یکی دیگر از مشکلات رایج در بین مادران در دوران شیردهی به نوزاد درد پستان یا نوک پستان می باشد. علل درد پستان عبارتند از:
- آسیب دیدن نوک پستان (توسط نوزاد یا دستگاه شیر دوش)
- پر شدن بیش از حد پستان
- بسته شدن مجرای شیر
- عفونت پستان و نوک پستان
- تولید شدن شیر زیاد
- اختلالات پوستی (مانند درماتیت یا پزوریازیس) که بر روی نوک پستان تاثیر می گذارند.
- انقباض عروق نوک پستان که به معنای سفت شدن عروق خونی در نوک پستان می باشد و در نتیجه خون کافی در این قسمت جریان پیدا نمی کند.
علل احتمالی درد پستان که به نوزاد مربوط می شوند، عبارتند از:
- چسبندگی یا بسته شدن زبان نوزاد، زمانی رخ می دهد که زبان نوزاد نمی تواند آزادانه حرکت کند و مکیدن موثر برای نوزاد سخت می شود.
- تورتیکولی، زمانی رخ می دهد که گردن نوزاد پیچ خورده است و مکیدن شیر را برای نوزاد از هر دو پستان مادر سخت می کند.
- نقص مادرزادی در شکل دهان نوزاد که مکیدن شیر را برای نوزاد سخت می کند.
- مکیدن ناهماهنگ، زمانی رخ می دهد که نوزاد برای استخراج شیر زبان خود را با ریتم درست حرکت نمی دهد.
برای تعیین علت درد مادر و نوزاد را مورد معاینه قرار می دهد و سوالاتی را در مورد درد (زمان شروع درد و عواملی که باعث بهتر یا بدتر شدن درد می شوند.) و جنبه های جسمی مادر که ممکن است بر روی درد پستان تاثیر بگذارند، می پرسد.
مهم ترین بخش درمان زمانیست که پزشک پستان مادر را مورد معاینه قرار می دهد. در اکثر موارد علت درد دوران شیردهی مربوط به روش های نادرست شیردهی می باشد. یکی از رایج ترین آنها این است که نوزاد قادر نیست به درستی نوک پستان را بگیرد و در نتیجه به پستان مادر آسیب می رساند و پستان نیز خالی نمی شود. این امر منجر به تورم، انسداد مجراهای پستان و عفونت می شود.
درد نوک پستان – دردناک شدن نوک پستان یکی از رایج ترین مشکلاتی است که مادرها به آن دچار می شوند. درد ناشی از آسیب دیدن نوک پستان با حساسیت نوک پستان فرق دارد و باید از یکدیگر تمایز داده شوند. حساسیت نوک پستان ها در دوران بارداری بیشتر می شود و در 4 روز اول پس از زایمان این حساسیت به اوج خود می رسد.
حساسیت معمولی عمدتا 30 ثانیه پس از مکیدن شروع می شود و از روز چهارم به بعد کم می شود و تقریبا زمانی که نوزاد به یک هفتگی می رسد، کاملا برطرف می شود. از طرف دیگر درد نوک پستان که بر اثر آسیب دیدگی بروز می کند، تداوم دارد و با مکیدن شیر توسط نوزاد بدتر می شود. درد شدید یا دردی که در هفته اول پس از تولد نوزاد ادامه پیدا می کند، احتمالا مربوط به آسیب دیدگی نوک پستان است.
در ادامه به نکاتی اشاره می شود که به پیشگیری از بروز هر گونه آسیب به نوک پستان جلوگیری می کنند:
- یاد بگیرید که چطور نوزاد را بغل بگیرید تا بتواند به درستی شیر را بمکد. اگر در این مورد مشکل دارید، به متخصص کودکان یا مشاور در این زمینه مراجعه کنید.
- سعی کنید نوک پستان هایتان را خشک نگه دارید و پس از هر بار شیردهی اجازه دهید در معرض هوا خشک شوند.
- از صابون ها یا پاک کننده های قوی برای نوک پستان خود استفاده نکنید.
- اگر دهان نوزادتان دچار هر گونه مشکلی است، هر چه سریعتر به پزشک به پزشک مراجعه کنید. به عنوان مثال اگر زبان نوزاد به درستی حرکت نمی کند، با جراحی این مشکل برطرف می شود.
- اگر نوزاد شما را گاز می گیرد، طوری او را در بغل بگیرید که در هنگام شیر خوردن دهانش باز باشد. به این ترتیب گاز گرفتن برای نوزاد سخت تر می شود. همچنین هر زمان که نوزاد گاز گرفت، می توانید انگشت خود را بین دهان او و نوک پستان خود قرار دهید و به آرامی مانع این کار او شوید. سپس نوزاد را از آغوش خود در یک مکان دیگر (مکان امن) قرار دهید. به این ترتیب نوزاد یاد می گیرد که گاز نگیرد.
در ادامه نکاتی بیان می شوند که به بهبود پستان آسیب دیده کمک می کنند:
- همیشه شیردهی را با پستان سالم شروع کنید.
- اگر نوک پستان شما ترک خورده می توانید مقداری از شیر را روی بخش ترک خورده بریزید یا از پماد استفاده کنید، به عنوان مثال پماد لانولین (دقت داشته باشید که به این پماد حساسیت نداشته باشید) و روی آن را با چسب بپوشانید. بهتر است از برخورد سوتین با بخش آسیب دیده جلوگیری کنید. اگر فکر می کنید پستان شما دچار عفونت شده است، به پزشک مراجعه کنید.
- از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید، از استفاده از یخ اجتناب کنید.
- از ضد درد خفیف، مانند استامینوفن یا ایبو پروفن استفاده کنید.
- اگر درد پستان شما مانع شیر خوردن نوزاد می شود، بهتر است با دست یا دستگاه مخصوص سعی کنید شیر پستان را استخراج کنید. با این کار از تجمع شیر جلوگیری خواهید کرد.
- از ویتامین E برای نوک پستان خود استفاده نکنید. این روغن ممکن است برای نوزاد سمی باشد.
انقباض عروق نوک پستان – انقباض این عروق زمانی رخ می دهد که سفت شدن آنها مانع از جریان کافی خون در این بخش می شود. این مشکل باعث درد، سوزش یا بی حسی در نوک پستان می شود، به ویژه در زمان سرما، آسیب یا شیردهی. به علاوه نوک پستان ممکن است به رنگ سفید یا آبی در آید و زمانی که خون بازمی گردد، صورتی می شود.
یکی از راه های شناسایی درد ناشی از انقباض نوک پستان این است که این درد به همراه سرما آغاز می شود، در حالیکه در سایر موارد اینگونه نیست.
برای کنترل انقباض عروق نوک پستان سعی کنید تمام بدن خود را گرم نگه دارید و لباس گرم بپوشید. به علاوه اگر ممکن است شیردهی به کودک را نیز در شرایط گرم انجام دهید. از مصرف نیکوتین و کافئین نیز خودداری کنید، زیرا عواملی هستند که مشکل را بدتر می کنند.
تورم – تورم اصطلاح پزشکی به کار رفته برای زمانیست که سینه ها بیش از حد پر از شیر می شوند. این امر باعث سفتی پستان ها می شود و منجر به درد و حساسیت خواهد شد. تورم گاهی توانایی کودک برای استخراج شیر را نیز مختل می سازد، زیرا نوزاد نمی تواند ستان مادر را به خوبی در دهان بگیرد.
در ادامه به نکاتی اشاره می شود که به شما کمک می کنند از بروز تورم جلوگیری کنید:
- نوزاد را به گونه ای در آغوش بگیرید که بتواند به درستی پستان را در دهان بگیرد. اگر در این رابطه مشکل دارید، به پزشک مراجعه کنید.
- اگر تورم پستان ها باعث شده نوزاد نتواند راحت شیر بخورد، قبل از هر بار شیردهی به نوزاد مقداری شیر استخراج کنید و آرئل خود را نرم کنید تا مکیدن برای نوزاد راحت تر شود. برای انجام این کار انگشت شست و اشاره خود را در پشت آرئل (نزدیک به قفسه سینه) قرار دهید و سپس آنها را به هم فشار داده و به سمت نوک پستان بیاورید و این کار را تکرار کنید.
- می توانید قبل از شیردهی به نوزاد از دستگاه مخصوص شیردوش استفاده کنید تا به نرم شدن پستان ها کمک کند، اما مراقب باشید زیاد از این دستگاه استفاده نکنید. استفاده از این دستگاه باعث تحریک پستان ها به تولید شیر بیشتر می شود و در نتیجه تورم را بدتر خواهد کرد.
- قبل از شیردهی از کمپرس گرم استفاده کنید یا دوش آب گرم بگیرید.
- از ضد دردهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
انسداد مجرای خروجی شیر – انسداد مجراهای شیری باعث حساسیت و دردناک شدن پستان ها می شود. اگر نوک پستان مسدود شده باشد یک نقطه یا توده سفید در انتهای نوک پستان مشاهده می شود.
عواملی که منجر به مسدود شدن مجرای پستان می شوند، عبارتند از تغذیه ضعیف، پوشیدن لباس های تنگ، کاهش ناگهانی شیردهی تورم و عفونت.
در ادامه به نکاتی اشاره می شود که برای جلوگیری و مقابله با انسداد نوک پستان مفید هستند:
- در زمان شیردهی وضعیت خود و نوزاد را تغییر دهید تا به این ترتیب تمام قسمت های پستان خالی شوند. می توانید نوزاد را طوری قرار دهید که چانه اش نزدیک به قسمت مسدود شده باشد. به این ترتیب به می توانید به خالی شدن این بخش کمک کنید. شیردهی را متوقف نکنید. توقف شیردهی باعث بدتر شدن مشکل تورم می شود.
- از کمپرس گرم استفاده کنید یا دوش آب گرم بگیرید و سپس پستان خود را از قسمت بیرون به سمت نوک پستان ماساژ دهید.
- اگر انسداد طی دو روز بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط ممکن است انسداد خیلی جدی تر باشد.
گالاکتوسل – گاهی انسداد مجراها باعث بروز کیست شیر می شود که این کیست گالاکتوسل نامیده می شود. گالاکتوسل معمولا بدون درد است، مگر اینکه عفونی باشد؛ اما ممکن است خیلی بزرگ شوند. در صورت نیاز پزشک می تواند گالاکتوسل را با استفاده از سوزن یا در شرایط شدیدتر با جراحی، برطرف کند.
