نکات مهم برای خانم ها:
- اکثر خانم ها حداقل یک بار در تخمدان های خود کیست تجربه می کنند و در اکثر موارد این کیست ها بدون درد هستند و هیچ نشانه ای ندارند و طی یک معاینه معمولی لگن تشخیص داده می شوند.
- علائم کیست تخمدان عبارتند از تهوع، استفراغ، نفخ، حرکت دردناک روده ها و درد در زمان برقراری رابطه جنسی
- در موارد نادر کیست تخمدان منجر به بروز مشکلات جدی می شود، بنابراین بهتر است توسط پزشک مورد معاینه و بررسی قرار گیرد.
تخمدان ها بخشی از سیستم باروری زنان هستند و در قسمت پایین شکم و در دو طرف رحم واقع شده اند. خانم ها دارای دو تخمدان هستند که تخمک و همچنین هورمون های استروژن و پروژسترون تولید می کنند.
انواع کیست های تخمدان
انواع مختلفی از کیست های تخمدان وجود دارد، از جمله کیست درموئید و کیست اندومتریوم. با این حال کیست های عملکردی شایعع ترین نوع کیست ها هستند. دو نوع کیست عملکردی شایع عبارتند از: کیست کورپوس لوتئوم (corpus luteum) و کیست فولیکول (follicle).
کیست فولیکول
در دوره قاعدگی یک خانم، یک تخمک در کیسه ای به نام فولیکول رشد می کند. این کیسه در داخل تخمدان ها واقع شده است. در برخی موارد این کیسه یا فولیکول پاره شده و تخمک آزاد می کند. اما اگر فولیکول پاره نشود، مایع داخل آن می تواند تبدیل به یک کیست شود.
کیست کورپوس لوتئوم
کیسه های فولیکول معمولا پس از آزاد کردن تخمک حل می شوند. اما اگر این کیسه حل نشود، باز شدن کیسه های فولیکول باعث وارد شدن مایع اضافه به داخل کیسه می شود و این تجمع مایعات منجر به بروز کیست کورپوس لوتئوم می شود.
دیگر انواع کیست های تخمدان عبارتند از:
- کیست درموئید – چیزهایی شبیه به کیسه روی تخمدان ها رشد می کند که حاوی مو، چربی و دیگر بافت هاست.
- کیست آدنوما (cystadenomas) – کیست های غیرسرطانی که می توانند در لایه بیرونی تخمدان ها رشد کنند.
- کیست های آندومتروما (endometriomas) – بافت هایی که به طور معمول در داخل رحم رشد می کنند، می توانند به خارج رحم کشیده شده و به تخمدان ها بچسبند و منجر به کیست شوند.
برخی خانم ها دچار وضعیتی به نام سندروم تخمدان پلی کیستیک می شوند. این وضعیت به این معناست که تخمدان ها دارای تعداد زیادی کیست کوچک هستند. این نوع کیست ممکن است باعث بزرگ شدن تخمدان ها شود. در صورتی که تخلیه نشوند، ممکن است باعث ناباروری شوند.
علائم کیست تخمدان
اغلب کیست های تخمدان هیچ نشانه ای ندارند، با این حال برخی علائم با رشد کیست بروز می کنند که عبارتند از:
- نفخ یا التهاب شکم
- درد در هنگام حرکات معده
- درد لگن قبل یا در زمان قاعدگی
- برقراری رابطه جنسی دردناک
- کمر درد یا درد در قسمت ران ها
- حساسیت به لمس در پستان ها
- تهوع و استفراغ
علائم شدید مربوط به کیست تخمدان که نیاز به درمان سریع دارند، عبارتند از:
- درد شدید لگن
- تب
- ضعف و سرگیجه
- تنفس سریع
این علائم ممکن است نشان دهنده پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان باشند. هر دو عارضه اگر زود درمان نشوند، ممکن است عواقب جدی در پی داشته باشند.
پیامدهای کیست تخمدان
اکثر کیست های تخمدان خوش خیم هستند و به طور طبیعی و بدون نیاز به درمان برطرف می شوند. این کیست ها باعث بروز علائم کمی می شوند گاهی نیز هیچ نشانه ای ندارند. اما در موارد نادر ممکن است پزشک در یک معاینه معمول یک توده سرطانی پیدا کند.
پیچ خوردگی تخمدان پیامد دیگر مربوط به کیست تخمدان است که در موارد نادر بروز می کند. این شرایط زمانی بروز می کند که یک کیست بزرگ بچرخد یا از موقعیت اصلی خود جابه جا شود. در این شرایط خونرسانی به تخمدان قطع می شود و اگر درمان نشود، منجر به آسیب دیدگی یا مرگ بافت های تخمدان می شود. این عارضه به ندرت بروز می کند، اما جزء وضعیت های اورژانسی برای جراحی محسوب می شود.
پارگی کیست ها نیز به ندرت رخ می دهد، اما به هرحال منجر به درد شدید و خونریزی داخلی می شود. این پیامد خطر عفونت را افزایش می دهد و اگر درمان نشود ممکن است مرگبار باشد.
درمان کیست تخمدان
اگر کیست به خودی خود درمان نشود و یا بزرگتر شود، پزشک درمان هایی را برای کوچک کردن یا برداشتن کیست اتخاذ خواهد کرد.
قرص های ضدبارداری
اگر به طور مداوم دچار کیست تخمدان می شوید، پزشک برای متوقف کردن و پیشگیری از بروز بیشتر این کیست ها قرص های ضدبارداری تجویز خواهد کرد. قرص های ضدبارداری خوراکی می توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را نیز کاهش دهند. خطر بروز سرطان تخمدان در خانم های یائسه بیش از دیگران است.
لاپاراسکوپی
در لاپاراسکوپی پزشک از طریق جراحی کیست را برمی دارد. در این روش پزشک یک برش کوچک در نزدیک ناف ایجاد می کند و سپس ابزار کوچکی را وارد شکم می کند تا کیست را برطرف کند.
لاپاروتومی
اگر کیست شما بزرگ باشد، پزشک با یک برش بزرگتر بر روی شکم کیست را برمی دارد. در این شرایط یک نمونه برداری سریع انجام می شود و اگر مشخص شود کیست سرطانی است، ممکن است جراحی هیسترکتومی انجام شود که طی آن تخمدان ها و رحم برداشته می شوند.
پیشگیری از کیست تخمدان
کیست های تخمدان قابل پیشگیری نیستند. با این حال معاینات منظم زنان می تواند به کشف سریع کیست ها کمک کند. کیست خوش خیم تخمدان به سرطان تبدیل نمی شود، با این حال علائم سرطا تخمدان ممکن است مشابه علائم کیست تخمدان باشد. بنابراین لازم است سریعتر به پزشک مراجعه کنید و تشخیص درست داده شود. پزشک خود را از علائم خطرساز آگاه کنید، این علائم عبارتند از:
- تغییر در چرخه قاعدگی
- درد مداوم لگن
- از دست دادن اشتها
- کاهش غیرطبیعی وزن
- پر بودن شکم
در اکثر موارد کیست های تخمدان نگران کننده نیستند و طی چند ماه به خودی خود برطرف می شوند. با این حال کیست های مداوم تخمدان در دوره پیش از یائسگی و در خانم هایی که دچار عدم تعادل هورمونی هستند، بروز می کند.
اگر کیست ها درمان نشوند، ممکن است توانایی بارداری را تحت تاثیر قرار دهند. مشکل در بارداری در مورد اندومتروم و سندروم تخمدان پلی کیستیک رایج است. برای بهبود بارداری پزشک کیست را کوچک کرده یا برمی دارد.
گرچه پزشکان توصیه می کنند در مورد کیست های تخمدان کمی منتظر بمانید، اما پس ز یائسگی این کیست ها را زودتر جراحی می کنند زیرا احتمال بروز سرطان تخمدان پس از یائسگی زیاد است. به هرحال اگر کیست ها دارای قطری بزرگتر از 5 سانتیمتر بشند، پزشک دستور جراحی خواهد داد.
اگر کیست تخمدان در دوران بارداری تشخیص داده شود، درمان آن بستگی به نوع و اندازه کیست دارد. اکثر کیست ها همانطور که گفته شد خوش خیم هستند و نیازی به جراحی ندارند. به هرحال اگر کیست مشکوک به سرطان است یا پاره شده یا دچار پیچ خوردگی شده و یا خیلی بزرگ است، نیاز به جراحی دارد.
