از زمان های قدیم تا به امروز گل گاوزبان یا افعی گیاه ( نام انگلیسی: Borage، نام علمی: Echium یا Borago officinalis) یکی از گیاهان پر مصرف خانگی و درمانی بوده است. گل، برگ، و روغن گرفته شده از دانه های آن به عنوان دارو استفاده می شود.
از روغن دانه گل گاوزبان برای اختلالات پوستی از جمله اگزما، درماتیت سبورئیک، و درماتیت عصبی و همچنین برای آرتریت روماتوئید (RA)، استرس، سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، دیابت، اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)، سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS)، اعتیاد به الکل، درد و تورم (التهاب)، بیماری های قلبی و سکته مغزی استفاده می شود.
گل و برگ گاوزبان برای درمان تب، سرفه، و افسردگی استفاده می شود.
گل گاوزبان برای درمان اختلال هورمونی به نام نارسایی آدرنال، تصفیه خون، افزایش جریان ادرار، جلوگیری از التهاب ریه ها، به عنوان آرام بخش، و برای تعرق بیشتر استفاده می شود. همچنین، برای افزایش تولید شیر در پستان مادر و برای درمان برونشیت و سرماخوردگی مصرف می شود.
برای درمان درماتیت سبورئیک کودکان روی پوست مالیده می شود و برای نرم کردن پوست در پانسمان استفاده می شود.
در سالاد و سوپ از گل گاوزبان استفاده می شود.
در تولید محصولات مراقبتی پوست از گل گاوزبان استفاده می شود.
برخی خواص گل گاو زبان عبارتند از: نرم کننده سینه و خلط آور، ضد سرفه، ضد عفونی مجاری تنفسی، تصفیه کننده خون ، ضد میگرن.
نحوه ی عملکرد آن چگونه است؟
روغن دانه گاوزبان دارای اسید چربی به نام اسید گاما لینولئیک (GLA) است که اثرات ضد التهابی دارد. گل گاوزبان ممکن است اثر آنتی اکسیدانی نیز داشته باشد.
موارد مصرف و اثرات آویشن
- بهبود عملکرد ریه در بیماران بدحال. بعضی تحقیقات نشان می دهند که مصرف روغن خوراکی دانه گل گاوزبان در ترکیب با اسید ایکوزاپنتانوئیک (EPA) ممکن است از تعداد روزهای سپری شده در واحد مراقبت های ویژه (ICU) و طول زمان استفاده از دستگاه تنفسی در بیماران مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) بکاهد.رشد و نمو در نوزادان نارس. فرمول ترکیبی اسیدهای چرب روغن گل گاوزبان و ماهی به نظر می رسد رشد و نمو سیستم عصبی در نوزادان نارس، به خصوص پسران، را بهبود بخشد.
- آرتریت روماتوئید (RA). بعضی تحقیقات نشان می دهند که مصرف روغن دانه گل گاوزبان در ترکیب با داروهای ضد درد و یا ضد التهابی معمول ممکن است علایم RA را پس از شش هفته درمان کند. به نظر می رسد بهبودی کامل 24 هفته طول بکشد. کاهش در تعداد و شدت حساسیت و تورم مفاصل را بهبودی در نظر می گیرند.
در موارد زیر بی تاثیر است:
پوست خارش دار و قرمز (اگزما). مصرف روغن خوراکی دانه گل گاوزبان به نظر نمی رسد در بهبود اگزما در بزرگسالان و یا کودکان تاثیری داشته باشد.
برای موارد مصرف زیر شواهد علمی کافی موجود نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر است:
- آسم. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف روغن گل گاوزبان به صورت روزانه و به مدت 12 ماه علایم آسم را بهبود نمی بخشد.
- پریودنتیت (نوعی بیماری دندان). تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف روغن گل گاوزبان به صورت روز و برای 12 هفته التهاب لثه را بهبود می بخشد، اما پلاک را کاهش نمی دهد.
- بیماری های پوستی در نوزادان. شواهدی وجود دارد که کاربرد موضعی روغن دانه گل گاوزبان ممکن است برای درماتیت سبورئیک کودکان مفید باشد. ظرف 1 تا 3 هفته بهبود می یابد
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS).
- دیابت.
- اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD).
- اعتیاد به الکل.
- بیماری قلبی.
- سکته مغزی.
- تب.
- سرفه.
- افسردگی.
- خشکی پوست.
- آرتروز.
- درد.
- رگ ملتهب (فلبیت).
- اختلالات یائسگی.
- حفظ مایعات.
- سایر شرایط پزشکی و جسمانی.
شواهد بیشتری برای اثبات اثربخشی گل گاوزبان در موارد بالا مورد نیاز است.
اثرات جانبی و ایمنی گل گاوزبان
چنانچه روغن دانه گاوزبان به صورت خوراکی و یا پوستی به مقدار مناسب جهت درمان استفاده شود، ایمن و بی خطر است.
مصرف خوراکی محصولات روغن دانه گاوزبان حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید پیرولیزیدینی (PAs) خطرناک است. زیرا باعث از بین رفتن کبد یا ایجاد سرطان می شود، به ویژه هنگامی که در دوزهای بالا و یا برای مدت زمان طولانی استفاده شود. قسمت های مختلف گیاه گاوزبان از جمله برگ، گل، دانه می تواند دارای PAS باشد. بنابراین، تنها از محصولاتی استفاده کنید که تایید شده و دارای برچسب عاری از PA باشد.
اقدامات احتیاطی خاص و هشدارها
- اطفال: چنانچه روغن دانه گاوزبان به صورت خوراکی به مقدار مناسب جهت درمان استفاده شود، ایمن و بی خطر است. مصرف خوراکی محصولات روغن دانه گاوزبان حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید پیرولیزیدینی (PAs) خطرناک است.
- بارداری و شیردهی: مصرف روغن دانه گل گاوزبان در دوران بارداری و در حین شیردهی خطرناک است. مصرف خوراکی محصولات روغن دانه گاوزبان حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید پیرولیزیدینی (PAs) خطرناک است. زیرا باعث از بین رفتن کبد یا ایجاد سرطان در مادران می شود. در نوزاد ممکن است باعث نقائص در هنگام تولد شود. همچنین، Pas از طریق شیر مادر منتقل می شود. محققان مطمئن نیستند که مصرف محصولات دارای برچسب عاری از PA در دوران بارداری و شیردهی ایمن است. بهترین کار این است که در این دوران از محصولات حاوی گل گاوزبان استفاده نشود.
- خونریزی: روغن دانه گاوزبان ممکن است زمان خونریزی را طولانی کند و خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد. در این موارد با احتیاط از گل گاوزبان استفاده کنید.
- بیماری کبدی: محصولات روغن دانه گاوزبان حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید پیرولیزیدینی (PAs) ممکن است بیماری کبدی را بدتر کند.
- جراحی: گاوزبان خطر خونریزی در طول و بعد از جراحی را می تواند افزایش دهد. حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی مصرف نشود.
تداخلات گل گاوزبان
تداخلات متوسط! در ترکیب با موارد زیر با احتیاط مصرف شود :
- داروهای افزایش دهنده شکست سایر داروها توسط کبد ( القا کننده های سیتوکروم (CYP3A4) P450 3A4 ). برخی مواد شیمیایی تولید شده در هنگام تجزیه روغن دانه گل گاوزبان در کبد می تواند مضر باشد. داروهایی که باعث شکستن روغن دانه گاوزبان توسط کبد می شوند، می توانند اثرات سمی مواد شیمیایی موجود در روغن دانه گل گاوزبان را بالا ببرند. برخی از این داروها عبارتند از کاربامازپین (Tegretol)، فنوباربیتال، فنی توئین (دیلانتین)، ریفامپین، ریفابوتین (Mycobutin)، و غیره.
- داروهایی آهسته کننده ی لخته شدن خون (ضد انعقاد ها / داروهای آنتی پلاکت). احتمال کبودی و خونریزی را افزایش می دهد. روغن دانه گاوزبان دارای اسید چربی به نام اسید گاما لینولئیک (GLA) است که لخته شدن خون را آهسته می کند. برخی داروها عبارتند از آسپرین، کلوپیدوگرل (Plavix)، دیکلوفناک (Voltaren, Cataflam, و غیره)، ایبوپروفن (Advil, Motrin, و غیره)، ناپروکسن (Anaprox، Naprosyn، و غیره)، دالتپارین (Fragmin)، انوکساپارین (Lovenox) ، هپارین، وارفارین (Coumadin)، و غیره.
- داروهای مورد استفاده در حین عمل جراحی (بیهوشی). قبل از انجام عمل جراحی در خصوص تمامی محصولات طبیعی در حال مصرف با پزشک صحبت کنید. حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی گل گاوزبان مصرف نشود.
تداخلات جزیی! در ترکیب با موارد زیر با احتیاط مصرف شود :
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs). روغن دانه گاوزبان نیز به عنوان یک داروی ضد التهابی استفاده می شود. گاهی اوقات NSAIDs و روغن دانه گل گاوزبان با هم برای آرتریت روماتوئید استفاده می شوند. اما روغن دانه گل گاوزبان متفاوت از NSAID ها عمل می کنند. برخی دانشمندان فکر می کنند که مصرف NSAIDs همراه با روغن دانه گاوزبان ممکن است اثربخشی روغن دانه گل گاوزبان را کاهش دهد. اما، شواهد بیشتری برای موارد بالا مورد نیاز است. برخی NSAID ها عبارتند از ایبوپروفن (Advil, Motrin ، Nuprin، و غیره)، ایندومتاسین (Indocin)، ناپروکسن (Aleve, Anaprox, Naprelan, Naprosyn)، پیروکسیکام (Feldene)، آسپرین، و غیره.
دوز مصرفی بابونه
بر اساس تحقیقات علمی:
خوراکی:
- برای درمان آرتریت روماتوئید: 1.1 یا 1.4 گرم روزانه روغن دانه گاوزبان به مدت 24 هفته.
