سندروم روده تحریک پذیر
irritable bowel syndrome
سندروم روده ی تحریک پذیر (IBS) اختلال رایجی است که روده ی بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. سندروم روده ی تحریک پذیر معمولا باعث گرفتگی، درد شکم، نفخ، گاز، اسهال و یبوست می شود.
شرح بیماری
سندروم روده ی تحریک پذیر (IBS) اختلال رایجی است که روده ی بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. سندروم روده ی تحریک پذیر معمولا باعث گرفتگی، درد شکم، نفخ، گاز، اسهال و یبوست می شود. IBS یک بیماری مزمن است که نیاز به مدیریت طولانی مدت فرد بیمار دارد.
گرچه نشانه های این بیماری بسیار آزار دهنده هستند – برخلاف کولیت اولسراتیو و بیماری کرون که شکل هایی از بیماری التهابی روده هستند – اما تغییری در بافت دیواره ی روده ایجاد نمی کند و ارتباطی به ابتلا به سرطان روده ی بزرگ ندارد. تنها مبتلایان کمی به سندروم روده ی تحریک پذیر نشانه های شدیدی از خود نشان می دهند. برخی از بیماران با کنترل رژیم غذایی خود، سبک زندگی و استرس های خود می توانند علائم را مدیریت کنند. برخی دیگر نیز به دارو و درمان نیاز خواهند داشت.
نشانه ها
نشانه های بیماری سندروم روده ی تحریک پذیر در افراد مختلف بسیار متنوع می باشد. برخی از رایج ترین نشانه ها عبارتند از:
• درد یا گرفتگی عضلات شکم
• احساس نفخ
• گاز
• اسهال یا یبوست – گاهی حملات متناوب یبوست و اسهال
• مشاهده ی مخاط در مدفوع
برای اکثر مردم، IBS نوعی شرایط مزمن می باشد، گرچه مواقعی وجود دارد که نشانه های بیماری در بدترین حالت خود بوده و بسیار آزار دهنده می باشند و گاهی نیز این نشانه ها کاملا ناپدید می شوند.
زمان مناسب مراجعه به پزشک
گرچه از هر 5 بزرگسال امریکایی،1 نفر مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر می باشد، اما تعداد کمی از این افراد به دنبال درمان این مشکل هستند. اگر یک تغییر پایدار در عادات روده ی خود مشاهده کردید یا هرگونه نشانه ی دیگری از بیماری IBS در شما بروز کرد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید، چرا که ممکن است این نشانه ها مربوط به بیماری های جدی تری مانند سرطان روده ی بزرگ باشند.
علائمی که حاکی از بیماری جدی تری می باشند، عبارتند از:
• خونریزی مقعدی (رکتال)
• درد پیشرونده ی شکم که بیشتر در شب رخ می دهد.
• کاهش وزن
پزشک می تواند راه کارهایی به بیمار ارائه دهد تا این نشانه ها بهبود یابند و یا با توجه به نشانه ها برخی بیماری ها، مانند بیماری التهابی روده و سرطان روده ی بزرگ، را رد کند. به علاوه وی می تواند به بیمار کمک کند تا از بروز شرایطی مانند اسهال، پیشگیری کند.
علل
علت اصلی بیماری سندروم روده ی تحریک پذیر هنوز شناخته نشده است، اما فاکتورهای مختلفی در بروز این مشکل دخیل هستند. دیواره های داخلی روده ها را ماهیچه هایی تشکیل می دهند که در هنگام حرکت دادن غذا از معده به سمت دستگاه گوارش و مقعد، در هماهنگی با یکدیگر منقبض و شل می شوند. اگر شما مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر باشید، انقباض این ماهیچه قدرتمندتر و طولانی تر از حالت عادی آنها خواهد بود که این مسئله باعث نفخ و اسهال می شود. عکس این اتفاق نیز ممکن است، اگر انقباض عضلات ضعیف باشد، حرکت غذا کند می شود و منجر به سفت شدن مدفوع خواهد شد.
اختلال در سیستم عصبی روده نیز یکی دیگر از علل بروز این مشکل است، باعث می شود وقتی در شکم گاز یا مدفوع جمع شده، فرد بیشتر احساس ناراحتی کند. همکاری ضعیف بین مغز و روده ها باعث می شود بدن نسبت به تغییرات طبیعی سیستم گوارشی واکنش شدید نشان دهد. این واکنش شدید باعث بروز درد، اسهال یا یبوست می شود.
عوامل بروز بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است:
محرک هایی که در برخی افراد باعث بروز علائم بیماری IBS هستند، برخی دیگر را به هیچ عنوان آزار نمی دهند. برخی از عوامل بروز بیماری عبارتند از:
• غذاها – نقش حساسیت غذایی یا عدم تحمل برخی غذاها در سندروم روده ی آسیب پذیر هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما علائم این بیماری در بعضی افراد با خوردن برخی غذاها تشدید می شود. طیف گسترده ای از مواد غذایی دخیل می باشند – مانند شکلات، ادویه جات، ترشی جات، چربی ها، میوه ها، حبوبات، کلم، گل کلم، کلم بروکلی، شیر، نوشابه های گازدار و الکل .
• اضطراب – بیشتر مبتلایان به IBS درمی یابند که نشانه های این بیماری در هنگام بروز اضطراب یا مواقع سخت زندگی تشدید می شوند، به عنوان مثال در زمان تغییر شغل. لازم به ذکر است که استرس علائم را تشدید می کند اما باعث بروز آنها نمی شود.
• هورمون ها- بروز بیماری IBS در بین خانم ها دو برابر آقایان است، به همین دلیل محققان معتقدند که تغییرات هورمونی نیز در بروز این مشکل دخیل هستند. بسیاری از خانم ها متوجه شده اند که علائم IBS در زمان قاعدگی شدید می شود.
• دیگر بیماری ها – گاهی اوقات یک بیماری دیگر، مانند یک اسهال عفونی (اسهال و استفراغ) یا وجود بیش از حد باکتری در روده (رشد بیش از حد باکتری) می توانند آغاز گر بیماری IBS باشند.
عوامل تشدید
بسیاری از مردم علائم سندروم روده ی تحریک پذیر را گاه به گاه نشان می دهند، اما عوامل زیر احتمال بروز این بیماری را تشدید می کند:
• افراد جوان: بیماری IBS بیشتر در 45 جوان های کمتر از سال اتفاق می افتد.
• خانم ها: به طور کل تعداد خانم های مبتلا به بیماری IBS دو برابر آقایان می باشد.
• وجود فرد مبتلا به IBS در خانواده: تحقیقات نشان می دهند که افرادی که دارای سابقه ی خانوادگی IBS هستند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری می باشند.
• داشتن مشکل روانی: اضطراب، افسردگی، اختلال شخصیتی و سو استفاده جنسی در دوران کودکی عواملی هستند که احتمال بروز این بیماری را تشدید می کنند. در مورد خانم ها سو استفاده های داخلی در خانه نیز از عوامل تشدید کننده محسوب می شود.
تاثیر خانواده بر روی بیماری IBS با ژنتیک، فاکتورهای مشترک در محیط خانواده و یا هردو در ارتباط می باشد.
پیامدهای مورد نظر
اسهال و یبوست هر دو نشانه های سندروم روده ی تحریک پذیر هستند و می توانند باعث بروز بواسیر (hemorrhoids) شوند. به علاوه، اگر از خوردن برخی غذاها اجتناب کنید، باعث می شود برخی مواد مغذی ضروری وارد بدن شما نشوند و این امر باعث سو تغذیه می شود.
اما شرایطی که بر روی کیفیت کلی زندگی شما تاثیر می گذارد، بسیار حائز اهمیت است. نشانه ها و تاثیرات IBS بر روی زندگی شما به نحوی است که باعث بروز ناامیدی و افسردگی در فرد مبتلا خواهد شد.
آمادگی برای ملاقات پزشک
اگر نشانه های IBS را در خود مشاهده می کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پس از معاینات اولیه، برای انجام آزمایشات تخصصی، پزشک شما را به متخصص اختلالات دستگاه گوارش ارجاع خواهد داد. در اینجا برخی موارد لازم برای آمادگی قبل از ملاقات پزشک بیان شده اند:
آنچه می توانید انجام دهید:
• هرگونه نشانه ای را که مشاهده می کنید و مدت زمان آن را، یادداشت کنید. این کار به پزشک کمک می کند تا عامل بیماری را تشخیص دهد.
• اطلاعات شخصی مهم خود را بنویسید، از جمله تغییرات و عوامل استرس زای اخیر در زندگی. این فاکتورها نقش مهمی در شدت و مدت علائم IBS دارند.
• لیستی از اطلاعات پزشکی مهم خود را بنویسید؛ از جمله هرگونه بیماری دیگری که دارید یا داروها، مکمل ها و ویتامین هایی که مصرف می کنید. اگر در گذشته به هر دلیلی تحت درمان و معاینه قرار گرفته اید، مدارک آن را به پزشک ارائه دهید.
• برای ملاقات با پزشک از یکی از دوستان یا اقوام خود بخواهید شما را همراهی کند. حضور شخص دیگری در کنار شما کمک می کند تا توصیه های پزشک را راحت تر به خاطر بسپارید.
• سوالات خود را یادداشت کنید، یادداشت کردن تمام سوالاتی که دارید می تواند وقت شما را ذخیره کند.
سوالات مربوط به بیماری IBS را که می توانید از پزشک بپرسید، عبارتند از:
• آیا من مبتلا به IBS هستم؟
• چه مشکل دیگری ممکن است داشته باشم؟
• برای این شرایط دلیل دیگری هم وجود دارد؟
• برای تشخیص بیماری به چه آزمایش هایی احتیاج خواهم داشت؟
• اولین رویکرد درمانی پیشنهادی شما چیست؟
• اگر اولین روش درمانی موثر نباشد، چه توصیه ی دیگری دارید؟
• آیا این روش های درمانی دارای عوارض جانبی هم هستند؟
• آیا فکر می کنید رژیم غذایی نیز در شکل این نشانه ها تاثیر دارد؟
• چه نوع رژیم غذایی می تواند این علائم را کاهش دهد؟
• آیا باید رژیم غذایی خاصص را دنبال کنم؟
• آیا عادت خاصی در زندگی من هست که تغییر آن به بهبود این مشکل کمک کند؟
• من دارای شرایط پزشکی دیگری نیز هستم. چگونه می توانم تمام این شرایط را همزمان کنترل کنم؟
• آیا پیشنهاد می کنید که به مشاور مراجعه کنم؟
• آیا شرایط من مزمن است؟
• تا چه اندازه انتظار دارید که با روش درمانی شما شرایط حال حاضر من بهبود یابد؟
علاوه بر این سوالات، ممکن است سوالات دیگری نیز در ذهن داشته باشید که بدون تردید تمام سوالات خود را بپرسید.
انتظاراتی که از پزشک دارید:
پزشک نیز از بیمار سوالاتی خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخگویی به این سوالات نیز وقت را ذخیره کرده تا به مسائل مهمتری پرداخته شود. از جمله سوالات پزشک عبارتند از:
• نشانه های بیماری شما چیست؟
• اولین بار چه زمانی این نشانه ها را مشاهده کردید؟
• آیا این نشانه ها طولانی مدت هستند یا موقت می باشند؟
• آیا عامل خاصی باعث بروز این نشانه ها می شود، از جمله برخی غذاها، اضطراب، یا در خانم ها، نزدیک شدن به دوران قاعدگی؟
• آیا بدون دلیل دچار کاهش وزن شده اید؟
• آیا در مدفوع خود خون مشاهده کرده اید؟
• آیا استفراغ می کنید؟
• آیا تب داشته اید؟
• آیا به تازگی دچار اضطراب یا مشکلات عاطفی شده اید؟
• رژیم غذایی شما چگونه است؟
• آیا تاکنون حساسیت غذایی یا عدم تحمل لاکتوز نشان داده اید؟
• آیا دارای شرایط پزشکی دیگری نیز هستید؟
• چه داروهایی مصرف می کنید، تجویز شده توسط پزشک یا داروهایی که سرخود مصرف می کنید، از جمله ویتامین ها و مکمل ها؟
• آیا بین اعضای خانواده ی شما کسی مبتلا به IBS وجود دارد؟
• نشانه های بیماری تا چه اندازه و چگونه بر روی زندگی شما تاثیر گذاشته است، به عنوان مثال بر روی روابط شخصی شما، کار یا حضور شما در مدرسه و غیره؟
چه اقداماتی می توانید انجام دهید؟
زمانی که منتظر ملاقات پزشک هستید، می توانید در مورد وجود شخص مبتلا به IBS یا سرطان روده، یا التهاب روده در بین اقوام خود پرس و جو کنید. به علاوه در مورد مدت نشانه ها و تکرار آنها برای ارائه به پزشک یادداشت بردارید.
آزمایشات و تشخیص بیماری
تشخیص سندروم روده ی تحریک پذیر تا حد زیادی بستگی به تاریخچه ی پزشکی و معاینه ی فیزیکی دارد.
شاخص های تشخیص بیماری
از آنجایی که هیچ نشانه ی فیزیکی مخصوص بیماری IBS وجود ندارد، تشخیص این بیماری معمولا با رد کردن بیماری های دیگر حاصل می شود. به این منظور محققان دو شاخص برای تشخیص بیماری IBS و دیگر اختلالات عملکردی گوارشی در نظر گرفتند – شرایطی که در آن ادرار طبیعی به نظر می رسد، اما عملکرد آن طبیعی نیست. هر دو شاخص براساس رد شرایط دیگر است.
• شاخص های رم (Rome). براساس این شاخص ها، قبل از تشخیص سندروم روده ی تحریک پذیر توسط پزشک، باید نشانه های خاصی داشته باشید. مهم ترین نشانه ها عبارتند از درد شکم که بیشتر از 3 روز در 3 ماه اخیر طول کشیده است که با تغییر در دفع یا میزان دفع و یا تغییر در شکل مدفوع همراه است.
• شاخص های منینگ (Manning). این شاخص ها بر روی دردهایی تمرکز دارد که با خروج مدفوع، حرکات ناقص روده، وجود بلغم در روده و تغییر در قوام مدفوع بهبود می یابد. وجود بیشتر این علائم احتمال وجود IBS را بیشتر می کند.
پزشک تمام این شاخص ها و نشانه ها را ارزیابی کرده و وجود شرایط دیگری را در فرد مورد بززسی قرار می دهد. برخی نشانه های هشداردهنده نیاز به آزمایشات اضافه را ضروری می سازند. برخی از این علائم هشداردهنده عبارتند از:
• بروز نشانه ها پس از 50 سالگی
• کاهش وزن
• خونریزی مقعد
• تب
• تهوع و استفراغ مکرر
• درد شکم، به ویژه اگر با حرکات روده بهبود نمی یابد یا دردی که در شب رخ می دهد.
• اسهال که به طور مداوم رخ می دهد یا باعث بیدار شدن فرد می شود.
• کم خونی مروبط به فقر آهن
اگر متناسب با معیارهای IBS هستید و علائم هشدار دهنده ای نشان نمی دهید، پزشک، بدون انجام آزمایش های بیشتر، روش های درمانی برای بهبود بیماری ارائه خواهد داد. اما اگر به این روش ها پاسخ مثبتی داده نشود، نیاز به آزمایشات بیشتری خواهید داشت.
آزمایش های بیشتر برای تشخیص بیماری
پزشک ممکن است چندین آزمایش را تجویز کند، از جمله آزمایش مدفوع برای تشخیص عفونت. به علاوه آزمایشات دیگری برای رد کردن دیگر بیماری تجویز می شوند.
آزمایشات تصویری عبارتند از:
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: در این تست قسمت پایین روده ی بزرگ (سیگموئید) با یک لوله ی نورانی انعطاف پذیر (سیگموئیدوسکوپ) مورد بررسی قرار می گیرد.
• کولونوسکوپی: در برخی موارد، به خصوص اگر بیمار 50 سال یا بیشتر از 50 سال سن داشته باشد یا علائم بیماری جدی تری در وی مشاهده شود، پزشک این آزمایش را بر روی فرد اجرا می کند که در آن از یک لوله ی انعطاف پذیر کوچک برای معاینه ی کل روده ی بزرگ استفاده می شود.
• اشعه ایکس (رادیوگرافی): گاهی پزشک ها برای دستیابی به تصویر از روده ی بزرگ از اشعه ی ایکس استفاده می کنند.
• توموگرافی کامپیوتری CT اسکن: سی تی اسکن تصاویر مقطعی اشعه ی ایکس از اندام های داخلی بدن ارائه می دهد. سی تی اسکن از شکم و لگن شما به پزشک کمک می کند که دلایل دیگر را رد کند، به ویژه اگر درد شکم داشته باشید.
• آزمایش GI دستگاه گوارش: در این آزمایش پزشک روده ی بزرگ بیمار را با مایعی به نام باریوم پر می کند تا مشکلات مربوط به این بخش را با استفاده از اشعه ی ایکس بهتر مشاهده کند.
تست های آزمایشگاهی
• تست های مربوط به عدم تحمل لاکتوز: لاکتوز آنزیمی است که برای هضم قند نیاز دارید و در محصولات لبنی موجود می باشد. اگر این آنزیم در بدن شما تولید نشود، علائم کمبود آن مشابه علائم سندروم روده ی تحریک پذیر خواهد بود، به عنوان مثال شکم درد و اسهال. برای پی بردن به علت اینگونه علائم، پزشک تست تنفسی تجویز خواهد کرد یا اینکه از شما می خواهد که شیر و محصولات شیر را برای مدتی از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• آزمایش های تنفسی: برای بررسی میزان رشد باکتری ها در روده ی بزرگ و ورود آنها به روده ی کوچک، که منجر به نفخ و شکم درد یا اسهال می شود، تست تنفسی تجویز می کند. این مسئله بیشتر در بین افرادی رایج است که جراحی روده داشته اند یا دچار دیابت هستند و یا افرادی که دچار مشکل هضم آهسته هستند.
• تست خون: بیماری سلیاک حساسیت به گندم و جو است که علائم آن ممکن است مشابه علائم سندروم روده ی تحریک پذیر باشد. کودکان مبتلا به IBS بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سلیاک هستند. اگر پزشک نسبت به وجود بیماری سلیاک در شما دچار تردید شود، تست آندوسکوپی فوقانی را برای نمونه برداری از روده ی کوچک انجام خواهد داد.
• آزمایش مدفوع: اگر دچار اسهال مزمن شده اید، پزشک آزمایش مدفوع را برای تست باکتری یا انگل تجویز خواهد کرد.
درمان و دارو
از آنجایی که علت اصلی سندروم روده ی تحریک پذیر مشخص نیست، روش های درمانی بر روی بهبود علائم آن تمرکز دارند، طوریکه فرد بتواند یک زندگی عادی داشته باشد.
در بیشتر موارد، افراد با کنترل میزان استرس خود و اعمال تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی خود می توانند علائم خفیف سندروم روده ی تحریک پذیر را کنترل کنند. اگر مبتلا به این بیماری هستید از مصرف غذاهایی که عامل شروع کننده ی علائم آن هستند، خودداری کنید. به اندازه کافی ورزش کنید، مایعات فراوان بنوشید و به اندازه ی کافی بخوابید.
اگر با این در شما کمی بیشتر از خفیف یا شدید است، تنها تغییر سبک زندگی موثر نخواهد بود. علاوه بر توصیه های دیگر، پزشک داروهایی نیز تجویز خواهد کرد.
تغییرات رژیم غذایی:
• حذف مواد غذایی نفاخ و دارای گاز. اگر به شدت دچار نفخ می شوید یا گاز زیادی از بدن شما دفع می شود، پزشک به شما توصیه می کند که این مواد غذایی را از رژیم خود حذف کنید: نوشابه های گتز دار، سبزیجات – به ویژه کلم، بروکلی و گل کلم – و میوه های خام.
• حذف گلوتن. تحقیقات نشان داده اند که برخی افراد مبتلا به IBS، در صورتی که گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند (گندم و جو)، مشکل اسهال آنها بهبود خواهد یافت. اما این ادعا جای بحث دارد و شواهد آن مشخص نیست.
• حذف کربوهیدرات ها و FODMAP ها. برخی افراد به بعضی کربوهیدرات ها، مانند فروکتوز، لاکتوز و FODMAP ها حساس هستند. FODMAP ها در بعضی غلات، سبزیجات، میوه ها و محصولات لبنی موجود می باشند. به هرحال این افراد با همه نوع FODMAP حساس نیستند، این افراد با محدود کردن مصرف FODMAP در رژیم غذایی خود بهبود خواهند یافت.
داروهای مناسب:
• مکمل های فیبر: مصرف مکمل های فیبر، مانند سیلیوم یا متیل سلولز با مایعات می تواند به کنترل یبوست کمک کند. فیبر موجود در غذا در مقایسه با مکمل های فیبری بیشتر منجر به نفخ می شود. اگر فیبر موثر واقع نشود، پزشک مسهل اسمزی، مانند شیر منیزی یا پلی اتیلن را توصیه خواهد کرد.
• داروهای ضداسهالی: برخی داروهای موجود در بازار، مانند لوپرامید، می تواند به کنترل اسهال کمک کند. برخی از این داروهای متوقف کننده ی تولید اسید موثر خواهند بود اما باعث نفخ خواهند شد.
• داروهای آنتی کلی نرژیک و ضد اسپاسم: این داروها، مانند هیوسیامین (Levsin) و دی سیکلومین (Bentyl)، می توانند به از بین بردن اسپاسم های دردناک روده کمک کنند. این داروها گاهی برای افرادی استفاده می شود که دچار اسهال هستند، اما یبوست را تشدید می کند و باعث بروز علائم دیگری می شود، مانند مشکل در دفع ادرار. این دارو در بین افراد مبتلا به گلوکوم باید با احتیاط مصرف شود.
• داروهای ضدافسردگی: اگر علائم بیماری در شما شامل درد و افسردگی است، پزشک داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای یا مهار کننده های بازجذب سروتونین (SSRI) توصیه خواهد کرد. این داروها به بهبود افسردگی و مهار فعالیت های عصب های کنترل کننده ی روده کمک خواهند کرد.
اگر مبتلا به اسهال و درد شکم بدون افسردگی هستید، پزشک ضدافسردگی های سه حلقه ای را با میزان مصرف کمتر از حالت عادی، تجویز خواهد کرد، ضدافسردگی هایی مانند ایمی پرامین (Tofranil) و یا نورتریپتیلین (Pamelor). عوارض جانبی این داروها عبارتند از خواب آلودگی و یبوست. اگر فرد مبتلا به افسردگی و درد و یبوست باشد، SSRI هایی مانند فلوکستین (Prozac, Sarafem) یا پاروکستین (Paxil) موثر خواهند بود.
• آنتی بیوتیک ها: برخی افراد که علائم آنها مربوط به رشد بیش از اندازه ی باکتری ها در روده می باشد، می توانند تحت درمان آنتی بیوتیک ها قرار گیرند. در برخی از بیماران که دچار اسهال شده اند، با مصرف ریفاکسیمین (Xifaxan) بهبود یافته اند، اما باز هم تحقیقات بیشتری لازم است.
• مشاوره: اگر دچار افسردگی یا اضطراب شدید هستید، مشاوره یک راه درمانی بسیار مناسب خواهد بود.
داروهای مخصوص IBS
دو دارو مخصوص IBS تثبیت شده اند که عبارتند از:
• آلوسترون (Lotronex). داروی آلوسترون برای استراحت دادن به روده بزرگ و کاهش سرعت حرکت ضایعات در قسمت تحتانی روده ساخته شده است. سازمان غذا و داروی امریکا (FDA) برای مدتی این دارو را از بازار حذف کرد، اما مجددا فروش آلسترون را آزاد ساخته است.
به هرحال آلسترون تنها با نسخه ی پزشک به فروش می رسد و در موارد بروز اسهال شدید در خانم های مبتلا به IBS که به روش های درمانی دیگر پاسخ نداده اند، تجویز می شود. آلسترون برای مصرف آقایان مورد تایید نیست. این دارو به ندرت عوارض جانبی از خود نشان می دهد، اما این عوارض بسیار جدی و مهم هستند. بنابراین تنها زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که دیگر روش های درمانی موثر واقع نشده اند.
• لوبیپروستول Lubiprostone (آمیتیزیا Amitiza). داروی لوبیپروستول ترشحات روده ی کوچک را افزایش می دهد تا به عبور مدفوع در این قسمت کمک کند. این دارو برای مصرف خانم های 18 سال به بالا که مبتلا به IBS همراه با یبوست هستند، مورد تایید قرار گرفته است. این دارو در مورد مصرف برای آقایان و به علاوه مصرف طولانی مدت توصیه نمی شود. عوارض جانبی متداول برای این دارو عبارتند از تهوع، اسهال و شکم درد. لوبیپروستول فقط برای خانم های مبتلا به IBS و یبوست شدید تجویز می شود که البته به روش های درمانی دیگر پاسخ نداده اند.
سبک زندگی و مراقبت در خانه
در بسیاری از موارد، یک تغییر ساده در رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند باعث بهبود سندروم روده ی تحریک پذیر شود. گرچه ممکن است بدن فورا به این تغییرات پاسخ ندهد، اما هدف دست یابی به راه حل های دائمی و نه موقتی، است. از جمله:
• آزمایش با فیبر: وقتی مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر هستید، فیبر هم می تواند مفید و هم مضر باشد. فیبر گرچه باعث کاهش شدت یبوست می شود، اما گاز معده و گرفتگی عضلات را تشدید می سازد. بهترین روش این است که میزان فیبر را در رژیم غذایی خود به آهستگی و به مرور زمان افزایش دهید. غذاهایی که حاوی فیبر هستند عبارتند از غلات، میوه ها، سبزیجات و لوبیا. اگر پس از این اقدام علائم بدون تغییر باقی ماندند یا بدتر شدند، با پزشک خود صحبت کنید. شاید لازم باشد به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
برخی افراد فیبر را در رژیم غذایی خود کاهش داده و در عوض از مکمل های فیبر مصرف می کنند که کمتر باعث نفخ و گاز در معده می شوند. اگر شما از مکمل های فیبر استفاده می کنید، مانند متاموسیل (Metamucil) یا سیتروسل (Citrucel)، آنها را به آهستگی مصرف کرده و به علاوه هرروز آب زیادی بنوشید تا نفخ و یبوست مربوط به آن را کاهش دهید. اگر متوجه شدید که مصرف فیبر به بهبود IBS کمک می کند، طبق یک خاص از آن استفاده کنید تا بهترین نتیجه را دریافت کنید.
• از غذاهای مشکل ساز اجتناب کنید: اگر برخی غذاها علائم بیماری را بدتر می سازند، از خوردن آنها اجتناب کنید. برخی از این غذاها عبارتند از الکل، شکلات، نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه و نوشابه، داروهای حاوی کافئین، محصولات لبنی و شیرین کننده های بدون قند مانند سوربیتول و مانیتول.
اگر گاز یکی از مشکلات شماست، از خوردن غذاهایی مانند لوبیا، کلم، گل کلم و بروکلی اجتناب کنید. جویدن آدامس یا نوشیدن مایعات از طریق نی باعث جمع شدن هوا و در نتیجه وخیم تر شدن مشکل گاز می شود.
• غذای خود را راس ساعت خاص بخورید: وعده های غذایی خود را نادیده نگیرید و سعی کنید هر روز راس یک ساعت خاص غذای خود را بخورید تا به نظم در عملکرد روده کمک کنید. اگر دچار اسهال هستید، متوجه خواهید شد که خوردن غذاهای سبک و مکرر باعث بهبود این مشکل خواهد شد. اما اگر دچار یبوست هستید، خوردن غذای زیاد حاوی فیبر بالا به حرکت محتویات داخل روده کمک خواهد کرد.
• مراقب محصولات لبنی باشید: اگر دچار عدم تحمل لاکتوز هستید، سعی کنید ماست را جایگزین شیر کنید. یا از محصولات آنزیم دار استفاده کنید تا به شکستن لاکتوز کمک کند. مصرف مقدار کمی از شیر یا محصولات شیر و یا ترکیب آن با دیگر غذاها نیز می تواند کمک کند. در برخی موارد حتی لازم می شود مصرف مواد لبنی به طور کامل متوقف شود. در این صورت باید پروتئین، کلسیم و ویتامین های گروه B را از دیگر منابع به بدن خود برسانید.
• مایعات به مقدار فراوان بنوشید: سعی کنید هر روز مایعات زیادی بنوشید. الکل و نوشابه های حاوی کافئین روده را تحریک کرده و اسهال را بدتر می سازند، نوشیدنی های گازدار نیز در معده و روده گاز تولید می کنند.
• به طور منظم ورزش کنید: ورزش کردن به بهبود افسردگی و اضطراب کمک کرده و انقباض های طبیعی روده را تحریک کرده و باعث می شود احساس بهتری به خودتان داشته باشید. اگر تحرک کمی داشته اید، کم کم ورزش را شروع کرده و به طور منظم آن را افزایش دهید. اگر دچار مشکلات دیگری هستید، قبل از شروع برنامه ی ورزشی خود، ابتدا با پزشکتان مشورت کنید.
• از داروهای ضد اسهال و ضدیبوست با احتیاط استفاده کنید: اگر از داروهای ضداسهال موجود در بازار، مانند Imodium یا Kaopectate استفاده می کنید، کمترین میزان موثر آن را مصرف کنید. Imodium اگر 20 یا 30 دقیقه قبل از خوردن غذا مصرف شود، موثر خواهد بود، به ویژه اگر مطمئن باشید که غذای شما احتمال بروز اسهال را افزایش می دهد.
در طولانی مدت مصرف این داروها مشکل ساز خواهد بود. این مسئله در مورد روان کننده ها نیز درست است. اگر در رابطه با هریک از این داروها سوالی دارید، فقط به پزشک خود مراجعه کنید.
داروهای جایگزین
درمان های غیرمتعارف زیر می توانند به بهبود IBS کمک کنند:
• طب سوزنی: محققان دریافته اند که طب سوزنی باعث بهبود علائم مربوط به IBS می شود.
• گیاهان: نعناع یک ضداسپاسم طبیعی است که باعث شل شدن عضلات روده می شود. نعناع باعث تسکین کوتاه مدت علائم IBS می شود، اما نتایج بررسی متناقض است. اگر تمایل دارید که نعناع مصرف کنید، مطمئن باشید که از کپسول پوشش دار روده استفاده کنید. نعناع باعث بدتر شدن سوزش سردل می شود. قبل از مصرف هرگونه گیاه با پزشک خود مشورت کنید تا اطمینان حاصل کنید که با داروهای دیگر وارد تداخل یا واکنش نمی شوند.
ترکیبی از گیاهان به نام STW 5 (Iberogast) برای برخی افراد موثر بوده است.
• هیپنوتیزم: هیپنوتیزم می تواند باعث بهبود درد شکم و نفخ شود. یک فرد متخصص و آموزش دیده می تواند به شما کمک کند که وارد یک حالت آرامش شده و سپس عضلات شکم خود را شل کنید.
• پروبیوتیک: باکتری های پروبیوتیک که به طور طبیعی در روده ی شما زندگی می کنند ودر برخی غذاها مانند ماست یافت می شوند، باکتری های مفیدی هستند. پیشنهاد شده که اگر مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر هستید، ممکن است دچار کمبود این باکتری های مفید شده اید و اضافه کردن پروبیوتیک به رژیم غذایی باعث بهبود علائم این بیماری می شود.
بررسی های اخیر ثابت کرده اند که برخی پروبیوتیک ها باعث بهبود علائم IBS می شوند، علائمی مانند شکم درد، نفخ، اسهال و در نتیجه بهبود شرایط زندگی بیمار، گرچه تحقیقات بیشتری لازم است.
• ورزش منظم، یوگا، ماساژ و مدیتیشن: اینها روش های مفیدی برای کاهش میزان استرس هستند. شما می توانید در کلاس های یوگا شرکت کرده یا تمرینات یوگا را در منزل انجام دهید.
پیشگیری
هرکسی ممکن است مشکلات گوارشی را تجربه کند. اما اگر شما مبتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر هستید، علائمی که با اضطراب در ارتباط هستند، مانند اسهال و شکم درد، بیشتر در شما بروز خواهند کرد و شدیدتر نیز خواهند بود. یافتن راه هایی برای مقابله با اضطراب نیز می تواند به بهبود این علائم کمک کند.
• مشاوره: در برخی موارد روانشناس یا روانپزشک می توانند به کاهش اضطراب شما کمک کنند.
• بیوفیدبک: این تکنیک کاهش استرس به کاهش تنش عضلات و کم کردن سرعت ضربان قلب کمک خواهد کرد. سپس به شما آموزش داده خواهد شد که خودتان چگونه این شرایط را به وجود آورید. هدف در واقع وارد شدن به یک وضعیت بدون تنش و مقابله راحت تر با استرس می باشد.
• تمرین های پیشرونده ی آرامش: این تمرین ها به شل کردن یک به یک عضلات بدن کمک می کند. این روش با سفت کردن ماهیچه های پا آغاز می شود و سپس به آرامی تمرکز بر روی خارج شدن تنش ها از عضلات می باشد. سفت و شل کردن ماهیچه ها مرحله به مرحله انجام می شود تا به ماهیچه های چشم و پوست سر می رسد.
• نفس عمیق: بساری از بزرگسالان از قفسه ی سینه ی خود نفس می کشند، اما نفس کشیدن از دیافراگم، ماهیچه های جدا کننده ی شکم و قفسه س سینه، باعث آرامش بیشتری می شود. وقتی نفس را به داخل می برید، شکم خود را بزرگ کنید و وقتی نفس را به بیرون می دهید، شکم شما نیز منقبض خواهد شد. نفس عمیق کشیدن نیز به شل کردن ماهیچه های شکم کمک خواهد کرد و منجر به فعالیت طبیعی روده می شود.
• آموزش تمرکز حواس: این تکنیک کاهش اضطراب به شما کمک می کند تا تمرکز خود را روی زمان حال بیشتر کرده و از نگرانی های خود بکاهید.
• تکنیک های دیگر: حداقل 20 دقیقه از روز خود را صرف هرگونه فعالیتی کنید که باعث آسودگی خاطر شما خواهد شد – مانند گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب، بازی کامپیوتری یا دوش آب گرم.
همراهی و حمایت
زندگی با سنروم روده ی تحریک پذیر روزانه مشکلاتی را برای فرد مبتلا به همراه دارد. این بیماری گاهی با درد همراه است و چگونگی زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. در ادامه پیشنهاداتی در رابطه با مقابله با این بیماری به شما ارائه می شود:
• شناخت کافی در مورد بیماری IBS به دست آورید: با پزشک خود صحبت کنید، در اینترنت و منابع موثق و معروف به دنبال اطلاعات باشید و یا راجع به این بیماری کتاب بخوانید. مطلع بودن از شرایط بیماری می تواند به مقابله و پیشگیری آن کمک کند.
• فاکتورهای شروع کننده ی IBS را شناسایی کنید: این مرحله یک گام اساسی در مدیریت شرایط و بهبود سریعتر خواهد بود.
• با مبتلایان IBS صحبت کنید: صحت با افرادی که شرایط شما را دارند و شما را به خوبی درک می کنند، کمی آرامبخش خواهد بود. به علاوه می توانید به گروه های حامی IBS ملحق شوید.