رنگ ادرار

رنگ طبیعی ادرار، بین زرد کمرنگ تا کهربایی تیره متغیر می باشد – این تغییر رنگ به دلیل رنگدانه ای به نام اوروکروم ( urochrome) و رقیق یا غلیظ بودن ادرار است.
رنگدانه ها و ترکیبات موجود در غذاها و داروهای خاص ممکن است رنگ ادرار را تغییر دهند. چغندر، انواع توت ها و باقلا موجب تغییر رنگ ادرار می شوند. بسیاری از داروهای خانگی و تجویز شده نیز موجب تغییر رنگ عجیب ادرار می شوند؛ رنگهایی مانند قرمز تمشکی، زرد لیمویی و یا  آبی مایل به سبز. 
رنگ غیر معمول ادرار می تواند نشانه ی یک بیماری باشد. به عنوان مثال، طیف رنگی بین قرمز تیره تا قهوه ای نشانه ی پورفیری ( اختلال ارثی) و یا اختلال نادر و ارثی گلبول های قرمز خون است.

بسته به مقدار آب مصرفی، رنگ ادرار متغیر است. نوشیدن زیاد مایعات، باعث رقیق شدن رنگدانه زرد ادرار و درنتیجه روشن تر شدن رنگ ادرار می شود. کم نوشیدن مایعات موجب پررنگ شدن ادرار، و کم آبی شدید موجب کهربایی رنگ شدن آن می شود. 
گاهی اوقات تغییر رنگ ادرار بسیار عجیب است مانند قرمز، آبی، سبز، قهوه ای تیره و سفید ابری.

• مشاهده خون در ادرار. ادرار خونی، نشانه ی شایع عفونت های دستگاه ادراری و سنگ کلیه است. هر دو مورد باعث درد می شوند. خونریزی بدون درد نشانه ی مشکلی جدی تر، مانند سرطان، است.
• ادرار تیره یا نارنجی. ادرار تیره یا نارنجی - به همراه کم رنگ شدن مدفوع و زرد شدن پوست و چشم – نشانه ی درست کار نکردن کبد است.

مصرف برخی داروها، غذاهای خاص، و رنگ های خوراکی باعث تغییر رنگ ادرار است. با این حال، در برخی موارد تغییر رنگ ادرار به دلیل اختلال داخلی است.  

ادرار قرمز یا صورتی
با وجود ظاهر هشدار دهنده، ادرار قرمز لزوما نشانه ی بیماری جدی نیست. علت آن ممکن است :

• خون. اختلالاتی که باعث وجود خون در ادرار (هماچوری) می شوند عبارتند از عفونت های دستگاه ادراری، بزرگ شدن پروستات، تومورهای سرطانی و غیر سرطانی، کیست های کلیه، دویدن طولانی، سنگ های کلیه و یا مثانه است.
• مواد غذایی. چغندر، تمشک و ریواس باعث قرمز و یا صورتی روشن شدن ادرار می شوند.
• دارو. ریفامپین (Rifadin، Rimactane) آنتی بیوتیک درمان کننده ی سل، باعث رنگ نارنجی مایل به قرمز ادرار است-  فنازوپیریدین (پیریدیوم) داروی بیحس کننده ی ناراحتی های دستگاه ادراری و مسهل حاوی سنا نیز همین تاثیر را دارد.
• داروهای نارنجی کننده ی رنگ ادرار. ریفامپین، داروی ضد التهاب سولفاسالازین (Azulfidine)، فنازوپیریدین (پیریدیوم)، برخی مسهل ها و داروهای شیمی درمانی.

ادرار نارنجی
نارنجی شدن ادرار ممکن است نتیجه ی :

• شرایط پزشکی. در برخی موارد، ادرار نارنجی، بخصوص به همراه مدفوع روشن رنگ، نشانه ی اختلال در کبد و یا مجرای صفراوی است. نارنجی شدن ادرار ممکن است به دلیل کم شدن آب بدن باشد که موجب غلیظ و پررنگ شدن ادرار می شود.

ادرار آبی یا سبز
آبی یا سبز شدن ادرار ممکن است نتیجه ی :

• رنگ. برخی رنگ های خوراکی روشن باعث سبز شدن ادرار و رنگهای مورد استفاده در آزمایش عملکرد مثانه و کلیه موجب آبی شدن ادرار می شوند.
• دارو. تعدادی از داروها باعث آبی یا سبز شدن ادرار می شوند همچون آمی تریپتیلین، ایندومتاسین (ایندوسین) و پروپوفول (Diprivan).
• شرایط پزشکی. هیپرکلسمی خوش خیم ارثی، اختلال نادر ارثی است که گاهی سندرم پوشک آبی نامیده می شود زیرا کودکان مبتلا به این اختلال، ادرارشان آبی رنگ است. عفونت های دستگاه ادراری ناشی از باکتری سودوموناس باعث سبز رنگ شدن ادرار می شوند.

ادرار قهوه ای تیره یا کولا رنگ
قهوه ایی شدن ادرار ممکن است نتیجه ی :

• غذا. خوردن مقادیر زیاد باقلا، ریواس یا آلوئه ورا موجب ادرار قهوه ای تیره می شود.
• دارو. برخی داروها باعث تیره شدن ادرار می شوند همچون داروهای ضد مالاریا ی کلروکین و پریماکین، آنتی بیوتیک مترونیدازول (Flagyl) و نیتروفورانتوئین، مسهل حاوی کاسکارا و یا سنا، و متوکاربامول - شل کننده ی عضلانی.
• شرایط پزشکی. برخی اختلالات کبدی، کلیوی و یا عفونت های دستگاه ادراری باعث قهوه ایی تیره شدن ادرار می شوند.
• ورزش شدید. آسیب عضلانی به دلیل ورزش شدید باعث صورتی و کولا رنگ شدن ادرار و آسیب کلیوی می شود.

ادرار ابری یا تیره

• عفونت های دستگاه ادراری و سنگ کلیه باعث ابری یا تیره شدن ادرار می شود.

خوردن برخی غذاها، مانند انواع توت ها، چغندر و ریواس، باعث بی رنگ شدن و مصرف برخی داروها باعث تیره رنگ شدن ادرار می شوند که این تغییرات بی ضرر هستند. بسته به مقدار غذا، دارو، هیدراتاسیون، و شیمی بدن واکنشهای بدن متفاوت است.

عوامل ایجاد کننده ی اختلالات جسمانی تاثیر گذار بر رنگ ادرار عبارتند از:

• سن. تومورهای مثانه و کلیه باعث دیده شدن خون در ادرار می شوند که در افراد مسن شایع تر هستند. در مردان 50 سال به بالا، به دلیل بزرگ شدن پروستات گاهی اوقات خون در ادرار دیده می شود.
• جنسیت. بیشتر زنان در طول عمر خود دچار عفونت ادراری و گاهی خونریزی ادراری می شوند. مردان بیشتر دچار سنگ کلیه یا سنگ مثانه می شوند.
• سابقه خانوادگی. سابقه خانوادگی داشتن سنگ کلیه و یا بیماری های کلیوی، احتمال بروز آن را بیشتر می کند. هر دوی این موارد باعث خون در ادرار می شوند.
• ورزش شدید. دوندگان ماراتن بیشتر در معرض این خطر هستند، اما هر فردی که ورزش شدید انجام می دهد می تواند به خونریزی ادرار دچار شود.

پزشک خانوادگی و یا پزشک عمومی اولین معاینات را انجام می دهد و در صورت نیاز به متخصص اختلالات دستگاه ادراری (اورولوژیست) ارجا می دهد.

سوالات شما از پزشک
پیش از مراجعه این اطلاعات را در برگه ایی بنویسید:

• آگاهی از تمام مواردی که پیش از ملاقات با پزشک باید انجام داد. قبل از مراجعه و انجام آزمایشات تشخیصی، از موارد مورد نیاز برای این ویزیت آگاهی پبدا کنید.
• نوشتن تمام علائم. ازحتی علایمی که غیرمرتبط هستند.
• نوشتن اطلاعات پزشکی کلیدی. از جمله شرایط دیگر پزشکی که تجربه کرده ایید، هر نوع دارویی که در حال حاضر مصرف می کنید، حتی ویتامین یا مکمل گیاهی.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید. بهمراه بردن یک دفترچه یادداشت برای نوشتن گفته ها و توصیه های پزشک.

*** نترسید از پرسیدن سوال و گرفتن اطلاعات. هر سوالی که باعث نگرانی و یا درگیری ذهنیتان است را بدون لحظه ایی تامل بپرسید تا اطلاعات کافی به دست بیاورید.

سوالات پزشک از شما

•  ادرار چه رنگی دارد؟
• خون یا لخته خون در ادرار وجود دارد؟
• اولین بار چه زمانی متوجه رنگ غیر عادی ادرار شده ایید؟
• این تغییر رنگ موقتی و یا دایمی است؟
• ادرار بوی غیر معمول دارد؟
• دفعات ادرار کردن بیشتر از حد معمول شده است؟
• در هنگام ادرار کردن درد دارید؟
• علائم دیگر چه هستند؟
• اشتها کم یا زیاد شده است؟
• بیش از حد معمول و یا کمتر از آن تشنه می شوید؟
• سابقه مشکلات ادراری دارید؟
• آلرژی دارید؟
• در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید؟

پس از بررسی سابقه پزشکی و انجام معاینه جسمانی، پزشک آزمایش های تشخیصی خاصی را انجام می دهد همچون :

• آزمایش ادرار. جهت بررسی گلبول های قرمز خون، سطح بالای پروتئین و مواد معدنی در ادرار انجام می شود که نشاندهنده ی مشکلات کلیوی و یا دستگاه ادراری است. ادرار از لحاظ باکتری ایجاد کننده ی عفونت بررسی می شود.
• آزمایش خون. آزمایشات خاص، سطح کراتینین و نیتروژن اوره خون را اندازه گیری می کنند- مواد زاید موجود در جریان خون به دلیل آسیب کلیه در فیلتر کردن. افزایش میزان آنزیم های کبدی و دیابت نیز بررسی می شود.

تغییر رنگ ادرار، درمان خاصی ندارد، بلکه پزشک به درمان اختلالات زمینه ایی ایجاد کننده می پردازد.

کم آبی باعث غلظت و تیره رنگ شدن ادرار می شود. مشاهده ی این حالت، نشانه ی نیاز بدن به نوشیدن مایعات است. بنابراین، نوشیدن روزانه مایعات به اندازه کافی باعث هیدراته شدن بدن و سلامتی است.