زخم معده

زخم های دستگاه گوارش، زخم های باز هستند که در پوشش داخلی مری، معده و قسمت بالای روده ی کوچک بروز می کنند. یکی از مهم ترین علائم این بیماری، درد شکم می باشد. این زخم ها چند نوع هستند که عبارتند از:
•    زخم معده که در داخل معده رخ می دهد.
•    زخم مری که بر روی دیواره ی داخلی مری رخ می دهد ( مری یک لوله ی توخالی است که غذا را از حلق به معده هدایت می کند.). 
•    زخم اثنی عشر که در داخل قسمت بالایی روده ی کوچک به وجود می آیند. 
اکثر مردم تصور می کنند که غذاهای ادویه دار یا مشاغل پراسترس باعث بروز زخم معده می شوند. اما امروزه پزشک ها می دانند که عفونت های باکتریایی یا برخی داروها – و نه استرس یا رژیم غذایی – احتمال بروز زخم معده را افزایش می دهند.

درد، شایع ترین نشانه ی زخم معده
درد یکی از شایع ترین علائم زخم معده می باشد. درد به خاطر وجود زخم شروع شده و به وسیله ی اسید معده شدت می یابد. درد ناشی از زخم معده ممکن است دارای ویژگی های زیر باشد:
•    در ناحیه ی ناف تا سینه این درد احساس می شود. 
•    در صورت خالی بودن معده درد شدیدتی می شود. 
•    درد ناشی از زخم معده شب ها خیلی شدید می شود. 
•    خوردن بعضی غذاها و مصرف برخی داروهای کاهش دهنده ی اسید معده درد را تا حدی تسکین می دهد. 
•    این درد ممکن است چند روز متوقف شده و مجددا شروع شود. 
علائم دیگر زخم معده
علائم شدید زیر کمتر در زخم معده اتفاق می افتد:
•    خون بالا آوردن – که ممکن است قرمز یا سیاه به نظر برسد. 
•    وجود خون تیره در مدفوع یا مدفوع سیاه یا قیری 
•    تهوع یا استفراغ
•    کاهش بدون دلیل وزن 
•    تغییرات اشتها 

اگر علائم بیماری طولانی و نگران کننده شدند، حتما به پزشک مراجعه کنید. آنتی اسیدها و کاهنده های اسید موجود در بازار درد را تسکین می دهند، اما رهایی از این درد مدت کوتاهی طول می کشد

علل بیماری
زخم های گوارشی زمانی به وجود می آیند که اسید با دیواره ی داخلی دستگاه گوارش، مری، معده و روده ی کوچک، برخورد دارد. اسید می تواند سوراخ دردناکی را ایجاد کند که احتمال خونریزی آن نیز وجود دارد. 
دستگاه گوارشی شما با یک لایه ی مخاطی پوشانده شده که از این اندام در مقابل اسید محافظت می کند. اما اگر مقدار اسید افزایش یابد یا میزان لایه ی مخاطی کاهش یابد، احتمال ابتلا به زخم معده نیز بیشتر می شود. دلایل افزایش اسید یا کاهش ماده ی مخاطی عبارتند از: 
•    نوعی باکتری: باکتری هلیکوباکتر پیلوری معمولا در لایه ی مخاطی موجود می باشد. این لایه ی مخاطی از بافت های معده و روده ی کوچک محافظت می کند. معمولا این باکتری باعث هیچگونه مشکلی نمی شود، اما گاهی باعث التهاب دیواره ی داخلی معده شده و باعث ایجاد زخم می شود. چگونگی گسترش این باکتری مشخص نشده است. یکی از روش های گسترش آن، انتقال از شخصی به شخص دیگر از طریق تماس های نزدیک مانند بوسیدن، می باشد. به علاوه باکتری پیلوری از طریق آب و غذا نیز جذب می شود. 
•    استفاده ی مکرر از ضد دردهای خاص: استفاده ی بیش از حد از برخی داروهای ضد درد موجود در بازار ممکن است باعث آسیب رساندن و التهاب  دیواره ی داخلی معده و روده ی کوچک شوند. این داروها عبارتند از آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و غیره. 
زخم معده بیشتر در بین افراد مسنی رایج است که داروهای زیاد مصرف می کنند یا افرادی که برای درمان آرتروز از این داروهای ضد درد مصرف می کنند. 
•    دیگر داروها: داروهای دیگری که منجر به زخم معده می شوند، داروهایی هستند که برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می گیرند، این داروها فسفونات ها ( آکتونل، فوزاماکس و غیره) و مکمل های پتاسیم هستند. 

عوامل تشدید کننده در بروز زخم معده عبارتند از: 
•    سیگار کشیدن: سیگار کشیدن ابتلا به زخم معده را در افراد مبتلا به عفونت باکتری پیلوریک، افزایش می دهد. 
•    نوشیدن مشروبات الکلی: الکل لایه ی مخاطی معده را تحریک کرده و از بین می برد و میزان اسید معده را افزایش می دهد. 

درمان نکردن زخم معده عوارض زیر را در پی خواهد داشت: 
•    خونریزی داخلی: خونریزی ممکن است به مرور زمان و به کندی اتفاق بیفتد که به شکل کم خونی آشکار می شود. همچنین خونریزی ممکن است خیلی شدید باشد که منجر به بستری شدن فرد در بیمارستان شده و نیاز به انتقال خون باشد. خونریزی شدید باعث بالا آوردن خون یا سیاه و قیری  شدن مدفوع شود. 
•    عفونت: زخم معده باعث ایجاد سوراخ در معده یا روده ی کوچک می شود که این امر خطر بروز عفونت های جدی در حفره ی شکمی را نیز افزایش می دهد. 
•    بافت زخم: زخم معده می تواند بافت هایی تولید کند که مسیر غذا را در دستگاه گوارش مسدود می کنند و باعث سیر شدن زود هنگام، استفراغ و کاهش وزن می شوند. 

در صورت مشاهده ی هرگونه علائم نگران کننده به پزشک عمومی مراجعه کنید. اگر تشخیص داده شود که مشکل شما زخم معده است، به یک پزشک متخصص سیستم گوارشی (متخصص بیماری های معده و روده) معرفی می شوید. بهتر است برای ملاقات با چنین متخصصی کاملا آماده باشید. در اینجا اطلاعات لازم برای این ملاقات، به علاوه اطلاعاتی را که از پزشک خواهید گرفت، مشاهده خواهید کرد: 
کاری که می توانید انجام دهید: 
•    از محدودیت های پیش از ملاقات آگاه شوید: در زمان مراجعه به پزشک ابتدا در مورد کارهایی که قبل از ملاقات باید انجام دهید، مانند رعایت رژیم غذایی خاص، سوال پرسیده و اطمینان حاصل کنید. برخی داروها آزمایشات مربوط به زخم معده را تحت تاثیر قرار می دهند، بنابراین ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف آن دارو را متوقف کنید، اما جایگزینی برای آن داروها تعیین خواهد کرد. 
•    هرگونه علائمی را که مشاهده کرده اید، بنویسید: هرگونه نشانه از بیماری که شما را به تنظیم این ملاقات با پزشک واداشت را یادداشت کرده و پزشک را از آن مطلع سازید. بهتر است که علاوه بر نوشتن علائم، غذایی را که خورده اید را هم برای متخصص بنویسید. افرادی که مشکل زخم معده دارند، معمولا علائم مربوط به بیماری را در زمان خالی بودن معده بیشتر از هر زمان دیگری مشاهده می کنند. 
•    برخی اطلاعات مهم را به پزشک بدهید: اگر مشکل پزشکی دیگری دارید، اگر قبلا عمل جراحی داشته اید، دغدغه ها و استرس های مهم خود و تغییرات مهمی را که اخیرا در زندگی شما رخ داده، با پزشک خود در میان بگذارید. 
•    لیستی از داروهایی که مصرف می کنید: لیستی از داروهایی مانند داروهای موجود در بازار، ویتامین ها و یا مکمل ها که مصرف می کنید، را تهیه کرده و به پزشک خود ارائه دهید. اگر هر گونه ضد دردی مصرف می کنید، به علاوه مقدار آن را، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. 
•    سوالاتی را که باید از پزشک خود بپرسید: قبل از مراجعه به پزشک لیستی از سوالات لازم آماده کنید. برای زخم معده سوالات مهمی که می توانید بپرسید، عبارتند از: 
•    مهم ترین علت علائم مشاهده شده در من چیست؟ 
•    آیا این نشانه ها، علت های دیگری هم دارند؟
•    چه آزمایشاتی برای درمان لازم است و تا آمادگی برای این آزمایشات چه کارهایی لازم است انجام دهم؟ 
•    آیا این شرایط موقتی است یا دائمی؟ 
•    چه درمانی برای این بیماری پیشنهاد می دهید؟ از چه زمانی بهتر است این درمان را آغاز کنم؟ 
•    در صورت بهبود نیافتن این علائم، چه باید کرد؟ 
•    آیا رژیم غذایی خاصی را باید دنبال کنم؟ 
•    آیا برای داروهایی که تجویز می کنید، جایگزینی هم وجود دارد؟ 
•    من دارای شرایط پزشکی دیگری نیز هستم. چگونه می توانم آنها را همزمان کنترل کنم؟ 
•    آیا بروشور یا لیست لیست چاپ شده ای که همیشه همراه داشته باشم، وجود دارد؟ وب سایت خاصی در این رابطه وجود دارد؟ 
•    چه عاملی باعث پیشرفت این زخم ها می شود؟ 
علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید تا از پزشک خود بپرسید، اگر هر زمانی احساس مشکل کردید و مطلبی را متوجه نشدید، حتا مجددا به پزشک خود مراجعه کنید. 
انتظاراتی که از پزشک خود دارید: 
پزشک نیز از شما سوالاتی خواهد پرسید. بهتر است برای پاسخ به این سوالات آماده باشید و به این طریق زمان خود را ذخیره کنید. پزشک ممکن است سوالات زیر را بپرسد: 
•    اولین بار که این علائم را مشاهده کردید، چه زمانی بود؟ 
•    آیا این علائم مداوم هستند یا متناوب؟
•    شدت این علائم چه میزان است؟
•    آیا زمانی که گرسنه می شوید، این علائم بدتر می شوند؟ 
•    آیا موردی هست که علائم را در شما تشدید کند؟ 
•    چه عواملی باعث تشدید این علائم می شوند؟ 
•    آیا از آسپرین یا ضد درد مصرف می کنید؟ به چه اندازه از این داروها مصرف می کنید؟ 
•    آیا حالت تهوع دارید یا استفراغ می کنید؟ 
•    آیا تاکنون خون یا ماده ی سیاه رنگ بالا آورده اید؟ 
•    آیا تاکنون در مدفوع خود خون مشاهده کرده اید، یا مدفوع شما یک ماده ی سیاه رنگ قیری بوده است؟ 
•    برای تسکین این علائم چه اقداماتی انجام داده اید؟ 
در این حین چه کارهایی می توانید انجام دهید؟ 
در مدتی که منتظر ملاقات پزشک خود هستید، بهتر است از سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی، غذاهای ادویه دار و از قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا اجتناب کنید. 

برای تشخیص زخم معده، آزمایش هایی روی فرد انجام می شود که عبارتند از: 
آزمایش هایی برای باکتری پیلوری
پزشک آزمایش هایی را تجویز خواهد کرد که وجود باکتری پیلوری را در بدن فرد بررسی کند. به این منظور خون، تنفس و مدفوع فرد مورد آزمایش قرار می گیرند. اینکه کدامیک از این موارد مورد آزمایش قرار بگیرند، بستگی به وضعیت فرد دارد. 
برای آزمایش تنفس، فرد نوشیدنی  یا غذایی می خورد که حاوی کربن رادیواکتیو باشد. باکتری پیلوری این ماده را در درون معده می شکند. سپس فرد در یک کیسه ی پلاستیکی فوت کرده و آن کیسه نیز بسته می شود. اگر فرد دچار عفونت مربوط به این باکتری باشد، نمونه ی نفس وی حاوی کربن رادیواکتیو است که به شکل دی اکسید کربن درآمده است. 
استفاده از یک محدوده برای معاینه ی قسمت فوقانی سیستم گوارشی (آندوسکوپی)
در زمان آندوسکوپی، پزشک یک لوله ی خالی که با یک دوربین مجهز شده را وارد گلوی بیمار و سپس مری، معده و روده ی کوچک وی می کند. با استفاده از این فن آوری پزشک سعی در یافتن زخم های موجود در دستگاه گوارش دارد. 
اگر پزشک زخمی را کشف کند، می تواند نمونه هایی از بافت آن را برای تست در آزمایشگاه بردارد. بیوپسی نیز قادر است حضور باکتری هلیکوباکتر پیلوری را در معده ی شخص تشخیص دهد. 
در صورتی که سن فرد بیمار بالا باشد، علائم خونریزی در وی مشاهده شده باشد، اخیرا دچار کاهش وزن شده باشد یا در خوردن دچار مشکل شده باشد، پزشک آندوسکوپی را برای وی تجویز خواهد کرد. 
اشعه ی ایکس برای قسمت فوقانی سیستم گوارشی
اشعه ی ایکس تصاویری از مری، معده و روده ی کوچک ارائه می دهد. در زمان استفاده از اشعه ی ایکس شخص مایع سفیدی می خورد ( این ماده حاوی باریوم می باشد) که این مایع سیستم گوارش را پوشانده و به این ترتیب زخم ها به راحتی قابل مشاهده می شوند. 

چگونگی درمان زخم معده بستگی به علت آن دارد. درمان ها عبارتند از:
•    تجویز آنتی بیوتیک ها برای از بین بردن باکتری پیلوری: اگر این باکتری در دستگاه گوارش شما یافت شود، پزشک برای از بین بردن آن ترکیبی از آنتی بیوتیک ها را تجویز خواهد کرد. احتمالا مصرف آنتی بیوتیک ها و داروهای کاهنده ی اسید معده، تا دو هفته طول بکشد. 
•    داروهایی که تولید اسید را متوقف کرده و بهبود را سرعت می بخشند: مهار کننده های پمپ پروتون ها با متوقف کردن فعالیت بخش های تولید کننده ی اسید، اسید معده را کاهش می دهند. 
این داروها عبارتند از برخی دارهای موجود در بازار، امپرازول، لانزوپرازول، اسموپرازول (نکسیوم) و پنتوپرازول (پروتونیکس). استفاده طولانی مدت از این مهار کننده ها، به ویژه به مقدار زیاد، خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را افزایش می دهد. در این مواقع از پزشک خود در مورد یک مکمل کلسیم صحبت کنید. 
•    داروهایی که تولید اسید را کاهش می دهند: مسدود کننده های اسید – که مسدود کننده های هیستامین (H-2) نیز نامیده می شوند – میزان اسید وارد شده به سیستم گوارش را کاهش می دهند که این امر باعث بهبود سریعتر زخم های معده و سیستم گوارشی می شود. 
برخی مسدود کننده های موجود در بازار عبارتند از رانیتیدین (زانتک)، فاموتیدین (پپسید)، سایمتیدین و نیزاتیدین (اکسید). 
•    آنتی اسیدهایی که اسید معده را خنثی می کنند: پزشک یک داروی آنتی اسید برای افراد مبتلا به زخم معده تجویز می کند. آنتی اسیدها می توانند اسید موجود در معده را خنثی کرده و درد را به سرعت تسکین دهند. عوارض جانبی مربوط به این دارو عبارتند از یبوست یا اسهال ( که بستگی به ترکیبات اصلی دارو دارد.). آنتی اسیدها فقط باعث کاهش درد می شوند و در بهبود این بیماری کمکی نمی کنند. 
•    داروهایی که از دیواره ی داخلی هعده و روده ی کوچک محافظت می کنند: در برخی موارد پزشک داروهایی به نلم cytoprotective  را تجویز می کند که از بافت های داخلی معده و روده ی کوچک محافظت می کند. برخی از این داروها عبارتند از سوکرالفیت، میزوپروستول و بیسموت ( که بدون نسخه نیز تجویز می شود.). 
پیگیری های پس از درمان 
درمان های زخم معده معمولا معمولا موفقیت آمیز است. اما اگر علائم بیماری شدید باشند و یا با وجود اتمام دوره ی درمان، همچنان علائم را مشاهده می کنید، پزشک برای کشف علت اصلی این امر، آندوسکوپی را تجویز خواهد کرد. 
به علاوه برای اطلاع از میزان بهبود زخم معده، پس از اتمام دوران درمان نیز پزشک آندوسکوپی را توصیه خواهد کرد. در مورد دیگر آزمایشات مربوط به پس از دوره ی درمانی، حتما با پزشک خود کشورت کنید. 
زخم معده ای که درمان نشده است
مشکلات گوارشی و زخم های معده که درمان نمی شوند، زخم های مقاوم به درمان نامیده می شوند. دلایل زیادی برای مقاومت این زخم ها به درمان وجود دارند که عبارتند از:
•    مصرف نکردن داروها طبق دستورالعمل پزشک 
•    وجود باکتری های پیلور که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند. 
•    مصرف مداوم تنباکو
•    مصرف مداوم ضد دردهایی که احتمال بروز زخم معده را افزایش می دهند. 
به ندرت پیش می آید که عوامل زیر باعث بروز زخم معده شوند: 
•    تولید بیش از حد اسید معده که در سندروم زولینگر الیسون رخ می دهد. 
•    عفونتی به غیر از عفونت مربوط به باکتری پیلوری 
•    سرطان معده
•    بیماری های دیگری که باعث بروز زخم در معده و روده ی کوچک می شوند، برخی بیماری کرون می باشد. 
درمان زخم های مقاوم به طور کل شامل حذف فاکتورهایی است که در درمان این بیماری تداخل دارند و به علاوه استفاده از آنتی بیوتیک ها نیز توصیه می شود. 

با انجام اقدامات زیر می توانید از دردهای مربوط به زخم معده رها شوید:
•    انتخاب یک رژیم غذایی مناسب: رژیم غذایی که انتخاب می کنید بهتر است حاوی سبزیجات، میوه ها و همه ی غلات باشد. نخوردن غذاهای دارای ویتامین بهبود زخم های دستگاه گوارش را برای بدن دشوار می سازد. 
•    تعویض ضد درد: اگر به طور مرتب ضد درد مصرف می کنید، با پزشک خود مشورت کنید. شاید استامینوفن گزینه ی خوبی برای شما باشد. 
•    کنترل استرس: ممکن است استرس علائم زخم معده را بدتر سازد. دقت کنید چه عواملی باعث بروز استرس در شما می شوند. گاهی وقت ها استرس اجتناب ناپذیر است، اما به هرحال باید یاد بگیرید که با آن مقابله کنید. 
•    سیگار نکشیدن: سیگار کشیدن بر روی لایه ی محافظ داخلی معده تاثیر بگذارد و باعث شود معده آسیب پذیر شده و احتمال بروز زخم معده افزایش یابد. علاوه بر اینها سیگار کشیدن اسید معده را نیز افزایش می دهد. 
•    اجتناب از نوشیدن الکل: مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی باعث تحریک و ساییده شدن مخاط داخلی معده و روده شده و التهاب و خونریزی را در پی دارد. 

در رابطه با داروهای جایگزین این بیماری با پزشک معالج خود مشورت کنید. 

می توانید با اقدامات زیر خطر بروز زخم معده را کاهش دهید:
•    محافظت از خود در برابر عفونت: چگونگی انتشار باکتری هلیکوباکتر پیلوری مشخص نیست، اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این باکتری در بین افراد و به علاوه از طریق آب و غذا، انتقال پیدا می کند. از طریق شستن دست ها با صابون و خوردن غذاهایی که کاملا طبخ شده، از عفونت ها پیشگیری کنید. 
•    نسبت به ضد دردها محتاط باشید: اگر ضددردهایی مصرف می کنید که خطر بروز زخم معده را افزایش می دهد، اقداماتی برای کاهش خطر بروز این مشکا انجام دهید. به عنوان مثال دارو را با وعده های غذایی خود مصرف کنید. 
با پزشک خود در رابطه با کمترین میزان ممکن مصرف ضد دردها مشورت کنید. در زمان مصرف این داروها به هیچ وجه از مشروبات الکلی مصرف نکنید، چرا که احتمال بروز زخم معده را نیز افزایش می دهد.