نارسایی ثانویه آدرنال یا غده ی فوق کلیوی

نارسایی ثانویه آدرنال وضعیتی که در آن کمبود هورمون  آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) مانع تولید کورتیزول کافی در بدن می شود.

عملکرد هورمون  آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH)، تولید کورتیزول را کنترل می کند. غده هیپوفیز، هورمون  ACTH را تولید می کند. این غده توسط هیپوتالاموس در مغز کنترل می شود. اگر هیپوتالاموس و یا غده هیپوفیز آسیب ببینند، تولید ACTH کمتر شده و منجر به اختلالات غدد آدرنال ( فوق کلیوی) و کاهش تولید کورتیزول می شود.

آسیب ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:

• تومور غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
• سابقه پرتودرمانی هیپوتالاموس و یا غده هیپوفیز 
• سابقه جراحی غده هیپوفیز
• شرایط نادر مانند هموکروماتوز (سرریز و زیادی آهن در خون)، سارکوئیدوز (ناهنجاری گوشت‌مانند بدون بهبودی کامل)، یا سندرم شیهان (کم کاری هیپوفیز). در برخی موارد، سندرم شیهان به دلیل خونریزی شدید پس از زایمان ایجاد می شود.

علایم نارسایی ثانویه آدرنال شبیه به بیماری آدیسون است (به جز تیره شدن پوست و بالا بودن سطح پتاسیم در خون). در نارسایی ثانویه آدرنال، فقط تولید کورتیزول کم است و آلدوسترون به میزان طبیعی تولید می شود. علایم این بیماری عبارتند از:

• خستگی و ضعف عضلانی. با گذشت زمان بدتر می شود
• کاهش وزن. کاهش شدید وزن از علایم بارز است
• از دست دادن اشتها

تشخیص با بررسی سابقه پزشکی و معاینه جسمانی شروع می شود. در صورت شک به نارسایی آدرنال، پزشک کورتیزول خون و سطوح ACTH را بررسی خواهد کرد. پزشک ممکن است از غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز و یا هیپوتالاموس تصویربرداری انجام دهد.

چنانچه پزشک شک کند که نارسایی ثانویه آدرنال ایجاد شده است، در 2 روز متوالی به بیمار هورمون  آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) تزریق می کند. در اغلب موارد و در پایان روز دوم، غدد آدرنال شروع به تولید کورتیزول می کنند. در صورت امکان، پزشک سعی می کند تا اختلالات زمینه ایی ایجاد کننده ی نارسایی ثانویه آدرنال را درمان کند. حتی در طول آزمایشات و در صورت شک به نارسایی آدرنال، پزشک ممکن است درمان را شروع کند. چنانچه پس از تکمیل آزمایشات وجود نارسایی آدرنال رد شود، می توان درمان را متوقف کرد. 

با استفاده از سی تی اسکن (CT) و ام آر آی (MRI) می توان علایم آسیب دیدگی مغز و یا غده هیپوفیز ( برای مثال، وجود تومور) ایجاد کننده ی نارسایی آدرنال را تشخیص داد.