پانکراس برون ریز نامیده میشود.
به ندرت سرطان در سلول های تولید کننده هورمون پانکراس تشکیل میشود. اما در صورت بروز چنین وضعیتی، این نوع سرطان، سرطان سلول های جزیره ای یا سرطان غدد درون ریز پانکراس نام دارد.

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند، عبارتند از:
-    از نژاد آفریقایی-آمریکایی بودن
-    افزایش بیش از حد وزن
-    التهاب مزمن لوزالمعده (پانکراتیت)
-    دیابت
-    سابقه خانوادگی ابتلا به سندرم های ژنتیکی از جمله جهش ژنی BRCA2، سندرم لینچ و سندروم ملانوم با خال گوشتی متعدد آتیپیک خانوادگی بدخیم (FAMMM) 
-    سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان پانکراس
-    کشیدن سیگار

پیشرفت سرطان پانکراس می تواند سبب بروز عوارض زیر شود:
-    زردی. سرطان پانکراس با مسدود کردن مجاری صفراوی کبد می تواند سبب بروز زردی شود که علائم آن شامل زرد شدن رنگ پوست و چشم ها، تیره شدن ادرار و مدفوع کم رنگ است. پزشک ممکن است با قرار دادن یک لوله (استنت) پلاستیکی یا فلزی در مجرای صفراوی اقدام به باز کردن این مجاری نماید. در برخی موارد ممکن است یک بای پس به منظور ایجاد یک مسیر جدید برای جریان صفرا از کبد به روده مورد نیاز باشد.
-    درد. تومور در حال رشد می تواند با ایجاد فشار بر روی اعصاب شکم سبب بروز درد شود. داروهای ضد درد می توانند به بهبود درد کمک کنند. پرتودرمانی می تواند سبب توقف رشد تومور و بهبود درد  به طور موقت شود. در موارد شدید، پزشک ممکن است اقدام به تزریق الکل به داخل اعصاب کنترل کننده درد در ناحیه شکم (مسدود کردن شبکه سلیاک) نماید. این روش از ارسال سیگنال های درد به مغز جلوگیری می کند.
-    انسداد روده. در صورتیکه سرطان پانکراس به داخل روده کوچک گسترش یابد یا بر روی روده کوچک (ناحیه دئودنوم روده کوچک) فشار آورد می تواند از انتقال غذاهای هضم شده از معده به داخل روده جلوگیری کند. پزشک ممکن است با قرار دادن یک لوله (استنت) در روده کوچک اقدام به باز کردن روده کند. همچنین ممکن است جراحی بای پس به منظور اتصال معده به قسمت های پایین تر روده که توسط سرطان مسدود نشده اند، لازم باشد.
-    کاهش وزن. عوامل مختلفی ممکن است در افراد مبتلا به سرطان پانکراس سبب کاهش وزن شوند.
سرطان به خودی خود می تواند سبب کاهش وزن شود. تهوع و استفراغ ناشی از درمان سرطان یا فشار تومور بر روی معده می تواند غذاخوردن را با مشکل روبرو سازد. همچنین ممکن است به علت عدم کفایت پانکراس در تولید کافی آنزیم های گوارشی، توانایی بدن جهت هضم کافی مواد مغذی کاهش یابد.
استفاده از مکمل آنزیم های پانکراس به منظور کمک به هضم مواد غذایی توصیه می شود. سعی کنید با افزودن کالری اضافه به رژیم غذایی خود وزن خود را ثابت نگاه دارید.
 

اگر هرگونه علائم و نشانه های نگران کننده ای دارید به پزشک خانواده یا پزشک عمومی مراجعه نمایید. پزشک ممکن است دستور انجام آزمایشاتی را دهد. در صورت تشخیص سرطان پانکراس شما ممکن است به یکی از متخصصان زیر ارجاع داده شوید:
-    انکولوژیست (متخصص درمان سرطان)
-    متخصص رادیوتراپی انکولوژی (که با استفاده از رادیوتراپی به درمان سرطان می پردازد)
-    جراح دستگاه گوارش
-    متخصص گوارش

اقداماتی که میتوان انجام داد
-    از هر گونه محدودیت قبل از ملاقات با پزشک مطلع باشید. در زمان ملاقات با پزشک در مورد محدودیت های غذایی که باید رعایت کنید، با پزشک گفتگو کنید.
-    تمامی علائم خود حتی علائمی که ممکن است بی ارتباط به علت مراجعه شما به پزشک به نظر برسند را یادداشت کنید.
-    اطلاعات شخصی مهم مانند استرس و یا تغییرات اخیر در زندگی را یادداشت کنید.
-    لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی خود تهیه نمایید.
-    یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود را به همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات در زمان ملاقات با پزشک دشوار است. شخصی که شما را همراهی می کند می توانند در یادآوری برخی نکات به شما کمک کند.
-    سوالات خود را بنویسید.
زمان ملاقات با پزشک محدود است بنابراین تهیه یک لیست از سوالات می تواند به استفاده از وقت کمک کند. برخی از سوالاتی که می توانید در مورد سرطان پانکراس از پزشک بپرسید عبارتند از:
-    آیا من به سرطان پانکراس مبتلا شده ام؟
-    سرطان من در چه مرحله ای قرار دارد؟
-    آیا من به انجام آزمایشات بیشتری نیاز دارم؟
-    آیا بیماری من قابل درمان است؟
-    گزینه های درمان برای من کدامند؟
-    آیا درمان می تواند به افزایش طول عمر من کمک کند؟
-    عوارض جانبی ناشی از هر نوع درمان چیست؟
-    کدام روش درمانی از نظر شما بهتر است؟
-    چه روش هایی به بهبود علائم و نشانه های بیماری کمک می کند؟
-    آیا من باید به یک متخصص مراجعه کنم؟ هزینه آن چقدر بوده و آیا من تحت پوشش بیمه قرار می گیرم؟
-    آیا بروشور یا مطالب چاپ شده ای در این زمینه وجود دارد؟ چه وبسایتی را پیشنهاد می کنید؟

انتظارات شما از پزشک
سوالاتی که پزشک ممکن است از شما بپرسد عبارتند از:
-    علائم شما از چه زمانی آغاز شدند؟
-    علائم شما به طور مداوم وجود دارند یا به صورت گاه به گاه بروز می کنند؟
-    شدت علائم شما چقدر است؟
-    چه عواملی سبب بهبود علائم می شوند؟
-    چه عواملی سبب تشدید علائم می شوند؟
 

تشخیص سرطان پانکراس
در صورتی که شما مشکوک به سرطان پانکراس باشید ممکن است نیاز به انجام یک یا تعداد بیشتری از آزمایشات ذیل به منظور تشخیص دقیق بیماری داشته باشید:
-    روش های تصویربرداری به منظور ایجاد تصاویری از اندام های داخلی مانند پانکراس و کمک به پزشک جهت مشاهده این اندام ها. روش های تصویربرداری که برای تشخیص سرطان پانکراس به کار می روند عبارتند از: سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).
-    سونوگرافی اندوسکوپیک (EUS). در این روش از داخل شکم و با استفاده از یک دستگاه اولتراسوند تصاویری از پانکراس به دست می آید. دستگاه اولتراسوند از طریق یک لوله نازک و انعطاف پذیر (اندوسکوپ) وارد مری و سپس معده می شود. همچنین از طریق این روش می تواند از سلول ها نمونه برداری (بیوپسی) کرد.
-    کلانژیوگرافی اندوسکوپیک عقب گرد (ERCP). در این روش از ماده حاجب (ماده رنگی) جهت مشخص کردن مجاری صفراوی استفاده می شود.  در این روش اندوسکوپ وارد گلو، معده و سپس قسمت بالایی روده کوچک می شود. سپس یک ماده حاجب به داخل مجاری پانکراس و صفرا تزریق می شود. سپس اشعه X به مجاری تابانده می شود.
-    نمونه برداری از بافت (بیوپسی). در طی فرآیند بیوپسی نمونه کوچکی از بافت پانکراس خارج شده و در زیر میکروسکوپ بررسی می شود.
بیوپسی می تواند با وارد کردن یک سوزن از طریق پوست به داخل پانکراس یا از طریق سونوگرافی اندوسکوپیک انجام شود.

تعیین مراحل سرطان پانکراس
بعد از تشخیص سرطان پانکراس، پزشک مرحله (وسعت) سرطان را تعیین می کند. تعیین مرحله سرطان نشان می دهد که چه درمانی برای شما وجود دارد. اقداماتی که پزشک به منظور تشخیص مرحله سرطان انجام می دهد عبارتند از:
-    با استفاده از لاپاروسکوپی. پزشک اقدام به مشاهده پانکراس و بافت های اطراف آن می کند.
-    روش های تصویربرداری. مانند CT اسکن و MRI.
-    آزمایش خون. خون شما ممکن است از نظر وجود پروتئین های خاص(مارکرهای تومور) بررسی شود. مارکر تومور که برای سرطان پانکراس مورد استفاده قرار می گیرد CA19-9 نامیده می شود. اما این آزمایش همیشه قابل اعتماد نیست. برخی از پزشکان سطوح این مارکر را قبل، در طول و بعد از درمان اندازه گیری می نمایند.

مراحل سرطان پانکراس
پزشک با استفاده از اطلاعات به دست آمده از آزمایشات مختلف مرحله سرطان پانکراس را مشخص می کند. مراحل سرطان پانکراس عبارتند از:
-    مرحله I: سرطان به پانکراس محدود می شود.
-    مرحله II: سرطان بافت ها و اندام های نزدیک پانکراس گسترش یافته و ممکن است به غدد لنفاوی نیز گسترش یافته باشد.
-    مرحله III: سرطان به رگ های خونی بزرگ در اطراف پانکراس گسترش یافته و ممکن است به غدد لنفاوی نیز گسترش یافته باشد.
-    مرحله IV: سرطان به اندام های دورتر مانند کبد، ریه ها و صفاق گسترش یافته است.
 

درمان سرطان پانکراس بسته به مرحله و محل تشکیل سرطان و همچنین سن، سلامت عمومی و ترجیحات فردی بیمار متفاوت است.
هدف اولیه درمان سرطان پانکراس، از بین بردن سرطان در زمان به موقع است. در شرایطی که چاره ای وجود ندارد، تمرکز بر روی جلوگیری از پیشروی سرطان پانکراس و آسیب های آن است.
هنگامیکه سرطان پانکراس پیشرفته میشود و درمان آن مثمر فایده نمیباشد، پزشک تنها سعی میکند علائم بیماری را تسکین دهد تا بیمار تا حد امکان آسوده باشد.

جراحی
یکی از گزینه های درمان سرطان پانکراس، جراحیست. اما جراحی تنها در صورتی امکان پذیر است که سرطان به پانکراس محدود شده باشد. اعمال جراحی در افراد مبتلا به سرطان پانکراس به شرح زیر میباشند:
-    جراحی تومور در سر پانکراس. اگر سرطان پانکراس در سر پانکراس وجود داشته باشد، ممکن جراحی ویپل انجام شود. در این روش سر پانکراس و قسمتی از روده کوچک (دئودنوم)، کیسه صفرا و قسمتی از مجاری صفراوی برداشته می شوند. همچنین ممکن است قسمتی از معده نیز برداشته شود. جراح قسمت های باقیمانده پانکراس، معده و روده را به هم متصل می کند تا امکان هضم غذا وجود داشته باشد. جراحی ویپل خطر ابتلا به عفونت و خونریزی را به دنبال دارد. در صورتیکه بعد از جراحی معده به سختی تخلیه شود، برخی افراد تهوع و استفراغ را تجربه می کنند. شما بعد از جراحی ویپل چند روز در بیمارستان بستری شده و سپس باید چند هفته در منزل استراحت کنید.
-    جراحی تومور در دم و تنه پانکراس. جراحی برای حذف دم و بخش کوچکی از تنه پانکراس، پانکراتکتومی دیستال نامیده می شود. جراح ممکن است طحال را نیز بردارد. عوارض جراحی شامل خونریزی و عفونت است.
تحقیقات نشان می دهد که جراحی پانکراس زمانی که توسط یک جراح باتجربه انجام شود عوارض کمتری را به دنبال دارد.

پرتودرمانی
پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه X برای تخریب سلول های سرطانی استفاده می کند. شما ممکن است قبل یا بعد از جراحی سرطان تحت پرتودرمانی و شیمی درمانی قرار گیرید.
در پرتودرمانی ماشینی در اطراف شما حرکت کرده و پرتوها به نقاط خاصی از بدن شما تابانده می شوند. در مراکز پزشکی تخصصی، پرتودرمانی ممکن است در حین عمل جراحی انجام شود.

شیمی درمانی
در شیمی درمانی داروهایی جهت از بین بردن سلول های سرطانی به کار می روند. این داروها از طریق ورید تزریق می شوند و یا خوراکی هستند. شما ممکن است یک داروی شیمی درمانی یا ترکیبی از چندین دارو را دریافت نمایید.
شیمی درمانی می تواند همراه با پرتودرمانی انجام شود. شیمی درمانی معمولاً برای درمان سرطانی که به خارج از پانکراس (اندام های نزدیک پانکراس) گسترش یافته استفاده می شود. ترکیب شیمی درمانی و پرتودرمانی ممکن است بعد از جراحی و به منظور جلوگیری از عود سرطان پانکراس به کار رود.
در افراد مبتلا به سرطان پانکراس پیشرفته، شیمی درمانی به تنهایی و یا به همراه دارودرمانی هدفمند مورد استفاده قرار می گیرد.

درمان هدفمند
در درمان هدفمند، داروها برای حمله به ناهنجاری های خاص در سلول های سرطانی به کار می روند. داروهایی مانند ارلوتینیب (Erlotinib) مانع رشد و تقسیم سلول های سرطانی می شوند. معمولاً در افراد مبتلا به سرطان پانکراس پیشرفته این دارو همراه با شیمی درمانی به کار می رود.

کارآزمایی های بالینی
کارآزمایی های بالینی اشکال جدید درمان مانند داروهای جدید، روش های جراحی یا پرتودرمانی جدید و روش های جدید مانند ژن درمانی را مورد مطالعه قرار می دهند. درصورتیکه مطالعات نشان دهند که این روش ها موثرتر و ایمن تر از روش های فعلی هستند، این روش های می توانند به عنوان استاندارد درمان مورد استفاده قرار گیرند.
 

هیچ درمان مکمل یا جایگزینی برای درمان سرطان پانکراس یافت نشده است.  اما درمانی های مکمل یا جایگزین می توانند به بهبودی علائم و نشانه های ناشی از سرطان کمک کنید. در این رابطه با پزشک خود مشورت کنید.

درمان های جایگزین برای مقابله با استرس ناشی از بیماری
برخی تحقیقات نشان داده اند که استرس در افراد مبتلا به سرطان پانکراس نسبت به افراد مبتلا به سایر انواع سرطان شایع تر است. در صورت داشتن استرس ممکن است به سختی بخوابید یا به طور مداوم به سرطان فکر کنید. شما ممکن است احساس خشم و غم داشته باشید.
با پزشک در مورد احساسات خود صحبت کنید. متخصصان می توانند به شما راهکارهایی جهت رهایی از استرس ارائه دهند. در برخی موارد دارو درمانی موثر است.
طب مکمل و طب جایگزین نیز می توانند به شما در مقابله با استرس کمک کنند که شامل موارد ذیل می شوند:
-    هنردرمانی
-    ورزش
-    مدیتیشن
-    موسیقی درمانی
-    تمرینات تمدد اعصاب
 

اگرچه هیچ راه اثبات شده ای جهت پیشگیری از بروز سرطان پانکراس وجود ندارد، اما میتوانید با بکارگیری اقدامات زیر خطر ابتلا به آنرا کاهش دهید:
-    سیگار نکشیدن. اگر سیگار میکشید، مصرف آنرا متوقف سازید. در خصوص روش های ترک سیگار از جمله گروه های پشتیبانی، داروها و درمان های جایگزین نیکوتین با پزشک مشورت کنید. چنانچه سیگاری نیستید، هیچوقت سمت آن نروید.
-    حفظ وزن متعادل. چنانچه در حال حاضر وزن ایده آلی دارید، سعی کنید آنرا حفظ کنید. اگر به از دست دادن وزن نیاز دارید، سعی کنید بصورت تدریجی وزن کم کنید (نیم یا یک کیلوگرم در هفته). تمرینات ورزشی را در کنار یک رژیم سرشار از میوه، سبزیجات و غلات سبوس دار همراه کنید.
-    انتخاب یک رژیم غذایی سالم. یک رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات رنگارنگ و غلات میتواند خطر ابتلا به سرطان را بطور چشمگیری کاهش دهد.
 

آگاه بودن از این موضوع که به یک بیماری تهدید کننده مبتلا هستید میتواند بسیار مخرب و ناراحت کننده باشد. اگرچه هیچ پاسخ ساده ای برای افراد مبتلا به سرطان پانکراس وجود ندارد، اما ممکن است پیشنهادات زیر موثر واقع شوند:
-    اطلاعات کافی در مورد سرطان کسب کنید. این امر می تواند به تصمیم گیری شما در مورد درمان کمک کند.  در مورد جزئیات سرطان و گزینه های درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
-    از خانواده و دوستان خود درخواست کنید که از شما حمایت کنند. به عنوان مثال در آماده سازی غذا یا رفتن به مطب پزشک از آنها یاری بجویید.
-    در صورت لزوم با یک مشاور، و یا مددکار اجتماعی مشورت کنید.
-    با نجات یافتگان از سرطان گفتگو کنید. این افراد می توانند بینش منحصر به فردی را در مورد وضعیت جدید در اختیار شما قرار دهند.