آمبولی ریوی

آمبولی ریوی انسداد یکی از شریان های ریوی در ریه است. در اغلب موارد آمبولی ریوی به خاطر لخته های خون که از پاها یا گاهی از دیگر اعضای بدن، به سمت ریه حرکت می کنند (ترومبوز سیاهرگی عمقی)، رخ می دهد.
از آنجایی که آمبولی ریوی تقریبا همیشه همراه با ترومبوز سیاهرگی عمقی رخ می دهد، اکثر پزشکان به هر دوی این شرایط با عنوان ترومبوآمبولی وریدی اشاره می کنند. 
گرچه هرکسی ممکن است به ترومبوز سیاهرگ عمقی (DVT) و آمبولی ریوی مبتلا شود، عواملی مانند کم تحرکی، سرطان و جراحی خطر بروز بیماری را افزایش می دهند. 
آمبولی ریوی ممکن است خطرناک باشد، اما درمان فوری به شدت خطر این بیماری را کاهش می دهد. اقداماتی برای جلوگیری از ایجاد شدن لخته های خون در پاها، خطر بروز آمبولی ریوی را کاهش می دهد. 

علائم بیماری آمبولی ریوی بسته به میزان درگیر شده ریه، اندازه لخته های خون و سلامت جسمی فرد، متفاوت است – به ویژه با وجود یا عدم وجود علل بیماری های قلبی یا ریوی. 
علائم رایج بیماری عبارتند از:
•    تنگی نفس: این نشانه معمولا به طور ناگهانی بروز می کند و وخیم تر می شود.
•    درد قفسه سینه: فرد احساس می کند دچار حمله قلبی شده است. درد با نفس عمیق کشیدن، سرفه کردن، خوردن یا خم شدن شدیدتر می شود.
•    سرفه: سرفه ممکن است با خون یا خلط خونی همراه باشد. 
دیگر علائمی که با آمبولی ریوی ممکن است رخ دهند، عبارتند از:
•    درد یا تورم و یا هر دو در ساق پا
•    رنگ پریدگی یا تغییر رنگ پوست
•    تب
•    عرق کردن بیش از حد
•    ضربان قلب سریع یا نامنظم 
•    سبکی سر یا سرگیجه

آمبولی ریوی ممکن است تهدید کننده باشد. اگر دچار تنگی نفس بدون دلیل یا درد در قفسه سینه و سرفه همراه با خون شده اید، فورا به پزشک مراجعه کنید. 

آمبولی ریوی زمانی رخ می دهد که توده ای از مواد، اغلب اوقات لخته خون، وارد یکی از شریان های ریه می شود. این لخته های خون معمولا در رگ های پا آغاز می شوند، اما گاهی در بخش های دیگر بدن نیز تشکیل می شوند. این شرایط ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) نامیده می شود. 
گاهی مواد دیگری، علاوه بر لخته های خون، نیز می توانند رگ های ریه را مسدود کنند. مثال های آن عبارتند از:
•    چربی داخل اسخوان های شکسته
•    بخشی از یک تومور
•    حباب های هوا
به ندرت اتفاق می افتد که آمبولی ریوی محدود به یکی باشد. در بیشتر موارد چند لخته خون درگیر می شوند، اما لزوما همه آنها اینطور نیستند. بخش هایی از بافت ریه که در اطراف رگ مسدود شده هستند، از بین می روند. این عارضه انفارکتوس ریوی نامیده می شود و تامین اکسیژن توسط ریه به دیگر بخش های بدن دشوار می شود. 

گرچه هرکسی ممکن است به این لخته های خونی و در نهایت آمبولی ریوی دچار شود، اما عواملی وجود دارند که خطر بروز بیماری را افزایش می دهند. 
سابقه پزشکی
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان قبلا دچار لخته خون وریدی یا آمبولی ریوی شده اید، بنابراین احتمال بروز این بیماری در شما بسیار بیشتر خواهد بود. این امر به خاطر اختلالات وراثتی است که بر روی خون تاثیر گذاشته و آن را مستعد لخته شدن می کند. به علاوه برخی شرایط پزشکی نیز خطر بروز این بیماری را افزایش می دهند، از جمله:
•    بیماری قلبی: بیماری های قلبی و عروقی، به ویژه نارسایی قلبی، احتمال تشکیل لخته خون را افزایش می دهند. 
•    سرطان: برخی سرطان ها – به ویژه سرطان پانکراس، تخمدان، سرطان ریه و بسیاری از سرطان ها با متاستاز – سطح موادی را در خون افزایش می دهند که ایجاد لخته می کنند. خانم هایی که سابقه خانوادگی یا شخصی از بروز سرطان پستان را دارند و در حال مصرف داروهای تاموکسیفن یا رالوکسیفن هستند، در معرض خطر لخته شدن خون هستند. 
عدم تحرک طولانی مدت
لخته های خون بیشتر در زمان هایی که فرد در حال استراحت است، تشکیل می شوند، از جمله:
•    بستری شدن در تخت برای مدت طولانی پس از جراحی، بروز یک حمله قلبی، شکستگی پا و یا هر بیماری جدی دیگر، احتمال تشکیل لخته های خونی را در بدن فرد افزایش می دهد. وقتی که اندام تحتانی برای مدت طولانی به صورت افقی قرار بگیرند، جریان خون داخل رگ ها آهسته شده و خون در پاها تجمع پیدا می کند. 
•    سفرهای طولانی مدت: نشستن در جای تنگ برای مدت طولانی در هواپیما یا ماشین، جریان خون را کند کرده و منجر به تشکیل لخته خون در ساق پا می شود. 
جراحی
جراحی یکی از علل اصلی لخته شدن خون است، به ویژه پس از تعویض مفصل ران و زانو. در زمان آماده شدن استخوان ها برای مفصل های مصنوعی، بقایای بافت وارد جریان خون شده و به ایجاد لخته خونی کمک می کند. به طور کل عدم تحرک به خاطر انجام هر جراحی منجر به تشکیل لخته خونی می شود. خطر این امر با طول مدت بیهوشی افزایش می یابد. به همین دلیل افرادی که تحت جراحی هایی قرار می گیرند که بدن آنها را مستعد تشکیل لخته های خونی می کند، قبل و بعد از جراحی داروهایی مصرف خواهند کرد که از تشکیل این لخته ها جلوگیری کند. 
دیگر عوامل تشدید کننده
•    سیگار کشیدن: به دلایلی که دقیقا درک نشده اند، مصرف دخانیات احتمال تشکیل لخته های خونی در بدن برخی افراد را زیاد می کند، به ویژه اگر با عوامل تشدید کننده دیگر نیز همراه باشند. 
•    اضافه وزن: وزن اضافه و چاقی خطر تشکیل لخته های خونی را افزایش می دهد – به ویژه در خانم هایی که سیگار می کشند یا فشار خون بالا دارند. 
•    مکمل استروژن: استروژن موجود در قرص های کنترل بارداری و مکمل های هورمون می تواند خطر بروز لخته های خونی را افزایش دهد، به ویژه اگر فرد مصرف کننده سیگاری یا چاق باشد. 
•    حاملگی: وزن وزاد بر روی وریدهای لگن فشار می آورد و باعث کند شدن بازگشت خون از پاها می شود. زمانی که حرکت خون کند شده یا تجمع پیدا می کند، احتمال تشکیل لخته خونی نیز افزایش می یابد. 

آمبولی ریه ممکن است خطرات زیادی برای زندگی فرد داشته باشد. حدود یک سوم افراد مبتلا به آمبولی تشخیص داده نشده و درمان نشده زنده نمی مانند. زمانی که این بیماری تشخیص داده شده و درمان شود، این عدد به طور چشم گیری کاهش می یابد. 
آمبولی ریه می تواند به فشار خون ریوی منجر شود، فشار خون ریوی شرایطی است که در آن فشار خون در ریه ها و در سمت راست قلب بسیار بالا می رود. زمانیکه دچار انسداد در عروق داخل ریه ها می شوید، قلب باید سخت تر کار کند تا خون را از طریق آن عروق به جریان بیندازد. این امر فشار خون را در داخل رگ ها و سمت راست قلب افزایش داده که باعث ضعیف شدن قلب می شود. 
در معدود موارد، آمبولی کوچک و خفیف به طور مکرر رخ داده و در طول زمان شدیدتر می شود که باعث افزایش فشار خون ریوی مزمن شده که فشار خون ریوی مزمن ترومبوآمبولیک نیز نامیده می شود. 

بیشتر موارد آمبولی ریه در ابتدا در بیمارستان ها، اورژانس ویا مراکز مراقبت های فوری مورد بررسی قرار می گیرند. اگر تصور می کنید مبتلا به آمبولی ریوی هستید، فورا به پزشک مراجعه کنید. 
آنچه می توانید انجام دهید
قبل از مراجعه به پزشک لیستی می نویسید که شامل موارد زیر خواهد بود:
•    بیان علائم با جزئیات کامل
•    بیان اطلاعاتی در مورد سابقه پزشکی، به ویژه اگر جراحی یا شرایطی داشته اید که برای مدت طولانی بستری بوده اید. 
•    جزئیاتی در مورد سفری که اخیرا داشته اید، به ویژه اگر طولانی مدت با ماشین یا هواپیما سفر کرده اید. 
•    اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی اعضای خانواده
•    داروهایی که مصرف می کنید. 
•    سوالاتی که از پزشک دارید. 
انتظارات بیمار از پزشک 
در زمان انجام معاینات پزشکی، پزشک مناطق حساس، متورم و قرمز پا را مورد بررسی قرار می دهد. به علاوه به صدای قلب و ریه ها گوش خواهد داد و فشار خون را نیز بررسی می کند. 

تشخیص آمبولی ریوی کار سختی است، به ویژه در افرادی که علت بروز آن بیماری قلبی و ریوی باشد. به این دلیل پزشک مجموعه ای از آزمایش ها را توصیه خواهد کرد تا علت و علائم بیماری کشف شود. به این منظور چند مورد از آزمایش های زیر انجام خواهد شد:
آزمایش های خون 
پزشک برای ماده حل شده دایمر D در خون آزمایش های خون را توصیه می کند. میزان بالای این ماده احتمال بروز لخته خون را افزایش می دهد، گرچه سطح دایمر تحت تاثیر عوامل زیاد دیگری، از جمله جراحی. به علاوه آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا این لخته های خون ارثی است، انجام می شود. 
اشعه ایکس از قفسه سینه
این آزمایش غیرتهاجمی تصاویری از قلب و ریه ها نشان می دهد. گرچه تشخیص آمبولی ریوی با اشعه ایکس امکان پذیر نیست و حتی با وجود آمبولی ریوی این تصاویر طبیعی به نظر می رسند، اما به هرحال از این طریق می توان دلایل و بیماری های مشابه را رد کرد. 
سونوگرافی
یک آزمایش غیرتهاجمی سونار که سونوگرافی داپلر نامیده می شود (گاهی اسکن دوبلکس یا سونوگرافی فشرده سازی نامیده می شود)، با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، لخته های خون در رگ ران را بررسی می کند. در این آزمایش پزشک از یک دستگاه گرز شکل به نام مبدل برای هدایت امواج صوتی به رگ مورد آزمایش استفاده می کند. سپس این امواج به مبدل بازگشته و به وسیله کامپیوتر به تصویر تبدیل می شوند. نبود رگ های خونی احتمال وجود DVT را نیز کاهش می دهد. اگر عروق بالایی ران شفاف باشند، سونوگرافی داپلر رگ پشت زانو را نیز اسکن کرده و لخته های باقیمانده خون را جستجو می کند. اگر لخته ای مشاهده شود، درمان فورا شروع خواهد شد. 
سی تی اسکن
در سی تی اسکن تصاویر مختلفی به وسیله اشعه ایکس از زوایای مختلف گرفته شده و سپس با یکدیگر ترکیب می شوند تا یک برش مقطعی دو بعدی از ساختار داخلی ارائه دهد. در یک سی تی اسکن مارپیچی (حلزونی)، اسکنر در یک حرکت مارپیچی در اطراف بدن می چرخد تا تصاویر سه بعدی ایجاد کند. این نوع اسکن می تواند اختلالات را در شریان های ریه با دقت بسیار بیشتری بررسی کرده و به علاوه بسیار سریع تر از اسکن معمولی انجام می شود. 
آنژیوگرام ریوی 
این تست یک تصویر واضح از جریان خون در شریان های ریه ارائه می دهد. این روش دقیق ترین راه برای تشخیص آمبولی ریه است، اما به دلیل اینکه به تخصص بالایی نیاز دارد و خطرات بالقوه زیادی در پی دارد، معمولا زمانی انجام می شود که دیگر روش ها موفق نباشند. 
در آنژیوگرام ریوی، یک لوله قابل انعطاف (کاتتر) وارد یک رگ بزرگ شده – معمولا در کشاله ران – و تا قلب و شریان های ریوی کشیده می شود. سپس یک مایع رنگی خاص به کاتتر تزریق می شود و زمانی که این مایع در رگ ها جریان پیدا می کند، تصویر اشعه ایکس گرفته می شود.
یکی از خطرات این روش تغییر موقتی در ریتم قلب می باشد. به علاوه به خاطر تاثیر مایع رتگی بر روی کلیه، استفاده از آن برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی خطرناک است. 
MRI
اسکن های MRI از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قدرتمند برای تولید تصاویر دقیق از ساختار داخلی استفاده می کند. از آنجایی که MRI گران است، معمولا برای زنان باردار (برای جلوگیری از تابش به جنین) و افرادی که دچار مشکلات کلیوی هستند، توصیه می شود. 

در درمان این بیماری هدف پیشگیری از بزرگ شدن لخته های خون ایجاد شده و پیشگیری از ایجاد لخته های بیشتر می باشد. درمان فوری برای پیشگیری از پیامدهای احتمالی و جدی و مرگ لازم است. 
دارو
•    رقیق کننده های خون (ضدانعقاد کننده ها): در حالیکه بدن سعی در شکستن لخته های خون دارد، این داروها از بروز لخته های خونی جدید جلوگیری می کنند. هپارین رقیق کننده ای است که اغلب مورد استفاده قرار می گیرد که از طریق رگ یا به زیر پوست تزریق می شود. این دارو خیلی سریع عمل می کند و تا چندین روز، برای اینکه تاثیر داشته باشند، با داروهای خوراکی مانند وارفارین، مصرف می شود. گروه جدیدتری از داروهای ضدانعقاد آزمایش شده و برای درمان ترومبوآمبولی وریدی، از جمله آمبولی ریوی، تایید شده اند. این داروها خوراکی هستند و نیازی به همپوشانی با هپارین وجود ندارد. این داروها نیز سریع عمل می کنند و تعاملات کمتری با داروهای دیگر دارند. همه داروهای رقیق کننده عوارض جانبی دارند که شایع ترین آنها خونریزی می باشد. 
•    حل کننده های لخته های خونی (ترومبولیتیک ها): گرچه لخته های خون به خودی خود حل می شود، داروهایی وجود دارد که از طریق سیاهرگ تزریق شده و به سریع حل شدن لخته ها کمک می کنند. از آنجایی که این داروها باعث خونریزی ناگهانی و شدید می شوند، بنابراین معمولا در موقعیت های حاد و برای حفظ زندگی تجویز خواهند شد. 
جراحی و دیگر فرایندها
•    حذف لخته ها: اگر یک لخته بزرگ و تهدید کننده در ریه وجود داشته باشد، پزشک به وسیله یک لوله انعطاف پذیر و باریک (کاتتر) که وارد رگ های خونی می شود، لخته مورد نظر را برمی دارد. 
•    فیلتر ورید: از کاتتر می توان برای قرار دادن فیلتر در رگ های اصلی بدن – به نام به نام ورید اجوف تحتانی – استفاده کرد که از پاها به سمت راست قلب کشیده می شود. این فیلتر می تواند از رسیدن لخته ها به ریه جلوگیری کند. این روش معمولا برای افرادی استفاده می شود که نمی توانند از داروهای ضدانعقاد استفاده کنند یا اینکه داروهای ضدانعقاد بر روی آنها تاثیر ندارد. کاتتر با فیلتر معمولا در یک رگ گردن و سپس در ورید اجوف قرار داده می شود. برخی از فیلترها زمانی که مورد استفاده نیستند، برداشته می شوند. 

در مورد نکات مربوط به سبک زندگی و مراقبت در خانه در ارتباط با بیماری آمبولی ریوی با پزشک مشورت کنید.

در مورد داروهای جایگزین بیماری آمبولی ریوی با پزشک مشورت کنید.

پیشگیری از لخته های خون در رگ های عمیق پاها (ترومبوز ورید عمقی) از آمبولی وریدی پیشگیری خواهد کرد. به همین دلیل بسیاری از بیمارستان ها اقداماتی تهاجمی برای پیشگیری از لخته شدن خون انجام می دهند، از جمله:
•    ضدانعقادها: ضدانعقادها معمولا قبل و بعد از عمل به افرادی داده می شود که در معرض لختگی خون هستند – همچنین افرادی که به خاطر سکته مغزی، سرطان یا حمله قلبی در بیمارستان بستری هستند.
•     جوراب واریس: جوراب های واریس به طور پیوسته پاها را تحت فشار قرار می دهند و به رگ ها و عضلات پا کمک می کنند تا خون را به جریان بیندازند. این جوراب ها یک روش کم هزینه، ساده و بی خطر برای پیشگیری از ثابت شدن خون، بعد از جراحی و به طور کل، ارائه می دهند. 
•    فشرده سازی پنوماتیک: در این روش رگ ها در پاها ماساژ داده می شوند و جریان خون بهبود بخشیده می شود. 
•    فعالیت بدنی: شروع هر چه سریعتر حرکت جسمی بعد از عمل می تواند به جلوگیری از آمبولی ریوی و تسریع بهبود جسمی کمک کند. این یکی از مهم ترین دلایلی است که پرستاران اصرار به حرکت کردن بیمار دارند، حتی در روز جراحی. 
•    بالا قرار دادن پاها: بالا بردن پاها در صورت امکان و در طول شب نیز می تواند بسیار موثر باشد. بالا بردن پایین تخت نیز تاثیر مثبت خواهد داشت. 
پیشگیری در زمان سفر:
خطر توسعه لخته های خون در زمان سفر کم می باشد، اما با زیاد شدن سفر نیز بیشتر خواهد شد. اگر شما عوامل تشدید کننده بروز لخته های خونی را در خود دارید و نگران مسافرت های طولانی مدت هستید، با پزشک مشورت کنید. پزشک موارد زیر را توصیه خواهد کرد تا از بروز لخته های خونی پیشگیری کنید: 
•    ایجاد وقفه در نشستن: هر یک ساعت یک بار در اطراف کابین هواپیما راه بروید. اگر در حال رانندگی هستید، ماشین را متوقف کرده و در اطراف کمی قدم بزنید و چندبار زانوهای خود را خم کنید. 
•    در صندلی خود حرکاتی انجام دهید: هر 15 تا 30 دقیقه مچ پاهای خود را حرکت دهید و یا سعی کنید انگشتان پای خود را در حال ایستاده به سمت بالا و پایین حرکت دهید. برای مدت طولانی در حالتی که پاهای خود را روی هم قرار داده اید، ننشینید. 
•    مقدار زیادی مایعات بنوشید: آب بهترین مایعی است که می تواند جلوی کم آبی بدن را گرفته و در نتیجه از بروز لخته خونی پیشگیری کند. 
•    جوراب های ساق بلند محافظ بپوشید: پزشک پوشیدن این جوراب ها توصیه می کند تا به گردش خون و حرکت مایعات در پاها کمک کند. 

در رابطه با همراهی و حمایت از بیمار مبتلا به آمبولی ریوی با پزشک مشورت کنید.