رازیانه یا بادیانه و یا بادیان (نام انگلیسی: fennel، نام علمی: Foeniculum vulgare)، گیاهی چند ساله با بویی دلپذیر، گل های زرد رنگ و بومی مدیترانه است؛ اما در حال حاضر در سراسر جهان یافت می شود.
دانه رازیانه خشک شده اغلب در پخت و پز به عنوان یک ادویه طعم دهنده استفاده می شود. اما رازیانه را نباید با بادیان رومی یا انیسون (anise) اشتباه گرفت؛ هر چند از لحاظ ظاهر و طعم مشابه اند، اما یکسان نیستند. دانه رسیده و خشک شده و روغن رازیانه برای تهیه دارو استفاده می شود.
از رازیانه برای درمان مشکلات مختلف گوارشی از جمله سوزش سردل، گاز روده، نفخ، از دست دادن اشتها، قولنج در نوزادان، عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، سرفه، برونشیت، وبا، کمر درد، شب ادراری، و مشکلات بینایی استفاده می شود.
برخی زنان برای افزایش جریان شیر، تنظیم قاعدگی، راحتی زایمان، و افزایش میل جنسی رازیانه مصرف می کنند.
پودر رازیانه به عنوان ضماد برای درمان مارگزیدگی استفاده می شود.
در تهیه مواد غذایی و نوشیدنی، روغن رازیانه به عنوان یک طعم دهنده استفاده می شود.
روغن رازیانه به عنوان طعم دهنده در ملین های خاص و در تهیه عطر، صابون، لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می شود.
نحوه ی عملکرد آن چگونه است؟
رازیانه باعث راحتی روده بزرگ و کاهش ترشحات دستگاه تنفسی می شود.
موارد مصرف و اثرات رازیانه
- قولنج در نوزادان شیرخوار. تحقیقات نشان می دهند که دادن روغن دانه رازیانه به نوزادان 2 تا 12 هفته باعث کاهش قوانج می شود. همچنین، نوزادان شیرخوار مبتلا به قولنجی که ترکیب خاصی حاوی رازیانه، بادرنجبویه و بابونه آلمانی (ColiMil) می خورند نسبت به دیگر شیرخواران مبتلا کمتر گریه می کنند. علاوه بر این، خوراندن چای خاص حاوی رازیانه، بابونه، گل شاه پسند، شیرین بیان، و بادرنجبویه می تواند شدت قولنج در نوزادان را کاهش دهد.
برای موارد مصرف زیر شواهد علمی کافی موجود نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر است:
- تورم روده بزرگ (کولیت). تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف ترکیب گیاهی حاوی رازیانه، قاصدک، مخمر سنت جان، بادرنجبویه، و گل همیشه بهار می تواند درد روده بزرگ در افراد مبتلا به تورم روده بزرگ را کاهش دهد.
- یبوست. تحقیقات اولیه نشان می دهند که نوشیدن چای گیاهی حاوی رازیانه، بادیان رومی، اقطی، و سنا به مدت 5 روز می تواند یبوست را کاهش دهد. همچنین، نوشیدن چای حاوی رازیانه، سنا، شیرین بیان، پوست پرتقال، دارچین، تخم گشنیز، و زنجبیل به مدت یک ماه می تواند یبوست در افراد مسن را کاهش دهد.
- قاعدگی دردناک. بعضی تحقیقات نشان می دهند که مصرف عصاره رازیانه چهار بار در روز در شروع دوره قاعدگی می تواند درد در دختران و زنان جوان دارای قاعدگی دردناک یا دیسمنوره (dysmenorrhea) را کاهش دهد. با این حال، پژوهش های دیگر نتایج متناقضی را نشان می دهند.
- پرمویی در زنان (هیرسوتیسم). تحقیقات اولیه نشان می دهند که استفاده از کرم رازیانه به مدت 12 هفته می تواند پر مویی در زنان _ که الگوی مردانه دارد_ را کاهش دهد.
- آفتاب سوختگی. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مالیدن رازیانه روی پوست قبل از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) می تواند از میزان آفتاب سوختگی کم کند.
- ناراحتی معده و سوء هاضمه.
- تورم راه هوایی.
- برونشیت.
- سرفه.
- اسپاسم خفیف معده و روده.
- گاز روده.
- نفخ.
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی.
- سایر شرایط پزشکی و جسمانی.
شواهد بیشتری برای اثبات اثربخشی رازیانه در موارد بالا مورد نیاز است.
اثرات جانبی و ایمنی رازیانه
مصرف خوراکی رازیانه به مقدار طبیعی موجود در مواد غذایی بی خطر است. شواهد کافی مبنی بر ایمنی مصرف رازیانه در مقادیر دارویی برای بزرگسالان وجود ندارد.
برخی افراد واکنش های آلرژیک پوستی به رازیانه دارند. احتمال داشتن آلرژی به رازیانه در افراد دارای حساسیت به گیاهانی مانند کرفس، هویج، و بومادران زیاد است. رازیانه می تواند حساسیت به نور را در پوست های حساس بالا ببرد که باعث آفتاب سوختگی می شود. در صورت داشتن پوست روشن از لباس های مخصوص استفاده کنید.
اقدامات احتیاطی خاص و هشدارها
- بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی در مورد ایمنی مصرف استفاده رازیانه در دوران بارداری وجود ندارد. بهتر است در این دوران مصرف نشود. در طول شیردهی نباید رازیانه مصرف شود، زیرا دو مورد گزارش شده نشان داده اند که پس از مصرف چای گیاهی حاوی رازیانه توسط مادر، سیستم عصبی نوزادان آسیب دیده است.
- اطفال: شواهد کافی مبنی بر ایمنی مصرف رازیانه در مقادیر دارویی برای کودکان وجود ندارد. با این حال، محققان محصول ترکیبی برای قولنج حاوی رازیانه، بادرنجبویه، و بابونه آلمانی را مطالعه کرده اند و به نظر می رسد که استفاده از آن تا یک هفته برای نوزادان ایمن است.
- آلرژی به کرفس، هویج یا برنجاسف: رازیانه ممکن است باعث واکنش های آلرژیک در افراد حساس به این گیاهان شود.
- خونریزی: رازیانه ممکن است لخته شدن خون را کاهش دهد. مصرف رازیانه ممکن است خطر خونریزی یا کبودی در افراد مبتلا به اختلالات خونریزی را افزایش دهد.
- شرایط حساس به هورمون: همچون سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز، فیبروئید رحم . رازیانه ممکن است مانند استروژن در بدن عمل کند. چنانچه استروژن باعث بدتر شدن شرایط جسمانی می شود، نباید رازیانه مصرف کرد.
تداخلات رازیانه
تداخلات متوسط! در ترکیب با موارد زیر با احتیاط مصرف شود :
- قرص های ضد بارداری (داروهای پیشگیری از بارداری). برخی قرص های ضد بارداری حاوی استروژن هستند و رازیانه نیز برخی اثرات استروژن را دارد. اما استروژن موجود در قرص های ضد بارداری قویتر از رازیانه است. استفاده همزمان رازیانه با قرص های ضد بارداری ممکن است اثرات این قرص ها را کاهش دهد و به این دلیل بهتر است از گزینه اضافی_ مانند کاندوم_ استفاده شود. برخی قرص های ضد بارداری دارای اتینیل استرادیول و لوونورژسترول (Triphasil)، اتینیل استرادیول، نوراتیندرون، و غیره هستند.
- سیپروفلوکساسین (CIPRO) . سیپروفلوکساسین نوعی آنتی بیوتیک است. رازیانه ممکن است میزان جذب سیپروفلوکساسین توسط بدن را کاهش دهد. بنابراین، نباید با هم مصرف شوند. برای جلوگیری از تداخل، رازیانه را حداقل یک ساعت پس از سیپروفلوکساسین مصرف کنید.
- استروژن. مقادیر بالای رازیانه ممکن است برخی اثرات استروژن را داشته باشند اما تاثیر آن همانند قرص های استروژن نیست. استفاده رازیانه همراه با قرص استروژن ممکن است اثرات این قرص را کاهش دهد. برخی از قرص استروژن دارای استروژن کونژوگه (کونژوگیتد استروژن)، اتینیل استرادیول، استرادیول، و غیره هستند.
- تاموکسی فن (Nolvadex). برخی از انواع سرطان تحت تاثیر هورمونهای موجود در بدن هستند. سرطان حساس به استروژن، سرطانی است که تحت تاثیر سطوح استروژن موجود در بدن است. تاموکسی فن به درمان و پیشگیری از این نوع سرطان کمک می کند. حال اگر همراه با تاموکسی فن، رازیانه مصرف شود، اثر بخشی دارو کاهش می یابد_ به دلیل وجود استروژن در رازیانه. در صورت مصرف تاموکسی فن به هیچ وجهه رازیانه استفاده نشود.
دوز مصرفی رازیانه
بر اساس تحقیقات علمی:
خوراکی:
- برای درمان قولنج در نوزادان شیرخوار: ترکیبی حاوی 164 میلی گرم رازیانه، 97 میلی گرم بادرنجبویه، و 178 میلی گرم بابونه آلمانی (Colimil) دو بار در روز به مدت یک هفته.
