دمانس عروقي

دمانس عروقي يك اصطلاح كلي است كه بيانگر بروز اختلال در استدلال، برنامه ريزي، قضاوت، حافظه و ساير فرآيندهاي فكري است كه در اثر آسيب هاي مغري ناشي از اختلال در جريان خون نشات ميگيرد.
ممكن است پس از سكته مغزي كه شرياني را در مغز مسدود ميسازد، دمانس عروقي بروز يابد، اما سكته مغزي هميشه به دمانس عروقي منجر نميشود. تاثير سكته مغزي بر قدرت تفكر و استدلال به شدت و محل سكته بستگي دارد. دمانس عروقي همچنين ميتواند در اثر ساير مشكلات كه به عروق خوني آسيب رسانده، گردش خون را كاهش داده و در نتيجه مغز را ار دريافت اكسيژن و مواد مغذي حياتي محروم ساخته بوجود آيد.
عواملي كه خطر ابتلا به بيماري قلبي و سكته را افزايش ميدهند، از جمله فشار خون بالا، كلسترول بالا و سيگار كشيدن، همچنين خطر ابتلا به دمانس عروقي را نيز افزايش ميدهند. كنترل اين عوامل ميتواند به كاهش احتمال بروز دمانس عروقي كمك كند.
 

علائم دمانس عروقي بسته به بخشي از مغز كه در آن جريان خون دچار اختلال شده است، متفاوت ميباشد. علائم اين بيماري با كسانيكه به انواع ديگر دمانس مبتلا هستند، بويژه بيماري آلزايمر، اغلب همپوشاني دارند.
علائم دمانس عروقي ممكن است زماني آشكار تر شود كه بطور ناگهاني پس از يك سكته مغزي رخ دهد. زمانيكه تغيير در قدرت تفكر و استدلال بطور واضح با سكته مغزي در ارتباط باشد، گاهي اوقات دمانس پس از سكته ناميده ميشود.
علائم دمانس عروقي عبارتند از:
-    گيجي
-    اختلال در توجه و تمركز
-    كاهش توانايي سازمانندهي افكار يا اعمال
-    كاهش توانايي تجزيه و تحليل اوضاع و برقراري ارتباط با ديگران
-    اختلاال در تصميم گيري
-    مشكلات حافظه
-    اضطراب و بيقراري
-    ناپايدار راه رفتن
-    نياز ناگهاني و مكرر به ادرار كردن يا عدم توانايي در كنترل ادرار
-    افسردگي

دمانس عروقي در نتيجه مشكلاتي حاصل ميشود كه به رگ هاي خوني مغز آسيب وارد كرده و توانايي عرضه تغذيه و اكسيژن به آنها را كه جهت انجام فرآيندهاي فكري نياز است، كاهش داده باشند.
مشكلات شايعي كه ميتوانند به دمانس عروقي منجر شوند، عبارتند از:
-    سکته مغزی مسدود کننده شریان مغزی. سکته مغزی که سبب مسدود شدن شریان مغزی میشود معمولا سبب بروز طیفی از علائم میشود که ممکن است شامل دمانس عروقی شود. اما برخی سکته های مغزی سبب بروز علائم قابل توجهی نمیشوند. با سکته مغزی آشکار و غیرآشکار، خطر دمانس عروقی با تعداد سکته هایی که در طول زمان رخ میدهد، افزایش مییابد.
-    عروق خونی مغزی تنگ یا آسیب دیده. شرایطی که سبب تحمیل آسیب های طولانی مدت به عروق خونی مغز میشوند میتوانند منجر به بروز دمانس عروقی شوند. این شرایط شامل فشارخون بالا، سخت شدن شریان ها، دیابت، لوپوس، خونریزی مغزی و آرتریت گیجگاهی ميباشد.
 

عواملي كه ابتلا به دمانس عروقي را افزايش ميدهند، عبارتند از:
-    افزایش سن. خطر ابتلا به دمانس عروقی با افزایش سن بیشتر میشود. این اختلال در سنین کمتر از 65 سال نادر است و خطر آن به طور قابل ملاحظه ای با رسیدن به دهه 80 و 90 زندگی افزایش مییابد.
-    سابقه حمله قلبی، سکته مغزی یا سکته های مغزی کوچک. در صورتی که شما حمله قلبی داشته باشید ممکن است خطر بروز مشکلات مرتبط با رگ های خونی در مغز شما افزایش یابد. آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی یا سکته مغزی کوچک (سکته ایسکمیک گذرا) خطر بروز دمانس را افزایش میدهد.
-    آترواسکلروز یا تصلب شرائین. این وضعیت زمانی رخ می دهد که رسوبات کلسترول و سایر مواد (پلاک ها) در شریان ها و رگ های خونی باریک تشکیل میشود. آترواسکلروز میتواند از طریق کاهش جریان خون تغذیه کننده مغز خطر بروز دمانس عروقی را افزایش دهد.
-    کلسترول بالا. افزایش کلسترول بد یا LDL با افزایش خطر ابتلا به دمانس عروقی و احتمالاً با افزایش خطر بیماری آلزایمر مرتبط است.
-    فشارخون بالا. هنگامی که فشارخون بالا باشد استرس زیادی به رگ های خونی در همه جای بدن از جمله مغز وارد میشود. این امر سبب افزایش خطر بروز مشکلات عروقی در مغز میشود.
-    دیابت. افزایش میزان قند خون سبب آسیب عروق خونی در سراسر بدن میشود. آسیب رگ های خونی مغز می تواند خطر بروز سکته مغزی و دمانس عروقی را افزایش دهد.
-    استعمال سیگار. سیگار کشیدن به طور مستقیم سبب آسیب رگ های خونی و افزایش خطر بروز آترواسکلروز و سایر بیماری های مرتبط با گردش خون از جمله دمانس عروقی میشود.
-    چاقی. اضافه وزن یک عامل خطر برای بروز بیماری های عروقی محسوب میشود؛ بنابراین خطر ابتلا به دمانس عروقی را افزایش میدهد.
-    فیبریلاسیون دهلیزی. در این حالت حفره های بالایی قلب به تندی و به طور نامنظم تپیده و هماهنگ با حفره های پایینی قلب نخواهند بود. فیبریلاسیون دهلیزی خطر سکته مغزی را افزایش داده و میتواند سبب کاهش جریان خون به مغز و سایر نقاط بدن شود.
 

اگر شما سکته مغزی داشته اید، احتمالا اولین گفتگوها درباره علائم و بهبودی شما در بیمارستان انجام میشود. اگر شما متوجه وجود علائم خفیفی شدید، میتواند در مورد تغییرات در فرآیندهای فکری خود به پزشک مراجعه کنید. احتمالا شما ابتدا به پزشک بخش مراقبت های اولیه مراجعه خواهید کرد، اما پزشک ممکن است شما را به پزشک متخصص اختلالات مغز و سیستم عصبی (نورولوژیست) ارجاع دهد. از آنجاييکه وقت ملاقات با پزشک کوتاه است بهتر است از قبل برای این ملاقات آماده باشید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما در آماده شدن برای ملاقات پزشک کمک خواهد کرد.

آنچه ميتوان انجام داد
-    از محدودیت های قبل از ملاقات با پزشک مطللع شوید. در زمان ملاقات با پزشک در مورد نیاز به ناشتا بودن برای آزمایش خون و یا هرگونه آمادگی قبل از انجام آزمایشات تشخیصی اطلاع کسب کنید.
-    تمام علائم خود را یادداشت کنید. پزشک از شما درباره جزئیات مواردی که سبب نگرانی شما در مورد حافظه یا عملکرد ذهنی تان شده، سوال خواهد کرد. مشکلات خود در مورد فراموشی، ضعف در قضاوت و یا ... را یادداشت کنید.
-    یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را با خود همراه ببرید. فرد همراه شما می تواند در به یاد آوردن اطلاعات به شما کمک کند.
-    لیستی از سایر بیماری هایی که به آن ها مبتلا هستید تهیه کنید. اگر در حال حاضر به علت ابتلا به دیابت، فشارخون بالا، بیماری قلبی، سکته مغزی در گذشته یا سایر بیماری ها تحت درمان هستید، باید پزشک را مطلع سازید.
-    یک لیست از تمام داروها شامل داروهای بدون نسخه و مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه نمایید.
از آنجاکه زمان ملاقات با پزشک محدود است، تهیه یک لیست از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید به شما در استفاده از زمان کمک می کند. برخی سوالات که می توانید در مورد دمانس عروقی از پزشک بپرسید عبارتند از:
-    فکر میکنید من مشکل حافظه دارم؟
-    آیا علائم من به علت مشکلات گردش خون در مغز ایجاد شده است؟
-    چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
-    آیا من باید به یک متخصص مراجعه کنم؟ آیا بیمه هزینه ها را پوشش خواهد داد؟
-    آیا درمانی برای بیماری من وجود دارد؟
-    آیا برای داوهایی که تجویز کرده اید جایگزینی وجود دارد؟
-    در طولانی مدت برای من چه اتفاقی می افتد؟
-    آیا علائم من بر روی کنترل سایر عوامل سلامتی ام تاثیر میگذارد؟
-    آیا من باید از محدودیت هایی پیروی کنم؟
-    آیا بروشور یا مطلب چاپ شده ای وجود دارد که من بتوانم با خود به منزل ببرم؟ چه وبسایتی را در این زمینه پیشنهاد می کنید.
علاوه بر سوالاتی که از قبل آماده کردید، در پرسیدن سایر سوالات خود از پزشک تردید نداشته باشید.

انتظارات شما از پزشك
سوالاتی که پزشک از شما خواهد پرسید عبارتند از:
-    شما به چه مشکلاتی در زمینه تفکر و مسایل روانی مبتلا هستید؟ چه زمانی متوجه بروز این مشکلات شدید؟
-    آیا این علائم به طور پیوسته در حال بدتر شدن هستند یا گاهی اوقات بهتر و گاهی اوقات بدتر می شوند؟ آیا به طور ناگهانی بدتر میشوند؟
-    آیا نزدیکان شما در مورد قدرت تفکر و استدلال شما ابراز نگرانی کرده اند؟
-    آیا مشکلات شما با شروع هر نوع فعالیت یا سرگرمی طولانی مدت آغاز شده است؟
-    آیا احساس می کنید نسبت به حالت معمول غمیگن تر یا مضطرب تر هستید؟
-    آیا در واکنش های شما نسبت به مردم یا حوادث تغییراتی رخ داده است؟
-    آیا میزان انرژی شما تغییر کرده است؟
-    آیا شما در حال حاضر برای کنترل فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت، بیماری قلبی یا سکته مغزی تحت درمان هستید؟ آیا در گذشته برای هیچ کدام از این بیماری ها تحت درمان بوده اید؟
-    چه داروهایی استفاده میکنید؟
-    آیا شما مکمل استفاده میکنید؟
-    آیا شما الکل مصرف میکنید؟ چقدر؟
-    آیا شما سیگار میکشید؟
-    آیا شما لرزش یا مشکل در راه رفتن دارید؟
-    آیا شما در به خاطر سپردن قرار ملاقات های پزشکی خود یا زمان مصرف داروها مشکل دارید؟
-    آیا اخیراً از نظر شنوایی و بینایی بررسی شده اید؟
-    آیا شخص دیگری از خانواده شما با افزایش سن مشکلاتی از نظر قدرت تفکر یا به خاطر سپردن مسائل داشته است؟ آیا برای آن شخص تشخیص آلزایمر یا دمانس داده شده است؟
 

تقريبا هميشه پزشكان قادر به تشخيص دمانس هستند، اما هيچ آزمايش خاصي جهت تاييد اين تشخيص وجود ندارد. معمولا پزشك بر اساس متحمل ترين علت علائم دمانس عروقي كه شما ارائه ميدهيد، سابقه پزشكي تان در زمينه سكته مغزي يا اختلالات قلبي و عروقي، و نتايج حاصل از آزمايشات قضاوت ميكند.

تست های آزمایشگاهی
اگر در پرونده پزشکی شما اطلاعاتی در مورد شاخص های کلیدی درباره سلامت قلب و عروق خونی وجود نداشته باشد، پزشک آزمایشات و بررسی های زیر را توصیه میکند:
-    فشارخون
-    کلسترول
-    قند خون
همچنین پزشک ممکن است آزمایشاتی را به منظور رد سایر عوامل از دست دادن حافظه و گیجی توصیه کند که عبارتند از:
-    اختلالات تیروئید
-    کمبود ویتامین ها

معاینه عصبی
احتمالا پزشک وضعیت سلامت عصبی شما را از طریق روش های زیر بررسی میکند:
-    رفلکس ها
-    تون و قدرت عضلانی و مقایسه قدرت یک طرف بدن با طرف دیگر بدن
-    توانایی بلند شدن از صندلی و راه رفتن در سراسر اتاق
-    حس لامسه و بینایی
-    هماهنگی
-    تعادل

تصویربرداری از مغز
تصویربرداری از مغز میتواند اختلالات قابل مشاهده ناشی از سکته مغزی، بیماری های عروق خونی، تومورها یا تروما (ضربه) را که ممکن است سبب بروز تغییراتی در قدرت تفکر و استدلال گردد را نشان دهد. بررسی تصویر مغز میتواند به تشخیص علل بروز علائم شما و رد سایر علل کمک کند.
روش های تصویربرداری از مغز که ممکن است پزشک برای تشخیص دمانس عروقی توصیه نماید عبارتند از:
-    سی تی اسکن (CT). برای انجام سی تی اسکن، شما بر روی یک تخت باریک دراز میکشید. اشعه X از زوایای مختلف از سراسر بدن شما گذشته و از طریق یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از مغز شما ایجاد میشود. از روش بدون درد بوده و در حدود 20 دقیقه طول میکشد. سی تی اسکن اطلاعاتی در مورد ساختار مغز فراهم کرده و شواهدی مبنی بر وجود سکته مغزی، سکته های مغزی کوچک (حملات ایسکمیک گذرا)، تغییرات عروقی خونی یا تروما را نشان میدهد. برخی اوقات، ماده حاجب از طریق تزریق داخل وریدی دریافت میکنید که به مشخص شدن بافت های مغزی خاص کمک میکند.
-    ام آر آی (MRI). در این روش امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیقی از مغز مورد استفاده قرار میگیرند. در این روش شما بر روی تخت باریکي دراز میکشید که وارد یک دستگاه لوله مانند میشود. در حین تولید تصاویر سر و صداهایی را شما در داخل دستگاه میشنوید. این روش حدود یک ساعت یا بیشتر طول میکشد. ام آر آی یک روش بدون درد است اما برخی افراد در داخل دستگاه به علت تنگ بودن داخل آن احساس ترس کرده و در اثر سر و صدا مضطرب میشوند. این روش در مقایسه با سی تی اسکن تصاویر دقیق تری از سکته مغزی، سکته مغزی کوچک و اختلالات عروق خونی ایجاد میکند.

سونوگرافی کاروتید
در این روش امواج صوتی با فرکانس بالا جهت تعیین وجود تنگی در نتیجه رسوب پلاک یا مشکلات ساختمانی استفاده میشود.

آزمون عصب روان شناختی
این آزمون توانایی شما را از نظر موارد زیر بررسی میکند:
-    صحبت کردن، نوشتن و درک زبان
-    کار با اعداد
-    یادگیری و به خاطر آوردن اطلاعات
-    توانایی حل مشکل
-    پاسخگویی موثر به شرایط فرضی
افراد مبتلا به دمانس عروقی نسبت به افراد مبتلا به آلزایمر، کمتر در یادگیری و به خاطر آوردن اطلاعات جدید مشکل دارند، مگر اینکه مشکلات مرتبط با عروق خونی، نقاط مهم برای حافظه را در مغز تحت تاثیر قرار داده باشد. با این حال، در نتایج آزمایشات بیماران مبتلا به دمانس عروقی و بیماران مبتلا به آلزایمر شباهت هایی وجود دارد.
 

کنترل بیماری های زمینه ای و عوامل خطر
گاهی اوقات کنترل عوامل که سلامت قلب و عروق خونی را تحت تاثیر قرار ميدهد، میتواند سرعت پیشرفت دمانس عروقی را کاهش دهد. با توجه به وضعیت فردی پزشک ممکن است داروهایی را به منظور زیر تجویز نماید:
-    کاهش فشارخون
-    کاهش میزان کلسترول
-    جلوگیری از لخته شدن خون
-    کنترل قند خون در صورت ابتلا به دیابت

داروهای آلزایمر
سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) هیچ دارویی را برای درمان تغییر در قضاوت، برنامه ریزی، حافظه و سایر فرآیندهای فکری که به واسطه دمانس عروقی ایجاد شده، تائید نمیکند. با این حال، داروهای خاصی توسط FDA برای درمان این علائم در بیماری آلزایمر تائید شده و ممکن است برای افراد مبتلا به دمانس عروقی نیز مفید باشد.
پزشک ممکن است یک یا دو نوع از داروهای آلزایمر زیر را تجویز نماید:
-    مهارکننده های کولین استراز. اين مهار كننده ها از جمله دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین که سبب افزایش میزان پیام رسان های شیمیایی سلول مغزی درگیر در حافظه و قضاوت میشود. عوارض جانبی شامل تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات و اسهال ميباشد.
-    ممانتین. ممانتین پیام رسان شیمیایی مهم برای پردازش، ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات را تنظیم میکند. عوارض جانبی شامل سردرد، یبوست، گیجی و سرگیجه است.