متیل فنیدیت (خوراکی)
methylphenidate
دارو شناسی
متیل فنیدیت یا ریتالین برای درمان اختلال بیش فعالی و نقص توجه یا ADHD استفاده می شود. این دارو به گروهی از داروها متعلق است که محرک سیستم عصبی (CNS) نامیده می شوند.
متیل فنیدیت برای درمان نارکولپسی یا حمله خواب نیز مصرف می شود. نارکولپسی شرایطی است که در آن فرد به طور غیر قابل کنترلی تمایل به خوابیدن پیدا می کند یا به طور ناگهانی دچار حمله خواب می شود.
متیل فنیدت در کودکان و بزرگسالانی که مشکل تمرکز دارند و دچار بیش فعالی هستند، با افزایش میزان توجه و کاهش بیقراری این مشکل را برطرف می کند. این دارو به عنوان بخشی از یک درمان کلی استفاده می شود که این درمان شامل درما های اجتماعی، آموزشی و روانشناسی است.
داروی متیل فنیدیت یا ریتالین فقط با نسخه پزشک در اختیار بیمار قرار می گیرد و به شکل های زیر موجود است:
- کپسول طولانی رهش
- قرص طولانی رهش جویدنی
- قرص طولانی رهش
- پودر برای محلول، طولانی رهش
- محلول
- قرص جویدنی
- قرص
پیش از مصرف
در تصمیم گیری برای مصرف یک دارو، خطرات مصرف آن با مزیت های آن مقایسه می شوند. تصمیم نهایی توسط بیمار و پزشک گرفته خواهد شد. در مورد داروی متیل فنیدیت، موارد زیر را باید در نظر گرفت:
آلرژی و حساسیت
اگر نسبت به این دارو یا هر داروی دیگری واکنش حساسیتی غیرطبیعی نشان داده اید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. به علاوه هر گونه حساسیت دیگر، از جمله حساسیت غذایی، حساسیت به حیوانات و پرندگان و حساسیت به مواد نگهدارنده، را با پزشک درمیان بگذارید. در صورت مصرف هر دارو بدون نسخه پزشک بروشور مربوط به دارو را با دقت مطالعه کنید.
اطفال
بررسی های انجام شده تا به امروز مشکلی خاصی ناشی از مصرف متیل فنیدیت در اطفال نشان نداده اند.ایمنی و اثر بخشی این دارو در کودکان کمتر از 6 سال تایید نشده است.
سالمندان
در مورد ارتباط بین سن و تاثیرات مصرف متیل فنیدیت در سالمندان در دسترس نمی باشد.
دوران بارداری
بررسی های انجام شده در مورد مصرف این دارو در دوران بارداری بر روی نمونه های حیوانی تاثیر معکوس به همراه داشته اند. بر روی نمونه های انسانی در دوران بارداری مطالعه کافی انجام نشده است.
دوران شیردهی
بررسی های کافی در مورد مصرف دارو در دوران شیردهی و تاثیر آن بر روی نوزاد انجام نشده است. قبل از مصرف دارو مزایا و خطرات مصرف آن را با یکدیگر مقایسه کنید.
تداخلات دارویی
گرچه برخی داروها به هیچ عنوان نباید همزمان با یکدیگر مصرف شوند، اما در برخی موارد علیرغم وجود تداخلات دارویی، دو دارو باید با هم مورد مصرف قرار گیرند. در اینگونه موارد پزشک یا میزان مصرف هر دارو را تغییر خواهد داد و یا تدابیر احتیاطی دیگر خواهد اندیشید. اگر هر داروی دیگری مصرف می کنید، داروی تجویز شده یا داروی بدون نسخه و یا مکمل و ویتامین، به پزشک خود اطلاع دهید. تداخلات دارویی زیر بر اساس اهمیت آنها انتخاب شده اند و لزوما اتفاق نمی افتند.
مصرف این دارو با هر یک از داروهای زیر توصیه نمی شود. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد درمان با دارویی به جز داروی مورد بحث ادامه دهد و یا دیگر داروهای شما را تغییر دهد.
- Brofaromine
- Clorgyline
- Furazolidone
- Iproniazid
- Isocarboxazid
- Lazabemide
- Linezolid
- Moclobemide
- Nialamide
- Pargyline
- Phenelzine
- Procarbazine
- Rasagiline
- Selegiline
- Toloxatone
- Tranylcypromine
مصرف این دارو با هر یک از داروهای زیر معمولا توصیه نمی شود، اما در برخی موارد ممکن است مصرف هر دو لازم شود. اگر هر دو دارو با هم تجویز شوند، پزشک ممکن است میزان مصرف یا تعداد وعده های مصرفو یا هر دو را تغییر دهد.
- Bupropion
- Donepezil
مصرف داروی متیل فنیدیت خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می دهد، اما مصرف هر دو دارو ممکن است بهترین درمان محسوب شود. اگر هر دو دارو با هم تجویز شوند، پزشک میزان مصرف و یا تعداد وعده های مصرف دارو را تغیر خواهد داد.
- Carbamazepine
دیگر تداخلات دارویی
برخی داروها نباید نزدیک به زمان خوردن غذا مصرف شوند، چرا که تداخلاتی ممکن است رخ دهند. مصرف الکل و دخانیات با برخی داروها نیز ممکن است باعث بروز مشکل شود. در مورد رابطه مصرف داروی خود با الکل و دخانیات و انواع غذاها با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف داروی هیدرالازین با تغذیه از طریق روده و یا غذاها خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می دهد، اما در برخی موارد غیرقابل اجتناب است. در این شرایط پزشک میزان یا دفعات مصرف دارو و یا هر دو را تغییر داده و نسبت به برخی غذاها و یا مصرف تنباکو دستورالعمل های خاصی به بیمار ارائه می دهد.
دیگر مشکلات پزشکی
وجود برخی مشکلات پزشکی دیگر بر روی مصرف دارو تاثیر خواهد داشت. در صورتی که به هر یک از مشکلات زیر مبتلا هستید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید:
- سوء مصرف الکل یا سابقه ابتلا به آن
- سوء مصرف مواد یا وابستگی به دارو و یا سابقه آن
- اختلال دو قطبی یا سابقه ابتلا به آن
- افسردگی یا سابقه ابتلا به آن
- فشار خون بالا
- پریاپیسم (نعوظ دردناک یا طولانی مدت آلت تناسلی مرد)
- روان پریشی یا سابقه ابتلا به آن
- بیماری رینود
- تشنج یا سابقه آن
- تاکی کاردی (ضربان سریع قلب) – در این شرایط دارو با احتیاط مصرف شود زیرا ممکن است مشکل را وخیم تر سازد.
- بیماری عروق کرونر
- حمله قلبی
- بیماری قلبی
- نارسایی قلبی
- مشکلات ریتم قلبی (به عنوان مثال آریتمی بطنی) یا سابقه ابتلا به آن
- پرکاری تیروئید
- سابقه ابتلا به سکته مغزی
- بیماری فنیل کتونوری – قرص جویدنی حاوی اسپارتام است که شرایط را وخیم تر می سازد.
نحوه مصرف
این دارو را درست طبق دستورات پزشک مصرف کنید. کمتر یا بیشتر از حد توصیه شده از دارو مصرف نکنید. بیشتر از طول دوره مصرف دارو نیز از آن مصرف نکنید. اگر بیش از اندازه از داروی متیل فنیدیت استفاده کنید، ممکن است به آن وابستگی پیدا کنید. اگر پس از چند هفته مصرف دارو احساس می کنید تاثیر خوبی نداشته است، با پزشک خود مشورت کنید و میزان مصرف را تغییر ندهید.
داروی متیل فنیدیت یا ریتالین با یک راهنمای مصرف به بیمار ارائه می شود. این راهنما را به دقت خوانده و به دستورالعمل های آن عمل کنید. اگر در مورد مطلب خاصی سوال دارید با پزشک خود مشورت کنید.
برای پیشگیری از تاثیر این دارو بر روی خواب، آخرین وعده دارو را قبل از ساعت 6 بعد از ظهر مصرف کنید، مگر اینکه پزشک زمانبندی دیگری برای مصرف آن به شما داده باشد.
اگر از قرص جویدنی ریتالین استفاده می کنید، پس از مصرف به مقدار فراوان آب یا مایعات دیگر بنوشید. ترجیحا دارو را 30 تا 45 دقیقه قبل از هر وعده غذایی مصرف کنید.
محلول خوراکی دارو را قبل از مصرف به آرامی تکان دهید. از قاشق های دارای درجه بندی یا سرنگ های خوراکی یا فنجان دارو استفاده کنید تا دارو را به اندازه درست و مناسب بخورید. ترجیحا دارو را 30 تا 45 دقیقه قبل از هر وعده غذایی مصرف کنید.
اگر در حال مصرف شکلی از داروی متیل فنیدیت هستید که دارای اثر طولانی مدت است، به نکات زیر دقت کنید:
- قرص های طولانی رهش Concerta®، Aptensio XR™، Metadate CD® یا کپسول های Ritalin LA® و قرص های Ritalin SR® باید به طور کامل همراه با آب یا دیگر مایعات بلعیده شوند. از شکستن، جویدن، خراش دادن و یا باز کردن آنها اجتناب کنید.
- اگر قادر به بلعیدن کپسول های پیوسته رهش ریتالین نیستید، با دقت کپسول را باز کرده و دانه های کوچک داخل آن را روی یک قاشق غذا خوری پوره سیب بریزید و ترکیب دارو و پوره سیب را بلافاصله و بدون جویدن ببلعید. این ترکیب نباید برای بعد نگهداری شود.
- اگر در حال مصرف قرص پیوسته رهش Concerta® هستید، گاهی ممکن است متوجه وجود چیزهایی شبیه به قرص در مدفوع خود شوید. این موارد در حقیقت پوسته خالی قرص هستند که پس از جذب دارو باقی مانده اند.
- می توانید قرص های پیوسته رهش Concerta® یا کپسول های Aptensio XR™ را با غذا یا بدون غذا مصرف کنید.
- اگر در حال مصرف محلول پیوسته رهش Quillivant™ XR هستید، بطری را قبل از هر بار مصرف، حداقل به مدت 10 ثانیه خوب تکان دهید. از پیمانه موجود در بسته بندی برای مصرف دارو استفاده کنید تا دارو به درستی مصرف شود. این شکل دارویی را می توانید به همراه غذا یا بدون غذا مصرف کنید.
میزان مصرف دارو
میزان مصرف این دارو برای بیماران مختلف متفاوت خواهد بود. بهتر است به توصیه های پزشک یا دستورالعمل های درج شده بر روی بسته بندی دقت کنید. اطلاعات زیر مربوط به میزان متوسط مصرف این داروست. اگر میزان مصرف شما از این دارو متفاوت است آن را تغییر ندهید، مگر با مشورت پزشک.
میزان دارویی که مصرف می کنید به قدرت آن بستگی دارد. به علاوه تعداد وعده های دارویی در روز، فاصله زمانی بین هر وعده و طول دوره مصرف دارو بستگی به شدت بیماری دارد که به آن مبتلا هستید.
- برای اختلال بیش فعالی و نقص توجه یا ADHD:
- برای شکل خوراکی دارو که دارای اثر کوتاه مدت است (قرص جویدنی یا محلول):
- بزرگسالان – دو یا سه بار در روز توصیه می شود که 30 تا 45 دقیقه قبل از وعده های غذایی مصرف شود. پزشک ممکن است در صورت نیاز وعده دارویی شما را تغییر دهد. به هرحال میزان دارو معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان 6 سال به بالا – در ابتدا 5 میلی گرم و طی دو وعده در روز که قبل از صبحانه و نهار مصرف می شود. پزشک ممکن است در صورت نیاز وعده دارویی شما را تغییر دهد. به هرحال میزان دارو معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان کمتر از 6 سال – مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی دارو که دارای اثر کوتاه مدت است (قرص)
- بزرگسالان – 5 تا 20 میلی گرم، طی 2 یا 3 وعده در روز که 30 تا 45 دقیقه قبل از وعده های غذایی مصرف شود.
- کودکان 6 سال به بالا - در ابتدا 5 میلی گرم و طی دو وعده در روز که قبل از صبحانه و نهار مصرف می شود. پزشک ممکن است در صورت نیاز وعده دارویی شما را تغییر دهد. به هرحال میزان دارو معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان کمتر از 6 سال – مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی دارو با اثر بخشی طولانی مدت (کپسول های طولانی رهش):
- بیمارانی که با متیل فنیدیت درمان نشده اند:
- بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال – در ابتدا 10 تا 20 میلی گرم طی یک وعده در روز که هنگام صبح مصرف می شود. پزشک ممکن است در صورت نیاز وعده دارویی شما را تغییر دهد. به هرحال میزان دارو معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان کمتر از 6 سال – مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- بیمارانی که تقریبا در حال مصرف مصرف متیل فنیدیت هستند:
- بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال – در ابتدا 10 تا 60 میلی گرم طی یک وعده در روز که هنگام صبح مصرف می شود. پزشک ممکن است در صورت نیاز وعده دارویی شما را تغییر دهد. به هرحال میزان دارو معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان کمتر از 6 سال – مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی با اثر بخشی طولانی مدت (محلول طولانی رهش)
- بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال – در ابتدا 20 میلی گرم طی یک وعده در روز که هنگام صبح مصرف می شود. پزشک ممکن است در صورت نیاز وعده دارویی شما را تغییر دهد. به هرحال میزان دارو معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان کمتر از 6 سال – مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی دارو با اثربخشی طولانی (قرص های جویدنی طولانی رهش):
- بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال – در ابتدا 20 میلی گرم، یک وعده در روز که صبح مصرف می شود. پزشک در صورت نیاز میزان مصرف را تغییر خواهد داد. به هرحال میزان مصرف از 60 میلی گرم در روز بیشتر نخواهد بود.
- برای کودکان کمتر از 6 سال - مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی با اثر بخشی طولانی مدت (قرص طولانی رهش)
- برای بیمارانی که با Concerta® درمان نشده اند:
- بزرگسالان - در ابتدا 18 تا 36 میلی گرم، یک وعده در روز که صبح مصرف می شود. پزشک در صورت نیاز میزان مصرف را تغییر خواهد داد. به هرحال میزان مصرف از 72 میلی گرم در روز بیشتر نخواهد بود.
- کودکان 6 سال به بالا - در ابتدا 18 میلی گرم، یک وعده در روز که صبح مصرف می شود. پزشک در صورت نیاز میزان مصرف را تغییر خواهد داد. به هرحال میزان مصرف از 72 میلی گرم در روز بیشتر نخواهد بود.
- برای کودکان کمتر از 6 سال - مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای بیمارانی که با Concerta® درمان نشده اند:
- برای درمان نارکولپسی:
- برای شکل خوراکی دارو و قرص دارای اثربخشی کوتاه مدت (قرص های جویدنی یا محلول)
- بزرگسالان – 2 یا 3 بار در روز و 30 تا 40 دقیقه قبل از معده غذایی مصرف شود. میزان متوسط مصرف دارو 20 تا 30 میلی گرم در روز است. در صورت نیاز پزشک میزان مصرف را تغییر خواهد داد. به هرحال میزان مصرف معمولا بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان 6 سال به بالا - در ابتدا 5 میلی گرم، دو وعده در روز که قبل از صبحانه و نهار مصرف می شود. پزشک در صورت نیاز میزان مصرف را تغییر خواهد داد. به هرحال میزان مصرف از 60 میلی گرم در روز بیشتر نخواهد بود.
- برای کودکان کمتر از 6 سال - مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی قرص دارای اثر کوتاه مدت (قرص):
- بزرگسالان – 5 تا 20 میلی گرم، طی 2 یا 3 وعده در روز که 30 تا 45 دقیقه قبل از هر وعده غذایی مصرف می شود.
- کودکان بالای 6 سال – در ابتدا 5 میلی گرم، دو وعده در روز که قبل از صبحانه و نهار مصرف می شود. در صورت نیاز پزشک میزان مصرف را تغییر خواهد داد. به هرحال میزان مصرف این دارو بیشتر از 60 میلی گرم در روز نخواهد بود.
- کودکان کمتر از 6 سال - مصرف و میزان آن توسط پزشک تعیین می شود.
- برای شکل خوراکی دارو که دارای اثر کوتاه مدت است (قرص جویدنی یا محلول):
در صورت فراموش کردن یک وعده دارویی چه باید کرد؟
اگر یک وعده دارویی را فرموش کردید، به محض به خاطر آوردن آن را مصرف کنید. اگر تقریبا نزدیک به وعده بعدی هستید، بهتر است وعده فراموش شده را نادیده بگیرید و به مصرف معمول خود ادامه دهید. هرگز دو وعده را همزمان با هم مصرف نکنید.
بهتر است دارو را در دمای اتاق و دور از گرما و رطوبت و نور نگهداری کنید. دارو دور از دسترس کودکان باشد. در صورت گذشتن تاریخ مصرف دارو و یا نیاز نداشتن به آن، دارو را دور بیندازید.
اقدامات احتیاطی
پزشک در ملاقات های منظم بهبود بیماری شما یا فرزندتان را بررسی می کند تا از اثربخشی دارو اطمینان حاصل کند. برای اثرات جانبی دارو نیز آزمایش های خون انجام می شوند.
به علاوه قبل از شروع مصرف دارو و در حین مصرف آن فشار خون و ضربان قلب اندازه گیری می شوند. اگر متوجه هرگونه تغییر در فشار خون خود شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر اخیرا (به ویژه تا دو هفته قبل از شروع مصرف داروی متیل فنیدیت) از مسدود کننده های MAO برای افسردگی (مانند Eldepryl®، Marplan®، Nardil® یا Parnate®) مصرف می کرده اید، نباید داروی متیل فنیدیت را مصرف کنید.
متیل فنیدیت ممکن است باعث سرگیجه و خواب آلودگی و تغییر بینایی شود بنابراین در زمان مصرف در زمان مصرف این دارو از رانندگی و چرخه سواری و کارهایی که نیاز به هوشیاری دارند اجتناب کنید و ابتدا از تأثیر دارو بر روی بدن خود مطمئن شوید.
متیل فنیدیت ممکن است باعث بروز مشکلات قلبی و عروقی جدی شود، به ویژه در افرادی که سابقه ابتلا به این بیماری ها را دارند. اگر شما یا فرزندتان دچار درد قفسه سینه یا تنگی نفس شدید یا احساس ضعف کردید و ضربان قلبتان نامنظم شد، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. اگر متوجه تغییرات رفتاری خیلی عجیب شدید مانند افزایش خشونت، خشم و تحریکپذیری و فکر خودکشی بلافاصله پزشک مراجعه کنید؛ به علاوه اگر دچار توهم شده اید یا افکار عجیب به ذهنتان میرسد، با پزشک مشورت کنید.
این دارو باعث تاخیر در رشد کودکان میشود. بنابر این اگر فرزند شما در حال مصرف این داروست لازم است قد و وزن وی توسط پزشک به طور منظم بررسی شود تا از رشد کودک مطمئن شوید. متیل فنیدیت باعث بروز مشکلی به نام رینود می شود. اگر شما یا فرزندتان در انگشتان دست و پا احساس سوزن سوزن شدن یا درد داشتید، دچار رنگ پریدگی شدید، احساس سرما در نوک انگشتان دست و پا کردید و یا تغییر رنگ پوست در انگشتان دست خود را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر به دندانپزشک مراجعه کردید یا برای بیماری متفاوت، توسط پزشک دیگری تحت معاینه قرار گرفتید، حتما به وی اطلاع دهید که در حال مصرف داروی Metadate CD® هستید. ممکن است لازم باشد قبل از انجام جراحی مصرف دارو را متوقف کنید.
در زمان مصرف شکل های مختلف این دارو از نوشیدن مشروبات الکلی جدا خودداری کنید. اگر شما یا فرزندتان دچار نعوظ طولانی مدت (بیشتر از 4 ساعت) و دردناک شدید، به پرشک مراجعه کنید.
در طول این دوره از هیچ داروی دیگری، داروهای با نسخه و بدون نسخه و مکمل ها و ویتامین ها، استفاده نکنید، مگر پس از مشورت با پزشک.
عوارض جانبی
هر دارو در کنار اثرات اولیه خود دارای عوارض جانبی هم هست. گرچه لزوما تمام این عوارض اتفاق نمی افتند، اما در صورت مشاهده هر یک از آنها به پزشک مراجعه کنید. عوارض مربوط به این دارو به شرح زیر هستند:
عوارض رایج تر
- ضربان قلب سریع
عوارض کمتر مشاهده شده
- درد قفسه سینه
- تب
- درد مفاصل
- بثورات پوستی و کهیر
عوارض کمیاب
- مدفوع سیاه و قیری
- مشاهده خون در ادرار یا مدفوع
- تاری دید
- تشنج
- پوسته پوسته شدن یا خشکی پوست
- گرفتگی عضلات
- بروز لکه های قرمز روی پوست
- قرمزی شدید، التهاب یا بروز زخم روی پوست
- تیک های غیر قابل کنترل
- کبودی یا خونریزی غیر عادی
عوارض ناشناخته
- گیجی
- افسردگی
- توهم (فرد احساس می کند موارد اطراف وی واقعی نیستند)
- بی حسی دست ها
- بروز مشکل یا درد در دفع ادرار
- پوست رنگ پریده
- رنگ پریدگی یا احساس سرما در نوک انگشتان دست و پا
- چشم های قرمز و تحریک شده
- پوست قرمز و ملتهب
- دیدن، شنیدن یا احساس چیزهایی که وجود ندارند.
- سردرد شدید و ناگهانی
- تنگی نفس
- بروز زخم یا لکه های سفید در اطراف لب ها یا داخل دهان
- عدم هماهنگی ناگهانی
- لکنت زبان ناگهانی
- سوزن سوزن شدن یا درد در انگشتان دست ها و پاها پس از قرار گرفتن در معرض سرما
- رفتارهای غیرطبیعی
- خستگی یا ضعف غیرطبیعی
- کاهش وزن
- زردی پوست و چشم ها
برخی عوارض معمولا نیاز به توجه پزشکی ندارند و در طول درمان و با سازگار شدن بدن با دارو به مرور زمان برطرف می شوند. به علاوه درمانگر نیز راهکارهایی برای مقابله و بهبود این عوارض ارائه می دهد. به هرحال اگر هر یک از این عوارض طولانی و آزار دهنده شدند، به پزشک مراجعه کنید:
عوارض رایج تر
- درد شکم یا معده
- سردرد
- از دست دادن اشتها
- عصبی شدن
- گرفتگی بینی
- مشکل در خوابیدن
- گرم شدن غیر طبیعی پوست
عوارض کمتر مشاهده شده
- عصبانیت
- کاهش اشتها
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- ترس
- تحریک پذیری
- درد عضلانی
- تهوع
- آبریزش بینی
- ریزش مو
- وجود هیجان در صحبت، احساسات و عملکردها
- استفراغ
عوارض دیگری نیز ممکن است بروز کنند که در اینجا به آنها اشاره نشده است. به هرحال در صورت مشاهده هر گونه مشکل و عارضه به پزشک مراجعه کنید.