بادَرَنجبویه یا بادَرَنگْبویه یا وارَنگ بو (نام انگلیسی: Lemon balm، نام علمی : Melissa officinalis یا Dracocephalum)، نوعی گیاه چند ساله از خانواده نعناعیان است.
برگ بادرنجبویه بوی خفیف لیمو دارد و به عنوان دارو، به تنهایی و یا در ترکیب با دیگر گیاهان، استفاده می شود.
بادرنجبویه برای درمان مشکلات گوارشی از جمله ناراحتی معده، نفخ و گاز روده، استفراغ، و قولنج؛ انواع درد های مختلف، از جمله گرفتگی و دردهای قاعدگی، سردرد و دندان درد؛ و اختلالات روانی، از جمله هیستری و مالیخولیا، استفاده می شود.
بسیاری از افراد معتقدند که بادرنجبویه دارای اثرات آرام بخشی است و از آن برای درمان اضطراب، مشکلات خواب و بی خوابی استفاده می کنند. بادرنجبویه برای بیماری آلزایمر، اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)، نوعی بیماری خود ایمنی مرتبط با تیروئید (بیماری گریوز)، تورم راه های هوایی، ضربان قلب سریع به دلیل عصبی بودن، فشار خون بالا، زخم، تومورهای مختلف، و گزش حشرات نیز مصرف می شود.
استنشاق بادرنجبویه به عنوان آروماتراپی برای بیماران آلزایمری توصیه می شود.
برخی افراد، برای درمان زخم های سرد (تبخال لبی) بادرنجبویه را روی پوست خود می مالند.
در تولید مواد غذایی و نوشابه، عصاره و روغن بادرنجبویه به عنوان طعم دهنده استفاده می شود.
برخی خواص بادرنجبویه عبارتند از: تقویت قلب و انبساط روح، ضد افسردگی، مسکن و آرام بخش، خوشبو کننده دهان، آرام کننده درد معده عصبی، ضد اسپاسم، ضد درد، نیرو دهنده، ضد تشنج، رفع کننده صداهای مبهم در گوش، هیستری و مالیخولیا، بهبود تهوع، دفع حشرات و درمان زخم نیش، از بین بردن نگرانی، بی قراری و سردردهای عصبی، تقویت معده ، کبد و ازدیاد هوش و حافظه، استحکام لثه و دندان ها، آرام کردن سکسکه.
نحوه ی عملکرد آن چگونه است؟
بادرنجبویه دارای ترکیبات آرامش بخش و مسکن است. این گیاه می تواند رشد برخی ویروس ها را کاهش دهد.
موارد مصرف و اثرات بادرنجبویه
- اضطراب. بعضی تحقیقات نشان می دهند که مصرف ترکیب خاصی از بادرنجبویه (Cyracos) باعث کاهش علائم اضطراب در افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی است. این ترکیب حاوی بادرنجبویه و 12 ماده دیگر است که می تواند علائم دیگر اضطراب مانند عصبانیت و برافروختگی، و یا دلخوری و تحریک شدگی را نیز برطرف کند.
- زخم های سرد. ضماد لب حاوی 1٪ عصاره بادرنجبویه به نظر می رسد باعث کوتاه شدن زمان درمان، جلوگیری از گسترش عفونت و کاهش علائم تکرار شونده زخم های سرد می شود.
- قولنج در نوزادان شیرخوار. یک آزمایش بالینی نشان داد که نوزادان شیرخوار مبتلا به قولنج با مصرف ترکیب خاصی حاوی چند گیاه_ رازیانه، بادرنجبویه و بابونه آلمانی (ColiMil)_ دو بار در روز به مدت 1 هفته بهبود یافته و نسبت به دیگر شیرخواران مبتلا کمتر گریه می کنند.
- زوال عقل. بعضی تحقیقات نشان می دهند که مصرف خوراکی بادرنجبویه به صورت روزانه به مدت 4 ماه باعث کاهش اضطراب و بهبود علائم خفیف تا متوسط بیماری آلزایمر می شود. در یک مطالعه، مالیدن لوسیون حاوی روغن بادرنجبویه به صورت و دست باعث کاهش تحریک و پریشانی در افراد مبتلا به زوال عقل می شود. با این حال، تحقیقات دیگر نشاندهنده ی بی تاثیر بودن بادرنجبویه بودند.
- ناراحتی معده (سوء هاضمه). ترکیبی خاص از برگ بادرنجبویه و نعناع، بابونه آلمانی، زیره سیاه، شیرین بیان، گیاه خردل (clown's mustard)، مامیران، گلپر، و خار مریم به منظور بهبود بازگشت اسید به معده (GERD)، درد معده، گرفتگی عضلات، تهوع، و استفراغ استفاده می شود.
- بیخوابی. بادرنجبویه به تنهایی و یا همراه با دیگر گیاهان ممکن است مدت و کیفیت خواب در افراد سالم و افراد مبتلا به بی خوابی و یا اختلالات خواب را بهبود ببخشد.
- استرس. بعضی تحقیقات نشان می دهند که هنگام انجام تست استرس مصرف یک دوز600 میلی گرمی از بادرنجبویه باعث افزایش آرامش و آگاهی در بزرگسالان می شود. تحقیقات دیگر نشان می دهند که دوزهای بالای بادرنجبویه باعث کاهش اضطراب در کودکان می شود_ و نه دوزهای پایین. مطالعه دیگری نشان می دهد که مصرف ترکیبی حاوی سنبل الطیب و بادرنجبویه در دوز پایین ممکن است اضطراب را کاهش دهد_ اما دوز بالای آن باعث افزایش اضطراب می شود. تحقیقات دیگر نشان دادند که مصرف بادرنجبویه برای 4 هفته باعث کاهش اضطراب و تحریک شدگی در افراد مبتلا به اضطراب ناشی از استرس می شود.
برای موارد مصرف زیر شواهد علمی کافی موجود نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر است
- عملکرد ذهنی. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف یک دوز 1600 میلی گرمی از بادرنجبویه باعث بهبود عملکرد ذهنی می شود.
- کولیت (ورم روده بزرگ). تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف ترکیبی از قاصدک، گل راعی یا چای کوهی، بادرنجبویه، گل همیشه بهار، و رازیانه به مدت 15 روز درد را کاهش میدهد و باعث بهبود عملکرد روده در افراد مبتلا به کولیت می شود.
- افسردگی. تحقیقات اولیه نشان می دهند که مصرف بادرنجبویه همراه با پودر تخم مرغ بارور در مقایسه با مصرف پودر تخم بارور به تنهایی علائم افسردگی را بهبود نمی بخشد.
- بی قراری (بدخوابی). شواهد اولیه نشان می دهند که 1/2 قرص حاوی ترکیب خاص80 میلی گرم عصاره برگ بادرنجبویه و 160 میلی گرم عصاره ریشه سنبل الطیب، یک یا دو بار در روز ممکن است علائم بی قراری را در کودکان زیر 12 سالی کاهش دهد که شدت علایم در آنها به نحوی است که نیاز به مراقبت پزشکی دارند.
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS). شواهد اولیه نشان می دهند که اضافه کردن 30 قطره از ترکیبی حاوی بادرنجبویه، نعناع و گشنیز سه بار در روز بعد از هر وعده غذایی به مدت 8 هفته به درمان استاندارد تجویز شده باعث کاهش درد و ناراحتی معده و شکم در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر می شود.
- بیماری های روانی ایجاد کننده درد جسمانی (اختلال جسمانی). ترکیبی حاوی سنبل الطیب، گل ساعت (سرده)، و بادرنجبویه به نظر می رسد به بهبود علائم افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا به بیماری های روانی ایجاد کننده درد فیزیکی کمک کند.
- از دست دادن اشتها.
- ناراحتی های معده و روده همراه با نفخ و گاز.
- اسپاسم.
- نوعی ناراحتی تیروئید به نام بیماری گریوز.
- بهبود جریان قاعدگی.
- ناراحتی زنان.
- گرفتگی عضلات.
- سردرد.
- دندان درد.
- زخم.
- تومور.
- نیش حشرات.
- معده درد عصبی.
- هیستری.
- اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD).
- سایر شرایط پزشکی و جسمانی.
شواهد بیشتری برای اثبات اثربخشی بادرنجبویه در موارد بالا مورد نیاز است.
اثرات جانبی و ایمنی بادرنجبویه
بادرنجبویه در مقادیر غذایی ایمن و بی خطر است. در بزرگسالان زمانی ایمن و بی خطر است که در مقادیر دارویی به صورت کوتاه مدت استفاده شود. در یک تحقیق، استفاده از آن تا چهار ماه مفید و بی ضرر بود. در خصوص ایمن و بی خطر بودن استفاده طولانی مدت بادرنجبویه اطلاعاتی در دست نیست.
برخی مطالعات نشان می دهند که بادرنجبویه ممکن است در مقادیر مناسب برای نوزادان تا یک هفته و برای کودکان کوچکتر از 12 سال تا یک ماه ایمن و بی خطر باشد.
بادرنجبویه خوراکی می تواند عوارض جانبی همچون تهوع، استفراغ، درد شکم، سرگیجه، و خس خس سینه داشته باشد.
در مورد استعمال آن بر پوست یک گزارش از التهاب و یک گزارش از افزایش علائم زخم سرد وجود دارد.
اقدامات احتیاطی خاص و هشدارها
- بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی در مورد ایمنی و بی خطر بودن بادرنجبویه در دوران بارداری یا شیرده دهی وجود ندارد. بهتر است مصرف نشود.
- اطفال: مصرف خوراکی بادرنجبویه به صورت کوتاه مدت ایمن است.
- جراحی: بادرنجبویه در ترکیب با داروی بیهوشی و دیگر داروهای تجویزی در طول و بعد از جراحی ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شود. حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی مصرف نشود.
تداخلات بادرنجبویه
تداخلات متوسط! در ترکیب با موارد زیر با احتیاط مصرف شود :
- داروهای آرام بخش (سرکوب کننده های سیستم عصبی مرکزی یا CNS). بادرنجبویه ممکن است باعث خواب آلودگی و گیجی شود. داروهایی که باعث خواب آلودگی می شوند را آرام بخش می نامند. مصرف بادرنجبویه همراه با داروهای آرام بخش باعث خواب آلودگی بیش از حد می شود. برخی از این داروهای آرام بخش عبارتند از کلونازپام (Klonopin)، لورازپام (Ativan)، فنوباربیتال (Donnatal)، زولپیدم (Ambien)، و غیره.
دوز مصرفی بادرنجبویه
بر اساس تحقیقات علمی:
خوراکی:
- بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط : 60 قطره در روز از عصاره استاندارد بادرنجبویه، تهیه شده به صورت 1به 1 در 45٪ الکل.
- بهبود خواب در بزرگسالان سالم: ترکیبی خاص حاوی80 میلی گرم عصاره برگ بادرنجبویه و 160 میلی گرم عصاره ریشه سنبل الطیب 3 بار در روز به مدت 30 روز. همین ترکیب را می توان یک یا دو بار در روز برای بهبود خواب کودکان نیز مصرف کرد.
- ناراحتی معده (سوء هاضمه): ترکیبی خاص حاوی بادرنجبویه و چند گیاه دیگر به صورت تک دوز 1 میلی لیتری، سه بار در روز، طی یک دوره 4 هفته ایی. این ترکیب شامل برگ بادرنجبویه و نعناع، بابونه آلمانی، زیره سیاه، شیرین بیان، گیاه خردل (clown's mustard)، مامیران، گلپر، و خار مریم است.
- قولنج در نوزادان شیرخوار: ترکیبی خاص حاوی 164 میلی گرم رازیانه، 97 میلی گرم بادرنجبویه، و 178 میلی گرم بابونه آلمانی (Colimil) دو بار در روز به مدت یک هفته.
پوستی:
- زخم های سرد (تبخال لبی): کرم یا پمادی حاوی 1٪ به صورت 70 به 1 از عصاره یخ خشک محلول در آب بادرنجبویه، معمولا دو تا چهار بار در روز پس از مشاهده اولین علائم تا چند روز پس از بهبود زخم های سرد.
